Strzyżak jeleni (sarni). Latające kleszcze
Strzyżak jeleni to niewielki owad, który na pierwszy rzut oka przypomina kleszcza. Zasadniczą różnicą jest jednak to, że w odróżnieniu od kleszcza, strzyżak jelenica często nie atakuje samodzielnie. Bywa, że obłazi człowieka w towarzystwie kilkunastu swoich kolegów. Choć w Polsce pojawił się stosunkowo niedawno, bo w latach 80. XX wieku, to zadomowił się i stał gatunkiem dość pospolitym. Jakie choroby przenosi owad? Jak skutecznie odstraszyć strzyżaka jeleniego?
1. Czym jest strzyżak jeleni?
Strzyżak jeleni (Lipoptena cervi), to żyjący w lesie niewielki owad. Jest on gatunkiem muchówki z rodziny narzępikowatych (wpleszczowatych, Hippoboscidae). Nazywany jest także wszą jelenią, strzyżakiem sarnim, a nawet pająkiem ze skrzydłami czy sarniakiem.
Owad ten ma mięsiste i silne nóżki wyposażone w specjalne haczyki. Jego pancerzyk jest bardzo twardy i w dodatku pokryty włoskami. Niezwykle trudno jest go rozgnieść. Gdy strzyżak jeleni atakuje, nóżkami przytrzymuje się skóry lub ubrania, a to sprawia, że jedynym sposobem na jego usunięcie jest złapanie go w palce i zdjęcie.
– Pasożyt ten najczęściej bytuje właśnie na sierści jelenia lub sarny, żyjąc tam wyciera skrzydła. Tam też następuje rozmnażanie. Samice rodzą żywe larwy, które później zmieniają się w poczwarki, a te w młode osobniki – wyjaśnia dr Jarosław Pacoń z Zakładu Parazytologii na Uniwersytecie Przyrodniczym we Wrocławiu. – Strzyżaki żywią się krwią – dodaje ekspert.
1.1. Strzyżak jeleni a kleszcz
Strzyżak jeleni to owad podobny do kleszcza, dlatego też często określa się go latającym kleszczem czy kleszczem ze skrzydłami. Jednak tak naprawdę stworzenia te mają ze sobą niewiele wspólnego.
Każdy, kto zastanawia się, czy są latające kleszcze, może odetchnąć z ulgą. Kleszcze bowiem nie mają skrzydeł, więc nie mogą latać, są pajęczakami. Podobne do kleszczy strzyżaki są natomiast gatunkiem muchówki. Pospolite kleszcze posiadają 4 pary odnóży, podobnie jak pająki. Latające strzyżaki mają natomiast 3 pary odnóży.
Latające kleszcze to owady, które można spotkać w pobliżu lasu i w lesie. Owady te występują także na łąkach. Natomiast kleszcze pospolite lubią przede wszystkim niskie zarośla, trawę, liście krzewów i drzew. Można je spotkać zarówno w parkach, jak i w środowisku leśnym.
Kleszcze to niewielkie owalne lub okrągławe pajęczaki. Ich dokładną budowę można zobaczyć na dostępnych w sieci zdjęciach. Larwy kleszcza są mikroskopijnych rozmiarów. Z kolei długość ciała samic wynosi ok. 3-4 mm. Co istotne ich wygląd i rozmiar ulegają zmianie – kleszcze głodne są spłaszczone, a najedzone osobniki stają się bardziej wypukłe i zwiększają swój rozmiar wielokrotnie.
Kleszcze są dużo bardziej niebezpieczne, niż wszy jelenie. Kleszcze bowiem mogą przenosić bardzo groźne choroby zakaźne. Część z nich jest nosicielem krętków Borrelia, przez co przenosi boreliozę. Ugryzienie kleszcza może także wywoływać u ludzi kleszczowe zapalenie mózgu.
Zobacz także:
2. Objawy ukąszenia
To, że wesz sarnia bytuje na dzikich zwierzętach leśnych, nie oznacza, że nie atakuje człowieka. Wręcz przeciwnie – robi to szczególnie we wrześniu i w październiku. Co więcej – wszy jelenie często atakują chmarami, dosłownie obsiadają. Nie wybierają swojej ofiary po zapachu, tak jak robią to kleszcze, ale siadają na tym, kto akurat przechodzi obok.
Strzyżaki mogą ugryźć. Ukąszenia tych robaków leśnych są bolesne i mogą pozostawić ślad w postaci czerwonej swędzącej grudki. Ślad może się utrzymywać nawet przez dwa tygodnie. Na takie ukąszenia można wówczas stosować kojące żele dostępne w aptekach. U osób, które cierpią na alergię, ukąszenie strzyżaka może być przyczyną długotrwałego swędzenia.
3. Jakie choroby przenosi strzyżak jeleni
Czy strzyżaki mogą przenosić choroby? Choć te fruwające owady mogą boleśnie ugryźć, to jednak źródła medyczne nie notują wielu potwierdzonych przypadków zakażeń, a sam strzyżak nie jest ważnym przenosicielem patogenów.
Z drugiej jednak strony, badania przeprowadzone w Finlandii wykazały, że kleszcze ze skrzydełkami mogą przenosić bakterię Bartonella schoenbuchensis. Wywołuje ona nieprzyjemne zmiany skórne.
Strzyżak jeleni a borelioza
Wiele osób obawia się, że te podobne do kleszczy robaki, mogą również być nosicielami drobnoustrojów, powodujących boreliozę. Warto jednak podkreślić, że teoria ta nie znalazła nigdy naukowego potwierdzenia.
4. Jak odstraszyć latające kleszcze?
– Strzyżaki to bardzo natrętne stworzenia. Są niewielkie, ale potrafią nieźle zdenerwować. Po pierwsze dlatego, że gdy atakują, siadają na różne części ciała, wchodzą we włosy czy pod ubranie. To wywołuje panikę. Po drugie – nie można ich strzepać czy przegonić machnięciem ręki – podkreśla dr Pacoń.
Popularne środki odstraszające owady leśne w przypadku strzyżaka jeleniego nie wykazują dużej skuteczności. Pomocne mogą być natomiast specjalne preparaty przeciwko strzyżakom jelenim, które zawierają m.in. olejki eteryczne. Jednak one również nie gwarantują pełnej skuteczności.
5. Jak się chronić przed strzyżakiem jelenim?
Uważa się, że fruwające kleszcze atakują zwierzęta o ciemnym ubarwieniu sierści. Dlatego też na spacery po lesie najlepiej zakładać ubrania o jasnej barwie, np. białe. Dobrze jest także wybierać garderobę, która zakryje całe ciało – spodnie i koszule z długimi rękawami oraz długie buty. Osoby, które mają długie włosy, powinny je ciasno spiąć, tak by mucha jelenia nie mogła się w nie wplątać.
Niestety, skrzydlate kleszcze potrafią przez długi czas szukać odsłoniętego miejsca do wgryzienia. Dlatego też nawet odpowiedni ubiór nie gwarantuje ochrony przed ukąszeniem przez owada.
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.