Objawy i rodzaje czerniaka - jak rozpoznać nowotwór skóry?

Czerniak jest nowotworem złośliwym, który wywodzi się z melanocytów – komórek barwnikowych zawierających melaninę, odpowiedzialnych m.in. za brązowienie skóry pod wpływem słońca. 90 proc. przypadków lokalizuje się na skórze, ale może też rozwijać się wszędzie tam, gdzie obecne są melanocyty, a więc na błonach śluzowych jamy ustnej, odbytnicy, pochwy, a nawet w gałce ocznej czy pod paznokciem. Ważne jest, by wiedzieć, że wcześnie rozpoznany czerniak może być całkowicie wyleczalny. Za dużą umieralność związaną z tym nowotworem odpowiada głównie zbyt późne zgłoszenie się do lekarza.

1. Czym jest czerniak?

Czerniak to nowotwór wywodzący się z melanocytów, czyli komórek barwnikowych skóry. W większości przypadków rozwija się w pobliżu znamion i pieprzyków już istniejących, choć może pojawić się także w miejscu niezmienionym. Jest jednym z najbardziej niebezpiecznych nowotworów – diagnozowany jest zazwyczaj późno, a sam rak jest bardzo odporny na leczenie i daje szybkie przerzuty. W Polsce rocznie choruje na niego ok. 2,5 tys. osób. Na świecie diagnozuje się ok. 130 tys. zachorowań rocznie.

2. Objawy czerniaka

Normalna, zdrowa zmiana na skórze powinna mieć kolor lekko brązowy lub lekko różowy. Jeśli na ciele pojawi się pieprzyk czarny, czerwony, biały lub niebieski – jest to wystarczający powód do umówienia wizyty u lekarza. Złym znakiem jest także mieszanka brązu z czarnym – pieprzyki powinny mieć jednolity kolor.

Zobacz film: "Rak płuca. Historia Jerzego"

Czerniak rozwija się najczęściej na podłożu zmian barwnikowych skóry, rzadko na skórze niezmienionej. Może występować pod postacią płaskiego nacieku, guzka lub owrzodzenia, barwy brunatnej, sinowiśniowej lub czarnej (choć zdarzają się także czerniaki bez barwnika).

Jeśli zmienia się wygląd zmian na skórze, swędzą, krwawią lub są otoczone czerwoną obwódką, należy skontaktować się z lekarzem.

Charakterystyczne objawy czerniaka:

1. Asymetria w wyglądzie pieprzyków i znamion.
2. Brzegi zmian skórnych są nieregularne.
3. Czerniak ma zazwyczaj niejednolity kolor.
4. Wielkość plam na skórze zazwyczaj przekracza sześć mm.

Te objawy czerniaka mogą być trudne do zauważenia, dlatego przyglądaj się dokładnie swojej skórze. Im wcześniej czerniak jest wykryty, tym większe szanse na jego wyleczenie.

Mały, niewybarwiony guzek, którego średnica przekracza sześć mm, jest kolejnym znakiem ostrzegawczym, mogącym świadczyć o nowotworze. Takie zmiany pojawiają się najczęściej na skórze szyi i twarzy, bywa, że delikatnie krwawią. Przypominają wypryski trądzikowe, ale są większe. I co ważne – nie znikają po upływie sześciu tygodni. Jeśli zauważyłeś u siebie takie zmiany, idź do lekarza.

Twoja skóra na ramieniu się łuszczy, a w jej nawilżeniu nie pomaga żaden balsam? Na dodatek obecna jest zmiana, która nie znika przez kilka tygodni? Nie ignoruj jej. Może być to bowiem kolejny symptom raka podstawnokomórkowego skóry. To bardzo niebezpieczny rodzaj nowotworu, który często prowadzi także do poważnych dysfunkcji jelit.

Oczywiście nie każda duża plama oznacza raka. Warto jednak wybrać się do lekarza, aby ocenił, czy może to być rozwijający się nowotwór.

3. Rodzaje czerniaka

Jeśli po wakacjach na skórze pojawiło się kilka małych, nowych pieprzyków, nie wpadaj w panikę. Ale jeśli zauważyłeś taki, którego średnica nawet ''na oko'' przekracza sześć mm, poświęć mu szczególną uwagę. Najlepiej będzie, jeśli udasz się do dermatologa. Lekarze zalecają, by takie pieprzyki stale monitorować i – jeśli rosną – zgłaszać się do specjalistów. Może być to bowiem pierwszy, choć subtelny, objaw jednego z najgroźniejszych nowotworów.

Czerniak dzieli się na kilka podstawowych rodzajów. Zmiany nienowotworowe charakteryzują się symetryczną powierzchnią, są gładkie, a ich krawędzie jednolite. Jeśli zauważysz na skórze nową zmianę, której krawędzie są ostre, ''postrzępione'' lub wyglądają na takie, które wnikają w głąb skóry, a sam pieprzyk jest niesymetryczny – udaj się do dermatologa. Takie przebarwienia łatwo przeoczyć, dlatego przyjrzyj się pieprzykom z bliska, najlepiej przy pomocy lupy.

3.1. Czerniak szerzący się powierzchownie

Najczęstszy rodzaj czerniaka to czerniak szerzący się powierzchownie (SSM - superficial spreading melanoma). Ten rodzaj czerniaka zmienia punktowo kolor skóry. Objawem tego czerniaka są nieregularne czarne lub brązowe plamy. Czerniak ten może pojawić się w każdym miejscu na skórze, najczęściej w miejscu zmian, które już są na skórze. Jest on także niezależny od wieku chorego.

3.2. Czerniak wywodzący się z plam soczewicowatych

Czerniak wywodzący się z plam soczewicowatych (LLM - lentigo maligna melanoma) pojawia się zazwyczaj na skórze odkrytej u ludzi starszych. Nie jest wypukły, wyróżnia się tylko ciemniejszym, brązowawym kolorem.

3.3. Czerniak guzkowaty

Najbardziej niebezpieczna odmiana czerniaka to czerniak guzkowaty (NM - nodular melanoma). Czerniak objawia się czarnym, czerwonym lub bezbarwnym guzkiem na skórze. Jest to nowotwór złośliwy skóry.

4. Czynniki ryzyka czerniaka

Szczyt zachorowań przypada na wiek średni, choć ostatnio zauważalny jest wzrost ilości zachorowań wśród młodych kobiet. W Polsce rocznie rejestruje się ponad 1500 zachorowań na czerniaka i ponad 800 zgonów z jego powodu.

Ryzyko zachorowania na czerniaka rośnie wraz z wiekiem. Ale zdarzają się przypadki zachorowań na czerniaka także ludzi młodych.

Niektóre czynniki rozwoju czerniaka to:

• życie w słonecznym klimacie (czerniak najczęściej atakuje w Australii) lub w miejscach położonych wysoko nad poziomem morza,
• częste wychodzenie na pełne słońce,
• jedno lub kilka oparzeń słonecznych w okresie dzieciństwa,
• używanie samoopalaczy.

Zwiększona podatność zachorowania na czerniaka dotyczy ludzi, którzy:

• mają jasną karnację, jasne włosy, niebieskie oczy,
• mają w rodzinie przypadki zachorowań na czerniaka,
• mają kontakt z substancjami rakotwórczymi, takimi jak arsen, produkty spalanie węgla, kreozot,
• mają na skórze dużą ilość znamion i pieprzyków,
• mają obniżoną odporność spowodowaną AIDS, białaczką, przeszczepem, lekami stosowanymi przy reumatoidalnym zapaleniu stawów,
• przeżyły atak czerniaka i zostały wyleczone.

5. Diagnostyka czerniaka

Każde podejrzane znamię barwnikowe powinno być uważnie zbadane przez lekarza, np. za pomocą dermatoskopu. Podstawą postawienia rozpoznania jest jednak chirurgiczne usunięcie zmiany na skórze i przesłanie jej do badania histopatologicznego.

Nie wolno lekceważyć zmian w wyglądzie znamion barwnikowych lub nagłego pojawienia się nowych znamion, gdyż czerniak, mimo swojego niewinnego wyglądu, jest bardzo agresywnym nowotworem, dającym szybko przerzuty głównie do węzłów chłonnych, wątroby, płuc, mózgu i kości.

6. Leczenie czerniaka

Leczenie czerniaka polega przede wszystkim na jego chirurgicznym usunięciu z marginesem zdrowej skóry. W razie potrzeby usuwa się też okoliczne węzły chłonne. W zmianach zaawansowanych lub przy obecności przerzutów stosuje się też chemioterapię i radioterapię.

Rokowanie zależy przede wszystkim od stopnia zaawansowania nowotworu w momencie rozpoznania. W początkowym stadium zaawansowania choroby, pod warunkiem włączenia odpowiedniego leczenia, ponad połowa pacjentów przeżywa 15 lat od momentu rozpoznania choroby.

7. Profilaktyka czerniaka

American Cancer Society szacuje, że średnio jeden na pięciu mieszkańców naszej planety w swoim życiu zachoruje na czerniaka. Winne jest zbyt duże nasłonecznienie. Jednak możemy zmniejszyć prawdopodobieństwo zachorowania na czerniaka, stosując się do poniższych rad.

1. Używaj kremów z filtrem przez cały rok.
2. Nie wychodź na pełne słońce, szczególnie latem.
3. Nie korzystaj z solarium.
4. Osłaniaj skórę przed bezpośrednim działaniem promieni słonecznych.
5. Unikaj stosowania samoopalaczy z dihydroksyacetonem (DHA).

Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.