Drapacz lekarski – właściwości, działanie i zastosowanie

Drapacz lekarski, inaczej knikus benedyktyński (Cnicus benedictus L.), to gatunek rośliny jednorocznej, który należy do rodziny astrowatych (Asteraceae). Występuje w krajach basenu Morza Śródziemnego, w Polsce jest uprawiany. Najlepiej rośnie na stanowiskach słonecznych i na wapiennej glebie.

Knikus benedyktyński był niegdyś jedną z najbardziej popularnych roślin zielarskich, jakie można było znaleźć w ogrodach benedyktynów. Na jego bazie mnisi opracowali receptury swoich słynnych nalewek ziołowych: nalewkę Chartreusse i Benedictine. Inne nazwy rośliny to oset błogosławiony, benedyktynek czy oset lekarski.

Swoim wyglądem drapacz lekarski przypomina oset, jednak w przeciwieństwie do niego nie jest chwastem – ma wiele cennych właściwości prozdrowotnych i leczniczych. Osiąga około 40 cm wysokości. Jego łodyga jest gęsto owłosiona, mocno rozgałęziona, zaopatrzona w kolczaste liście i lekko lepka. Na szczycie pędów wyrastają żółte i rurkowate kwiaty zebrane w kolczaste koszyczki. Owoce są niełupkami pokrytymi puchem.

Drapacz lekarski to roślina lecznicza. Surowiec stanowi ziele i liście. Zbiera się je przed kwitnieniem, gdy benedyktynek osiągnie około 10 cm wysokości, to jest w czerwcu oraz w połowie lata. Poddaje się je naturalnemu suszeniu w przewiewnych pomieszczeniach.

Roślinę wyróżnia obecność wielu cennych substancji, takich jak:

• garbniki,
• śluzy,
• śladowe ilości olejku eterycznego,
• flawonoidy,
• substancje antybiotyczne (dodekadienotetraina)

Drapacz lekarski zawiera także witaminy i sole mineralne:

• jod,
• magnez,
• wapń,
• potas),
• witaminy B z grupy B i PP)
• gorycz knicyna (nadaje jej bardzo gorzki smaku).

Drapacz lekarski traktuje się jako środek wzmacniający polecany rekonwalescentom oraz osobom wycieńczonym. Stosuje się go w celu uzupełnienia witamin i minerałów. Roślina ma również dobroczynny wpływ na układ pokarmowy, ponieważ:

• pobudza wydzielanie soków żołądkowych,
• tonuje bóle brzucha, działa łagodząco na zaburzenia jelitowo-żołądkowe i błony śluzowe żołądka i jelit,
• działa wspomagająco przy dolegliwościach trawiennych, niweluje niestrawność,
• działa wiatropędnie,
• wzmaga apetyt. To środek pobudzający wydzielanie soku żołądkowego,
• korzystnie działa na wątrobę, pobudza jej czynność, zwiększa wydzielanie żółci,
• reguluje przemianę materii,
• przeciwdziała nadmiernej fermentacji jelitowej.

Ponadto drapacz lekarski działa słabo moczopędnie i bakteriobójczo, grzybobójczo oraz przeciwzapalnie. Dzięki temu jest pomocny w łagodzeniu nieprzyjemnych dolegliwości związanych z bolesnym miesiączkowaniem i okresem przekwitania u kobiet.

Najczęściej stosuje się odwar i napar z drapacza lekarskiego, które są pomocne w przypadku zaparć, hemoroidów i niestrawności, a także zaburzeń pracy wątroby. Wykorzystuje się je także w leczeniu gruźlicy i anoreksji, wyczerpania psychicznego i depresji. Pomocniczo można po niego sięgać w celu wzmożenia laktacji.

Jak zrobić odwar z ziela drapacza lekarskiego? Łyżkę suszu zalewa się szklanką wody i gotuje pod przykryciem 5 minut (od chwili, gdy ciecz się zagotuje). Następnie wystarczy go przecedzić. Pije się porcje 1/4 szklanki 2-3 razy dziennie.

Aby przygotować napar, wystarczy dwie łyżki ziół zalać szklanką wrzątku, zaparzać około 15 minut i po odcedzeniu 2-3 razy dziennie po ½ szklanki. Można także zemleć w młynku ziele i zjadać je 2-3 razy dziennie po 1 g, popijając szklanką wody.

Choć drapacza lekarski przynosi wiele korzyści dla zdrowia, nie każdy może go stosować. Nie wolno zażywać ziela przy chorobie wrzodowej i ciężkich schorzeniach jelit, jak również przy uczuleniach na ziele drapacza lub inne rośliny z tej grupy.

Bardzo ważne jest, by kobiety w ciąży oraz karmiące piersią przed użyciem odwaru, naparu czy suszu w innej postaci skonsultowały się z lekarzem.

Nie należy także przyjmować zbyt dużych dawek zioła (powyżej 5 g na napar), ponieważ mogą pojawić się działania niepożądane, takie jak nudności, biegunki oraz wymioty (to dlatego niegdyś oset lekarski był wykorzystywany jako środek wymiotny).