Terapia celowana – na czym polega i jak działa?

Terapia celowana, zwana też leczeniem indywidualizowanym to stosunkowo nowa metoda leczenia onkologicznego, która polega na hamowaniu określonych szlaków molekularnych. Terapia celowana jest bardzo precyzyjna, bo nakierowana wyłącznie na konkretny rodzaj komórek, które mają być zwalczane.

Stosuje się w niej leki, które mają ściśle określony cel molekularny. Takie zindywidualizowanie terapii zwiększa nie tylko skuteczność, ale także bezpieczeństwo leczenia. W zależności od przypadku terapia lekami celowanymi może być jedyną metodą leczenia, jak i metodą wspomagającą przy innych terapiach.

Terapia celowana możliwa jest dzięki rozwojowi genetyki molekularnej oraz stale rosnącej wiedzy na temat nowotworów. Umożliwia ona odnalezienie konkretnych mutacji genetycznych, związanych z procesem nowotworzenia oraz genów, które decydują o odpowiedzi na chemioterapię.

Rozpoznanie zmian odpowiadających za rozwój danego nowotworu pozwala na opracowanie i dobranie odpowiedniego leku, ukierunkowanego indywidualnie na specyfikę zmiany.

Celem terapii spersonalizowanej jest zahamowanie poszczególnych szlaków molekularnych onkogenezy (zmniejszenie namnażania się komórek rakowych, zmniejszenie ukrwienia guza) oraz indukcja niszczenia tych tkanek przez naturalne siły obronne organizmu.

Pomimo tego, że w terapii spersonalizowanej nie stosuje się typowych cytostatyków, zalicza się ją potocznie do chemioterapii. Celowane leczenie oparte jest natomiast na lekach planowanych molekularnie, ukierunkowanych na indywidualne potrzeby chorego, które łączą się tylko z receptorami komórek nowotworowych.

W terapii celowanej nowotworów wykorzystuje się głównie przeciwciała monoklonalne oraz leki będące inhibitorami kinaz, głównie inhibitory kinazy tyrozynowej. Środki te zdecydowanie mniej wpływają na zdrowe komórki niż tradycyjne onkologiczne leczenie systemowe (chemia). Celowane leczenie nie jest jednak całkowicie pozbawione działań niepożądanych.

Czas trwania terapii celowanej może różnić się od tradycyjnego leczenia systemowego nowotworów. Leki celowane mają bowiem inny profil toksyczności niż w przypadku standardowej chemioterapii. Ponadto w większości przypadków terapia celowana opiera się na leczeniu doustnym. Podczas, gdy tradycyjnie często stosuje się dożylne, czy podskórne podanie chemii.

Ile trwa celowane leczenie? Z racji tego, że jest ono dobierane indywidualnie dla każdego pacjenta, częstotliwość oraz czas trwania leczenia będą bardzo różne. Okres leczenia uzależniony jest od konkretnego przypadku i może być inny dla każdej osoby.

Terapia celowana ma duże znaczenie w leczeniu raka, zwłaszcza u pacjentów źle rokujących oraz u chorych, u których wcześniejsze terapie były nieskuteczne. Jednak leczenie indywidualizowane ma zastosowanie tylko u niektórych pacjentów onkologicznych.

Obecnie można wyleczyć nią tylko niektóre przypadki raka tam, gdzie w komórkach nowotworu występuje konkretna zmiana genetyczna. Dlatego też przed rozpoczęciem leczenia konieczna jest ocena genetyczna komórek nowotworu oraz określenie podatności pacjenta.

Z tego powodu wielu zdiagnozowanych pacjentów nadal wymaga leczenia z włączeniem innych sposobów. Ograniczeniem jest też cena terapii celowanej molekularnie.

Choć leczenie terapią celowaną jest zdecydowanie mniej obciążające dla pacjenta, niż tradycyjna chemioterapia, to jednak w tym przypadku również pojawiają się skutki uboczne. Zależą one w głównej mierze od rodzaju podanego leku. Do najczęstszych działań niepożądanych można zaliczyć:

• zmiany skórne (wysypka, suchość i pęknięcia skóry, uporczywy świąd, nadmierna pigmentacja naskórka),
• zaburzenia wzrostu włosów,
• zapalenie mieszków włosowych,
• zmiany płytki paznokciowej,
• nadwrażliwość na światło słoneczne.

U niektórych chorych mogą pojawiać się objawy ze strony układu sercowo-naczyniowego.

Obecnie terapia celowana wykorzystywana jest najczęściej w leczeniu:

• raka piersi,
• rak podścieliskowy żołądka,
• rak jelita grubego,
• raka płuc,
• czerniaka.