Onkolog apeluje do Polaków. Oto najczęstsze objawy i przyczyny rozwoju raka

Z opublikowanego przez Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego - Państwowy Instytut Badawczy raportu "Sytuacja zdrowotna ludności Polski i jej uwarunkowania - 2025" wynika, że w ciągu 50 lat liczba rozpoznań chorób nowotworowych u mężczyzn zwiększyła się o ponad 55 tys., do blisko 90 tys. rocznie. U kobiet natomiast wzrosła o niemal 61 tys., do 91,5 tys. rocznie.

Mężczyźni w Polsce najczęściej chorują na raka gruczołu krokowego, płuca i jelita grubego. Natomiast u kobiet najczęściej diagnozowane nowotwory to rak piersi, jelita grubego i płuca.

- Gdy patrzymy w rejestr nowotworów, to widzimy, że najbardziej śmiercionośnymi nowotworami są rak płuca i trzustki. Niestety, one w początkowych stadiach nie dają charakterystycznych objawów. Te z reguły pojawiają się, gdy choroba jest już zaawansowana. Dlatego bacznie powinniśmy obserwować nasz organizm - mówi w rozmowie z WP abcZdrowie onkolog dr n. med. Hubert Urbańczyk.

- Objawami niepokojącymi w przypadku raka płuca będą: przewlekły kaszel, duszność, chrypka, ból w klatce piersiowej, krwioplucie, powtarzające się infekcje dróg oddechowych, niezamierzona utrata masy ciała oraz przewlekłe zmęczenie. Natomiast symptomy raka trzustki to: bóle brzucha i pleców, niezamierzona utrata masy ciała i apetytu, osłabienie, wzdęcia czy uczucie sytości - wylicza lekarz.

Jak wynika z Krajowego Rejestru Nowotworów, w 2022 r. w Polsce zdiagnozowano 181,3 tys. nowych przypadków zachorowań oraz 96 tys. zgonów z powodu schorzeń onkologicznych. W tym samym roku nowotwory były przyczyną 20 proc. zgonów kobiet oraz 23 proc. zgonów mężczyzn.

Ryzyko powstawiania nowotworów zwiększa głównie tryb życia: palenie tytoniu, nadmierne spożycie alkoholu, nieprawidłowa dieta (uboga w warzywa i owoce, bogata w tłuszcze i przetworzone mięso), brak aktywności fizycznej oraz otyłość. A także nadmierna ekspozycja na promienie UV, zanieczyszczenie środowiska czy niektóre wirusy (np. wirus brodawczaka ludzkiego - HPV).

- Nie można jednoznacznie powiedzieć: ten czynnik na pewno spowoduje, że zachorujemy na raka. Możemy nawet znaleźć czynniki, które chronią przed jednym nowotworem, a zwiększają ryzyko zachorowania na drugi. Przykład - zachowania seksualne. Kobiety, które nie rozpoczęły współżycia, będą miały mniejszą szansę zachorowania na raka szyjki macicy, a większą na raka piersi. Na pewno szkodzą używki, przede wszystkim palenie tytoniu i spożywanie alkoholu. A gdy te dwa czynniki są połączone, mogą destrukcyjne wpływać na nasz organizm i powodować między innymi nowotwory płuc, głowy i szyi - tłumaczy dr Urbańczyk.

- Także zanieczyszczenie powietrza, które mamy w Polsce, może wpływać na to, że chorujemy na nowotwory układu oddechowego. Przyjmuje się także, że dieta uboga w błonnik i bogata w czerwone mięso będzie zwiększała ryzyko wystąpienia nowotworów układu pokarmowego. Natomiast częsta ekspozycja na słońce będzie zwiększała ryzyko zachorowania na czerniaka - dodaje ekspert.

Nowotwory są chorobami cywilizacyjnymi. Oznacza to, że obecnie zachorowania na nie spotyka się częściej niż w przeszłości. Jakie objawy mogą sugerować, że w naszym organizmie takie schorzenie się rozwija?

- Bardzo często objawy zapalające tę czerwoną lampkę to symptomy, które już prawie zapalają nam świeczki na katafalku. Powód jest prosty. W przypadku wielu nowotworów niepokojące symptomy pojawiają się, gdy choroba jest już zaawansowana. Powinny nas zaniepokoić wszelkie nieprawidłowości pojawiające się cyklicznie lub trwające dłużej niż dwa tygodnie - mówi onkolog.

- Do objawów niepokojących zaliczmy: przewlekłe zmęczenie, niewytłumaczalną utratę masy ciała, gorączkę bez przyczyny, nocne poty, nawracające bóle, zmiany skórne (nowe pieprzyki, owrzodzenia, guzki), zmiany w węzłach chłonnych, uporczywy kaszel i chrypkę, krew w stolcu lub inne krwawienia, trudności w połykaniu, obrzęki czy zaburzenia widzenia - wylicza dr Urbańczyk.

Dodaje, że aby wychwycić chorobę we wczesnym stadium rozwoju, należy postawić na czujność onkologiczną i dokładne obserwowanie naszego ciała. Ważne są także badania profilaktyczne. - Profilaktyka nie sprawi, że nie zachorujemy, ale może nam pomóc uniknąć śmierci w wyniku choroby nowotworowej - wskazuje.

- Każdej kobiecie zalecałbym raz w miesiącu samobadanie piersi, młodszym kobietom USG - raz na rok lub dwa lata, a starszym mammografię. W tym momencie w Europie za optymalny próg wejścia do mammografii uznaje się 45. rok życia, a za optymalny próg wyjścia 75. rok życia. I kobiety w tym wieku powinny wykonywać to badanie co dwa lata. Panie nie powinny zapominać także o cytologii. Dzięki niej możemy wykryć stany przedrakowe, a także zapobiec rozwojowi raka szyjki macicy. Kobiety od momentu osiągnięcia dojrzałości powinny wykonywać ją raz na dwa lata - radzi dr Urbańczyk.

Panowie powinni regularnie wykonywać stężenie poziomu PSA we krwi, ponieważ pozwala ono wykryć nowotwór prostaty. - Rekomenduję, żeby mężczyźni po 40.-45. roku życia robili to badanie minimum raz w roku. Diagnozę rak prostaty słyszy coraz więcej mężczyzn i niestety coraz młodszych. Badanie polega na tradycyjnym pobraniu krwi, trwa chwilę, jest bezbolesne, a może uratować nam życie - podkreśla dr Urbańczyk.

Natomiast zarówno mężczyźni, jak i kobiety powinni wykonywać kolonoskopię i morfologię oraz regularnie badać znamiona. - Kolonoskopia jest badaniem, które pozwala wykryć wczesne stadia raka, ale także zmiany przedrakowe, jakimi są polipy gruczołowe. Każdy po 40. roku życia powinien ją wykonać. Nie trzeba jej często powtarzać. Przy dobrym wyniku kolonoskopii następne badanie można wykonać za 10 lat. Jeżeli chodzi o znamiona, to raz w roku powinniśmy pokazać je dermatologowi. Morfologię również warto wykonać raz w roku - radzi dr Urbańczyk.

W walce z nowotworami mogą nam pomóc również nowe terapie. Od 1 października 2025 r. pacjenci onkologiczni w Polsce mają dostęp do 22 nowych terapii lekowych, które znalazły się na najnowszej liście refundacyjnej. To niemal połowa spośród 50 nowych pozycji wprowadzonych w tym obwieszczeniu. Eksperci przyznają, że skala zmian jest ogromna i powinna bardzo cieszyć.

- Po raz pierwszy tak duża część wykazu została poświęcona nowotworom. To terapie dla pacjentek z chorobami ginekologicznymi, rakiem piersi, pacjentów cierpiących na raka płuca, układu pokarmowego czy głowy i szyi - podsumowuje dr Urbańczyk.

Anna Klimczyk, dziennikarka Wirtualnej Polski