Erytropoetyna (EPO) – charakterystyka, produkcja, choroby, znaczenie w sporcie

Erytropoetyna jest białkiem, które produkowane jest w większości w nerkach oraz w niedużej ilości w wątrobie Sygnałem, który stanowi czynnik dla wyrzutu erytropoetyny jest zmniejszenie prężności tlenu w nerkach.

Erytropoetyna łączy się ze specyficznym receptorem, powodując zwiększenie produkcji erytrocytów. Chociaż erytropoetyna to białko, które występuje w organizmie człowieka i pełni ważną rolę w regulacji tworzenia krwinek czerwonych, to jest ona również cząsteczką, wykorzystywaną w różnych celach terapeutycznych. Preparat stosowany bywa u osób z niewydolnością nerek czy u pacjentów leczonych onkologicznie.

Jedna cząsteczka erytropoetyny składa się z 165 aminokwasów. 40% jej składu to węglowodany, z czego 11% to reszty kwasu sialowego, niezbędne do uzyskania stabilności hormonu EPO. Charakterystyczne w budowie są wiązania dwusiarczkowe, które mają wpływ na aktywność biologiczną.

Norma erytropoetyny wynosi 4,3–29 IU/L, najwyższe stężenie obserwuje się w nocy, natomiast najniższe o poranku. Przekroczenie prawidłowych wartości rozpoznawane jest w przypadku czerwienicy, chorób serca, anemii hemolitycznej, niedokrwistości aplastycznej lub anemii związanej z niedoborem żelaza, a także u palaczy i osób trenujących w wysokich górach.

Niedobór erytropoetyny to stan naturalny dla pacjentów z chorobami nerek i przewlekłą mocznicą. Niskie EPO diagnozuje się również w przebiegu niektórych chorób autoimmunologicznych i reumatycznych.

Zdarza się również, że przekroczenie normy wynika z dopingu EPO (dopingu erytropoetyną), stosowanym w celu poprawy wydajności fizycznej w sporcie.

Erytropoetynę bada się przede wszystkim w diagnostyce oraz rozpoznawaniu przyczyny niedokrwistości lub nadkrwistości. Kontrolowanie poziomu EPO jest też niezwykle ważne w przypadku niektórych chorób nowotworowych, schorzeń szpiku kostnego lub nerek.

Oznaczenie erytropoetyny umożliwia również prognozowanie odpowiedzi organizmu na leczenie anemii. Bardzo często stosowane jest również w medycynie sportowej w celu wykluczenia stosowania środków dopingujących przez zawodników.

Czynnikami, które wpływają na zwiększenie produkcji erytropoetyny oprócz zbyt małej ilości tlenu są również inne stany, które powodują zmniejszenie dostarczenia tlenu do tkanek – chodzi więc o choroby płuc, zmniejszenie objętości krwi (na przykład na skutek krwotoków) czy też choroby serca.

W niektórych stanach chorobowych może okazać się konieczne oznaczenie poziomu erytropoetyny we krwi. Jej zbyt wysoki poziom, może świadczyć o pewnych patologiach.

Sytuacjami, które są odpowiedzialne za wzrost poziomu erytropoetyny, są między inny palenie papierosów czy też przebywanie na dużych wysokościach ponad poziomem morza. Biorąc pod uwagę charakterystykę anemii, nie dziwi fakt, że w jej przebiegu występuje wzrost stężenia erytropoetyny w organizmie człowieka.

Hipererytrocytoza (czerwienica) – to inaczej nadkrwistość, czyli choroba, która jest przeciwstawna dla anemii. Jak to bywa w przypadku wielu chorób, jej objawy są zależne od zwiększonego poziomu erytropoetyny.

Charakterystycznym objawem czerwienicy jest świąd występujący po kąpieli. Innymi symptomami, z którymi można się spotkać w przebiegu czerwienicy to szum w uszach czy też ból głowy. Innym rodzajem czerwienicy, jest czerwienica rzekoma, która występuje na skutek znacznej utraty płynów, wymiotów i biegunek.

• Anemia a białaczka
• Wyniki badań krwi – erytrocyty, hemoglobina, leukocyty, limfocyty
• Nanocząsteczki imitujące czerwone krwinki

EPO jest związana ze sportem i uważana za środek, zwiększający wydolność organizmu, szczególnie w sportach wytrzymałościowych, w których istotne jest dostarczenie tlenu do tkanek co znacznie zwiększa możliwości fizyczne (erytropoetyna jako środek dopingujący).

Powikłania stosowania erytropoetyny mogą być bardzo poważne – dochodzi bowiem do zwiększenia lepkości krwi, czego skutkiem mogą być zawały serca, zakrzepy, a nawet udary, które mogą prowadzić do śmierci. Czy warto ryzykować swoje życie, aby zostać mistrzem?

Lek erytropoetyna może wywołać skutki uboczne, zazwyczaj początek terapii wiąże się z tymczasowym niedoborem żelaza i koniecznością suplementacji tego pierwiastka.

U niektórych pacjentów zaobserwowano:

• wzrost ciśnienia tętniczego krwi,
• ból głowy,
• nudności,
• reakcje alergiczne (wysypka, świąd lub pokrzywka).

Podczas stosowania leku EPO istnieje również ryzyko wystąpienia objawów grypopodobnych, zakrzepicy lub zatorowości płucnej (są to rzadkie skutki ubocznej erytropoetyny).

Erytropoetyna rekombinowana to sztuczny odpowiednik naturalnej wersji EPO, stworzony przez klonowanie genu hormonu. Lek w tej formie stosowany jest przez osoby chore na niedokrwistość, wynikającą z przewlekłej choroby nerek, ale również u pacjentów onkologicznych po radio- lub chemioterapii.

Rekombinowana erytropoetyna wspomaga produkcję czerwonych krwinek, podaje się ją w formie zastrzyków. Syntetyczne EPO pozwala również na uniknięcie transfuzji krwi i poprawę ogólnego samopoczucia. Niestety cena erytrypoetyny (cena EPO) jest wysoka, choć część schorzeń wynikających leczenia preparatami tego rodzaju podlega refundacji.