Haptoglobina - badanie, normy, rola w organizmie

Haptoglobina (Hp) to białko z grupy alfa-globulin, określane mianem białka ostrej fazy, które ulega syntetyzowaniu w wątrobie i znacznie zwiększa swoją ilość w trakcie stanu zapalnego.

Funkcje haptoglobiny to przede wszystkim wyłapywanie wolnej hemoglobiny (barwnika krwi), która składa się z łańcuchów polipeptydowych globiny i cząsteczek hemu (budowa hemoglobiny).

Zostaje ona uwalniana podczas rozpadu czerwonych krwinek, czyli erytrocytów odpowiedzialnych przede wszystkim za transport tlenu z płuc do tkanek (funkcja erytrocytów, funkcja krwinek czerwonych), w procesie hemolizy krwi.

Haptoglobina razem z cząsteczkami hemoglobiny przenosi się wraz z krwią do śledziony i wątroby, gdzie ulega rozkładowi, który prowadzi do zniszczenia hemu i ochronienia organizmu przed wpływem wolnych rodników.

Nasilona hemoliza wywołuje stan, kiedy stężenie haptoglobiny spada, ma to ścisły związek z rozpadem czerwonych krwinek. Białko Hp oznaczane jest zatem w diagnostyce stanów chorobowych, przebiegających ze stanem zapalnym i rozpadem erytrocytów.

Haptoglobina jest to białko wytwarzane w wątrobie, jego zadaniem jest wychwytywanie wolnej hemoglobiny we krwi, wytwarza się wówczas kompleks hemoglobina-haptoglobina, który transportowany jest do wątroby.

Badanie haptoglobiny ma celu wykrycie stanów hemolitycznych, czyli niedoboru erytrocytów (niski poziom czerwonych krwinek) w stosunku do zapotrzebowania organizmu. Zwykle sytuacja ta ma miejsce w przebiegu niedokrwistości hemolitycznej, badanie umożliwia również odróżnienie choroby od innych rodzajów anemii (np. anemii megaloblastycznej).

Niedokrwistość może być spowodowana różnymi czynnikami, np. wrodzonymi zaburzeniami w budowie erytrocytów, nieprawidłową budową hemoglobiny, reakcją poprzetoczeniową lub autoimmunologiczną.

Anemia hemolityczna wiąże się ze skróceniem czasu życia erytrocytów ze 100-120 do 50 dni, pojawia się w czasie nasilenia hemolizy wewnątrznaczyniowej. Badanie Hp zaleca się, gdy u pacjenta pojawią się objawy dwóch chorób – niedokrwistości i hemolizy. Objawy niedokrwistości (zwanej anemią) to:

• blada skóra;
• zasłabnięcia;
• niskie ciśnienie krwi;
• przyśpieszenie akcji serca.

Objawy hemolizy krwinek to między innymi żółtaczka i ciemny mocz. Jakie inne badania można wykonać wraz z badaniem haptoglobiny?

• badanie retikulocytów;
• rozmaz krwi obwodowej;
• bezpośredni test antyglobulinowy;
• badanie bilirubiny całkowitej i pośredniej.

Co oznacza niska hemoglobina? Jeżeli obniżony poziom haptoglobiny współwystępuje z niskim poziomem hemoglobiny (niską hemoglobiną, obniżoną hemoglobiną) i niskim poziomem erytrocytów świadczy to o istnieniu niedokrwistości hemolitycznej.

Gdy wynik haptoglobiny jest prawidłowy, ale z podwyższoną ilością retikulocytów, sugeruje to, że erytrocyty niszczone są w wątrobie lub śledzionie. W takim przypadku za niska hemoglobina sprawia, że haptoglobina nie jest zużywana i jej poziom pozostaje w normie.

W przypadku, gdy poziom haptoglobiny i poziom retikulocytów są w normie, ewentualna niedokrwistość nie jest związana z niszczeniem erytrocytów.

Prawidłowe stężenie haptoglobiny we krwi żylnej wynosi od 70 do 150 mg/dl, warto mieć jednak na uwadze, że każde laboratorium ma nieco inne normy w zależności od sprzętu użytego w trakcie badania próbki.

Na wynikach z placówki medycznej haptoglobina oznaczana jest skrótem HPT lub Hp. Może zdarzyć się również, że zamiast oczekiwanego rezultatu badań otrzymamy informację o konieczności powtórnego przyjścia do punktu pobrań. Najczęściej ma to związek z wystąpieniem hemolizy w próbce krwi, co uniemożliwia wykonanie testu.

Przyczyną hemolizy w probówce jest zwykle mechaniczne uszkodzenie erytrocytów w trakcie pobierania próbki. Ważną informacją jest również to, że oznaczenie haptoglobiny możliwe jest dopiero u dzieci powyżej 4. miesiąca życia, wcześniej stężenie białka ostrej fazy jest niemożliwe do zbadania.

Podwyższona haptoglobina

Poziom haptoglobiny wzrasta w stanach zapalnych organizmu, ze względu na to haptoglobina uważana jest za białko ostrej fazy. Jej wyższe stężenie można zauważyć, gdy występują, np. wrzodziejące zapalenie jelit, ostre choroby reumatyczne, zawał serca lub ostre zakażenia. Podwyższenie stężenia haptoglobiny mogą powodować również androgeny i kortykosterydy.

Niska haptoglobina

Zmniejszenie stężenia haptoglobiny mogą powodować:

• izoniazyd;
• chinidyna;
• streptomycyna;
• doustne środki antykoncepcyjne.

Niski poziom haptoglobiny powodowany jest także przez uszkodzenie wątroby. Następuje wówczas zmniejszenie wytwarzania haptoglobiny i wychwytywanie kompleksu hemoglobina-haptoglobina z krwi.

Haptoglobina to białko obecne w osoczu, w związku z czym badanie HPT polega na analizie próbki krwi, pobranej z dołu łokciowego do specjalnej probówki.

Określenie stężenia haptoglobiny nie wymaga specjalnego przygotowania, należy być jedynie na czczo przez 8-12 godzin przed pobraniem krwi. Wyniki Hp dostępne są w ciągu 1-2 dni roboczych.

Badanie Hp powinno zostać wykonane w przypadku wystąpienia następujących objawów:

• bladość skóry,
• zażółcona skóra, twardówka oka i błony śluzowe
• ciemny kolor moczu,
• gorączka,
• osłabienie,
• senność,
• dezorientacja,
• szybka męczliwość,
• powiększenie wątroby i śledziony,
• wysokie tętno.

Powyższe dolegliwości mogą wskazywać między innymi na niedokrwistość megaloblastyczną, sferocytozę wrodzoną, niedokrwistość sierpowatą, czy hemoglobinurię nocną.

Źródła

1. Rola wątroby w odpowiedzi ostrej fazy
2. Dembińska-Kieć A., Naskalski J.W., Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Urban & Partner, Wrocław 2009, ISBN 978-83-7609-137-2
3. Hyla-Klekot L., Kokot F., Kokot S. Badania laboratoryjne - Zakres norm i interpretacja, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2011, ISBN 978-83-200-4301-3
4. Szczeklik A. (red.), Choroby wewnętrzne, Medycyna Praktyczna, Kraków 2011, ISBN 978-83-7430-289-0