Ostre powikłania żylaków

Żylaki są to workowate poszerzenia naczyń żylnych z towarzyszącym im poskręcaniem i wydłużeniem. Powstawanie żylaków wiąże się z niewystarczającą wytrzymałością ścian naczyń żylnych w stosunku do działającego ciśnienia hydrostatycznego krwi. Stany takie występują w przypadku wysokiego ciśnienia krwi, utrudnionego jej odpływu i zalegania w naczyniach kończyn dolnych oraz w osłabieniu elastyczności ścian (np. w miażdżycy) i zwiększonej podatności na rozciąganie (np. nadmiar estrogenów).

Głównymi przyczynami powstawania żylaków są:

• otyłość,
• palenie papierosów,
• siedzący tryb życia,
• praca na stojąco,
• gorące kąpiele.

Inne przyczyny żylaków to:

• predyspozycja genetyczna,
• zakrzepica żylna,
• zapalenie naczyń,
• niewydolność mechanizmu zastawkowego.

Żylaki kończyn dolnych często nie powodują żadnych powikłań i komplikacji. Jednak zaawansowana i nieleczona choroba żylakowa może spowodować niebezpieczne powikłania, w tym bezpośrednie zagrożenie życia chorego. Najczęściej występowanie żylaków jest związane z możliwością występowania stanów zapalnych - skóra nad żylakami staje się bolesna, zaczerwieniona, swędząca, popękana, możliwy jest również rozwój trudno gojącego się owrzodzenia podudzi (o skłonnościach do nawrotu).

Zapalenie żylaków często występuje po urazach, operacjach, porodzie, w stanach gorączkowych. Inne powikłania to:

• podskórne wybroczyny (osłabione naczynia mikrokrążenia pękają na skutek niewielkich urazów),
• obrzęk w okolicy kostek i podudzi występujący głównie wieczorem (obrzęk zaburza prawidłowe odżywianie skóry i tkanki podskórnej),
• zapalenie tkanki podskórnej.

Najniebezpieczniejszymi dla życia powikłaniami są pęknięcia żylaka, czyli zmienionego chorobowo naczynia oraz powstanie w nim zakrzepu. Odpowiednie leczenie żylaków nóg lub już powstałych powikłań znacznie poprawia rokowanie chorego. Nieleczona choroba lub leczenie żylaków nóg niewłaściwie może wywołać schorzenia układu krążenia, doprowadzić do inwalidztwa oraz zgonu.

Pęknięcie żylaka

Występowanie żylaków jest związane z osłabieniem elastyczności naczyń żylnych i zwiększoną ich podatnością na rozciąganie. Gromadząca się w naczyniu krew stopniowo coraz bardziej poszerza jego średnicę oraz zmniejsza grubość ściany. Ściana takiego naczynia staje się coraz cieńsza i jest mniej odporna na różnego rodzaju uszkodzenia, co umożliwia pęknięcie żylaka.

Krwawienie z pękniętego żylaka nie jest bardzo częstym powikłaniem. Zazwyczaj krwawienie występuje samoistnie lub po niewielkim urazie. Naczynie, które może ulec pęknięciu, ma charakterystyczny wygląd - jest ono znacznie uwypuklone i pogrubiałe, o kolorze niebieskawym, skóra nad nim jest bardzo cienka.

Krwawienie z takiego żylaka może być znaczne, czasem utrata krwi doprowadza do rozwoju wstrząsu, który może skończyć się zgonem. W udzielaniu pierwszej pomocy najważniejsze jest zatamowanie krwawienia. Kończynę unosimy ponad poziom ciała i zakładamy opatrunek uciskowy.

Zakrzepica żylna

Przepływ krwi w zmienionych chorobowo naczyniach jest wolniejszy, co przyczynia się do zwiększonego ryzyka powstawania zakrzepów w świetle żył. Więcej płytek krwi styka się z śródbłonkiem i ze sobą nawzajem. W normalnych warunkach składniki morfotyczne krwi płyną głównie w środkowym nurcie i nie dochodzi do ich dłuższego kontaktu z wewnętrzną powierzchnią naczynia.

Powoli narastający zakrzep może zamknąć całkowicie naczynie, częściej jednak dochodzi do oderwania się jego od ściany. Oderwany zakrzep może spowodować zablokowanie innego (zazwyczaj mniejszego) naczynia - powodując zator (łac. Embolia). Leczenie zakrzepicy powinno być jak najszybsze, ponieważ zator tętnicy końcowej czynnościowo powoduje zawał.

Powikłania zakrzepicy

• Zator tętnicy płucnej (łac. embolia arteriae pulmonalis, zatorowość płucna, ZTP). Zator tętnicy płucnej wywołuje następujące objawy: blokuje dopływ krwi do części płuca, przez co płuco staje się bezpowietrzne (powstaje niedodma), a do organizmu dociera mniej tlenu. Dodatkowo dochodzi do mniejszego napełniania lewej komory, co skutkuje spadkiem ciśnienia i wystąpieniem wstrząsu. Skrzeplina zazwyczaj blokuje naczynie w dolnym płacie płuca prawego. Stan taki jeśli jest nieleczony, stwarza duże zagrożenie dla zdrowia i życia człowieka - może spowodować zapalenie płuc oraz w ciężkich przypadkach zgon. Najbardziej narażone na to powikłanie są osoby: otyłe, z chorobą nowotworową, po zabiegach operacyjnych, urazach, z nadkrzepliwością krwi, w starszym wieku, stosujące hormonoterapię zastępczą oraz doustną antykoncepcję hormonalną, prowadzące siedzący tryb życia, palacze papierosów.
• Zator wsteczny (łac. embolia retrograda). Oderwany zakrzep, jeśli jest duży może zamiast popłynąć z prądem krwi, cofnąć się w kierunku działania siły ciężkości. Stan taki jest mniej niebezpieczny, jednak nie należy go bagatelizować. Skrzep zamykający naczynie obwodowe powoduje niedokrwienie obszaru zaopatrywanego przez niego. Najczęstszymi objawami zatoru wstecznego są: silny, nagły ból, skóra staje się zimna i blada, występuje niedowład kończyny dolnej. Tętno jest niewyczuwalne na naczyniach położonych obwodowo, czasem występuje zapadnięcie żył powierzchownych.

Objawami żylaków, które powinny zwrócić uwagę osoby chorej, są wszystkie symptomy powyższych powikłań. Pęknięcie żylaka objawia się krwawieniem z przerwanego naczynia. Krew żylna jest ciemna, wypływa spokojnie, jednak może być to krwawienie obfite.

Po zaopatrzeniu rany niezbędna jest jak najszybsza wizyta u lekarza. Nagłe spuchnięcie nogi, zmiana jej koloru na odcień sino-czerwony, silny ból kończyny mogą sugerować zamknięcie naczynia żylnego przez zakrzep.

Najbardziej niepokojącymi objawami są silny, nagły ból w klatce piersiowej (czasami jest to ból zamostkowy) z towarzyszącymi dusznością, tachykardią, przyspieszonym oddechem, krwiopluciem, kaszlem, gorączką, niepokojem, strachem i sinicą, czasem następuje utrata przytomności.

Może to oznaczać wystąpienie zatoru tętnicy płucnej, który wymaga natychmiastowej interwencji lekarskiej. Każde owrzodzenie podudzia powinno być także skontrolowane przez lekarza, ponieważ zmiana taka ma tendencję do nawrotów oraz do utrudnionego gojenia się.