Fototerapia - rodzaje, zastosowanie w medycynie i dermatologii, skutki uboczne

Fototerapia (światłoterapia) jest to metoda leczenia, która wykorzystuje światło o określonych parametrach, takich jak długość fali, intensywność i czas ekspozycji, w celu łagodzenia objawów różnych schorzeń. Ta forma terapii jest wykorzystywana w dziedzinie medycyny, a jej zastosowania obejmują leczenie różnych schorzeń skórnych, zaburzeń snu, a nawet niektórych problemów psychicznych.

Ekspozycja na światło o odpowiednich parametrach może wpływać także na regulację nastroju poprzez wpływanie na produkcję hormonów, takich jak melatonina i serotonina.

Fototerapia wymaga natomiast precyzyjnego dostosowania do konkretnej choroby oraz indywidualnych potrzeb pacjenta. Stosowanie tej metody leczenia powinno być prowadzone pod ścisłym nadzorem lekarza.

Istnieje kilka rodzajów fototerapii, z których każdy jest przeznaczony do konkretnych celów leczniczych:

• fototerapia skórna (UVB i UVA) - wykorzystuje światło ultrafioletowe B (UVB) i A (UVA) do leczenia chorób skóry, takich jak łuszczyca czy łojotokowe zapalenie skóry,
• fototerapia światłem czerwonym - światło o długości fali czerwonej jest stosowane do leczenia niektórych schorzeń skóry (np. trądziku), a także wspomagania procesu gojenia ran,
• fototerapia PUVA - to połączenie światła UVA z substancją chemiczną zwaną psoralenem, która zwiększa wrażliwość skóry na światło, metoda jest stosowana w leczeniu schorzeń skórnych, takich jak łuszczyca, liszaj płaski czy bielactwo,
• fototerapia wąskopasmowym promieniowaniem UVB - obejmuje stosowanie światła UVB o określonych długościach fal, co pozwala na bardziej precyzyjne docieranie do komórek skóry i zwiększa efektywność leczenia,
• fototerapia światłem niebieskim - wykorzystuje światło o długości fali niebieskiej w leczeniu trądziku, łuszczycy, a także w regulacji rytmu dobowego i poprawie jakości snu,
• fototerapia światłem LED - jest stosowana w kosmetologii, dermatologii oraz w terapii przeciwstarzeniowej, łagodzi stany zapalne, wspomaga regenerację skóry i poprawia jej wygląd,
• fototerapia noworodków - jest to metoda stosowana u noworodków z żółtaczką, działa poprzez przyspieszenie rozkładu bilirubiny za pomocą światła, eliminując tym samym nadmiar tej substancji we krwi,
• fototerapia przeciwnowotworowa - w niektórych przypadkach światło jest stosowane w terapii przeciwnowotworowej, zwłaszcza w połączeniu z substancjami fotosensybilizującymi,
• fototerapia przeciwbólowa - wykorzystuje światło o określonych długościach fal w celu łagodzenia bólu różnego pochodzenia,
• fototerapia łysienia - fototerapia może być stosowana jako jedna z metod leczenia łysienia, zwłaszcza plackowatego i androgenowego, w tym celu stosuje się światło UVA, UVB lub czerwone.

Fototerapia, czyli leczenie za pomocą światła, znajduje zastosowanie w różnych dziedzinach medycyny, jest wykorzystywane między innymi do terapii zaburzeń snu. Światło pełni istotną rolę w regulacji rytmu okołodobowego organizmu, wpływając na produkcję melatoniny, hormonu związanego z cyklem snu i czuwania.

Fototerapia, zwłaszcza w formie ekspozycji na intensywne światło o odpowiedniej długości fali w określonych porach dnia, może pomóc w regulacji snu, zwłaszcza w przypadku zespołu nagłej zmiany strefy czasowej (jet lag) czy bezsenności.

Kolejnym obszarem zastosowania fototerapii jest leczenie depresji sezonowej. Pacjenci doświadczają spadku nastroju i energii w okresie ograniczonego dostępu do naturalnego światła słonecznego. Fototerapia zastosowana rano może pomóc w poprawie samopoczucia i regulacji nastroju poprzez stymulację receptora światła w mózgu.

Światłolecznictwo jest również wykorzystywane w przypadku hiperbilirubinemii u noworodków. Specjalne lampy fototerapeutyczne emitują światło o odpowiedniej długości fali, co przyczynia się do przemiany bilirubiny, substancji odpowiedzialnej za żółte zabarwienie skóry, w formę łatwiejszą do wydalania z organizmu, co pomaga w leczeniu żółtaczki.

Dodatkowo fototerapia może być stosowana w terapii przeciwbólowej. Światło o odpowiedniej długości fali może wpływać na procesy biochemiczne w komórkach, stymulując produkcję endorfin, czyli naturalnych substancji przeciwbólowych.

Światłoterapia odgrywa kluczową rolę w leczeniu schorzeń i stanów zapalnych skóry. Fototerapia sprawdza się w leczeniu łuszczycy, ponieważ ekspozycja na światło UVB pomaga hamować nadmierny wzrost komórek, łagodzić stany zapalne oraz poprawiać ogólny stan skóry. Pacjenci poddawani fototerapii mogą korzystać z tradycyjnych lamp lub specjalnych kabin, które emitują promieniowanie UVB.

Fototerapia UVA również znajduje zastosowanie w dermatologii, zwłaszcza w połączeniu z psoralenem (PUVA). Jest skuteczna w leczeniu niektórych postaci łuszczycy, a także innych schorzeń skórnych, takich jak liszaj płaski czy bielactwo.

Fototerapia laserowa, wykorzystująca lasery o różnych długościach fal, jest stosowana w leczeniu blizn, rozstępów oraz innych defektów skórnych. Promieniowanie laserowe może wpływać na procesy naprawcze w skórze i regenerację tkanek.

W przypadku stanów zapalnych skóry, fototerapia może wpływać na funkcję komórek immunologicznych, zmniejszać nadmierną proliferację i redukować stan zapalny. Fototerapia jest także stosowana w leczeniu dermatoz alergicznych, atopowego zapalenia skóry oraz trudno gojących się ran. Odpowiednio dobrane parametry światła mogą wspomagać procesy gojenia się, poprawiać kondycję skóry oraz łagodzić objawy alergii.

Fototerapia, gdy jest stosowana zgodnie z zaleceniami lekarza, jest uznawana za stosunkowo bezpieczną metodę leczenia. Mimo to może spowodować wystąpienie następujących skutków ubocznych:

• poparzenie skóry,
• przesuszenie skóry,
• zaczerwienienie,
• świąd,
• zmiany pigmentacyjne,
• pogorszenie kondycji paznokci,
• pokrzywka, rumień,
• rozszerzenie naczyń krwionośnych,
• łuszczenie się skóry,
• zapalenie mieszków włosowych,
• wpływ na elastyczność i jędrność skóry,
• wpływ na układ immunologiczny,
• zaburzenia hormonalne,
• zaburzenia termoregulacji,
• zwiększona podatność na infekcje.

Źródła

1. Hammen C., DEPRESJA – modele kliniczne i techniki terapeutyczne, GWP, Gdańsk 2004, ISBN 83-89574-37-3.
2. Kramer P., Czym jest depresja, REBIS, Poznań 2007, ISBN 83-7301-775-7.
3. Rybolt R., 75 sposobów na depresję, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2009, ISBN 978-83-7489-125-7.
4. Święcicki Ł., Choroba afektywna sezonowa (depresja zimowa), Instytut Psychiatrii i Neurologii, Warszawa 2006, ISBN 83-85705-79-1.