Niektóre leki doprowadzają do rozwoju cukrzycy. Pierwszym objawem może być zawał albo udar

Cukrzyca polekowa zwana także cukrzycą typu trzeciego czy cukrzycą posterydową to żargonowe określenie choroby, która wynika z zaburzeń wydzielania insuliny, do których doprowadziły przyjmowane leki. W takiej sytuacji w organizmie dochodzi do rozwoju hiperglikemii, czyli podwyższonego poziomu glukozy we krwi. Szacuje się, że cukrzyca polekowa może dotyczyć nawet pięciu proc. wszystkich diabetyków.

Prof. dr n. med. Leszek Czupryniak, kierownik Kliniki Diabetologii i Chorób Wewnętrznych Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego podkreśla, że wśród leków, które doprowadzają do rozwoju cukrzycy, zalicza się przede wszystkim: hormony, niektóre leki moczopędne, opiaty, lit, teofilinę, statyny czy cyklosporynę.

- Najczęściej do rozwoju cukrzycy dochodzi podczas przyjmowania hormonów steroidowych, które stosuje się w szeregu różnych chorób m.in. w onkologii, pulmonologii, ciężkiej astmie, dermatologii czy neurologii. Są to najsilniejsze leki przeciwzapalne, więc stosuje się je także w przewlekłych chorobach zapalnych, np. jelit. Są to pochodne kortyzolu, czyli hormonu wydzielanego przez korę nadnerczy. Jednym z mechanizmów działania tego hormonu jest podnoszenie stężenia glukozy we krwi, dlatego że głównym zadaniem kortyzolu była mobilizacja organizmu w warunkach stresu – tłumaczy w rozmowie z WP abcZdrowie prof. Czupryniak.

- Sterydy u osób, które mają predyspozycję do rozwoju cukrzycy, czyli nadwagę, siedzący tryb życia, przypadki cukrzycy w rodzinie, stwierdzony wcześniej nieprawidłowy cukier na czczo, mogą wpłynąć na rozwój choroby. Odsetek tych osób jest spory, bo specjalizacji, w których stosuje się te leki, jest naprawdę dużo – dodaje prof. Czupryniak.

Co ważne, nie tylko sterydy stosowane doustnie zwiększają ryzyko rozwoju cukrzycy. Okazuje się, że podanie ich na skórę lub w postaci inhalacji również podnosi poziom cukru we krwi. Prof. Czupryniak podkreśla też, że cukrzyca typu trzeciego nie zawsze jest łatwa do zdiagnozowania. Czasem trudno jednoznacznie stwierdzić czy choroba rozwinęła się pod wpływem stosowanych leków, czy zaczęła się rozwijać wcześniej, a podanie sterydów przyspieszyło rozwój choroby. Jak zatem odróżnić cukrzycę polekową od cukrzycy typu drugiego?

- Jeżeli pacjent przyjmuje sterydy i po nich zaczyna rosnąć cukier i rozpoznajemy cukrzycę w trakcie stosowania leków, to wówczas mamy do czynienia z typową cukrzycą polekową. Od cukrzycy typu pierwszego czy drugiego różni się tym, że cukry rosną po jedzeniu, na czczo pacjent ma jeszcze dobre parametry. W cukrzycy posterydowej jedynym skutecznym lekarstwem jest insulina, tabletki są nieskuteczne – wyjaśnia diabetolog.

- Sterydów nie stosujemy wiecznie, odstawia się je po kilku tygodniach bądź miesiącach. Jeśli cukier normalizuje się po odstawieniu leków, to wówczas mamy do czynienia z klasyczną cukrzycą posterydową. Jeśli jednak odstawiliśmy sterydy, a cukier dalej jest wysoki, to najprawdopodobniej pacjent już wcześniej miał cukrzycę typu drugiego, tylko o tym nie wiedział. Dopiero sterydy podniosły poziom cukru do takiego stopnia, że choroba się zintensyfikowała. Pacjenci mają do nas często żal, że to przez leki doszło do nich do rozwoju cukrzycy, ale tak naprawdę prędzej czy później i tak by ją rozwinęli, jeśli nie zniknęła mimo odstawienia leków – tłumaczy prof. Czupryniak.

Niestety leki nie zawsze można odstawić. Przykładem jest cyklosporyna, którą przez całe życie przyjmować muszą pacjenci po przeszczepach.

Niestety przypadków, kiedy pacjent przez długi okres nie rozpoznaje objawów cukrzycy, wciąż jest bardzo dużo. Diabetycy trafiają do lekarzy zazwyczaj wtedy, kiedy choroba postępuje, albo zdołała doprowadzić do powikłań zagrażających życiu. Nie brakuje osób, które o jej istnieniu dowiedziały się przez przypadek.

- Ta liczba jest niestety bardzo duża, ludzie nie wiedzą, że mają cukrzycę – najczęściej typu drugiego, ponieważ rozwija się ona powoli. Wzrost glikemii następuje stopniowo i przez długi czas może w ogóle nie dawać objawów. Kiedy zgłaszają się do lekarzy, konsekwencje są bardzo poważne: cukier uszkadza naczynia krwionośne i obwodowy układ nerwowy i nierzadko pierwszym objawem cukrzycy jest wystąpienie jej powikłań. Zdarza się, że trafia do nas pacjent z zawałem serca, albo udarem mózgu, a stężenie cukru, zamiast oscylować wokół 100, wynosi 400. I dopiero wtedy dowiaduje się, że ma cukrzycę. My już wtedy naprawić tego nie umiemy, możemy jedynie zahamować – opisuje diabetolog.

Pierwszymi objawami, które mogą świadczyć o cukrzycy i które powinny wzbudzić naszą czujność, są:

• duże ilości oddawanego moczu,

• niezamierzony spadek masy ciała,

• wzmożone pragnienie,

• ogólne osłabienie,

• cechy odwodnienia organizmu - przesuszone śluzówki jamy ustnej i języka.

Nieco rzadziej można zaobserwować też objawy takie jak:

• wzmożona senność,

• ostre stany zapalne narządów moczowo-płciowych,

• zmiany ropne na skórze,

• trudno gojące się rany,

• zaburzenia widzenia.

- Polskie Towarzystwo Diabetologiczne zaleca, aby każda osoba po 45 r.ż. mierzyła sobie cukier raz na trzy lata. Jeśli ktoś ma jednak czynniki ryzyka rozwoju cukrzycy i skończył 45 lat, powinien oznaczać cukier na czczo raz w roku. Do tych czynników zalicza się nadwagę, występowanie cukrzycy w rodzinie, siedzący tryb życia, u kobiet PCOS, czyli zespół policystycznych jajników oraz nadciśnienie tętnicze. Tak naprawdę każdy człowiek, który zmaga się z tego typu czynnikami i ma mniej niż 45 lat, powinien raz w roku oznaczyć poziom glukozy, aby o cukrzycy nie dowiedział się dopiero, kiedy dojdzie do powikłań – kończy prof. Czupryniak.

Katarzyna Gałązkiewicz, dziennikarka Wirtualnej Polski