Pryszczyca – ostra i zakaźna choroba zwierząt, objawy u ludzi
Pryszczyca to groźna, ostra choroba zwierząt parzystokopytnych, która szerzy się przez kontakt pośredni i bezpośredni. Zakażone stada poddaje się ubojowi. Odpowiedzialny za nią wirus może zaatakować również człowieka. Choroba u ludzi ma jednak łagodny przebieg i zwykle mija samoistnie. Co jeszcze warto o niej wiedzieć?
Pryszczyca to choroba zwierząt racicowych. 
Co to jest pryszczyca?
Pryszczyca (afoza, łac. Aphtae epizooticae), zwana także zarazą pyska i racic, to ostra i wysoce zaraźliwa wirusowa choroba zwierząt racicowych hodowlanych i dzikich.
Odpowiada za nią wirus pryszczycy Picornavirus aphtae z rodziny Picornaviridae, rodzaju Aphtovirus. Znane są takie serotypy wirusa jak: O, A, C, SAT1, SAT2, SAT3, Asia1. Co istotne przebycie choroby wywołanej jednym typem wirusa nie uodparnia na inne.
Międzynarodowy skrót nazwy choroby FMD pochodzi od jej angielskiej nazwy „foot and mouth disease”. Choroba najczęściej atakuje bydło, kozy, trzodę chlewną, owce, kozy, bawoły, jak również renifery, dziki czy jelenie.
Wirus pryszczycy może zakażać również słonie, wielbłądy i jeże. W obrębie tego samego gatunku wrażliwość na zakażenie jest różna. Zarażenie się człowieka od zwierzęcia jest rzadkie.
Zakażone i chore na pryszczycę zwierzęta wydalają wirus z wydychanym powietrzem, z wydzielinami i wydalinami organizmu oraz ze skóry. Zarówno zwierzęta, jak i ludzie, zarażają się drogą kropelkową.
To powszechna droga zakażenia - choroba bardzo łatwo przenosi się za pośrednictwem powietrza. Może rozprzestrzeniać się w ten sposób na odległość nawet kilkudziesięciu kilometrów.
Ludzie pryszczycą zarażają się nie tylko w wyniku bezpośredniego kontaktu z chorym zwierzęciem, ale również przez spożywanie surowego mięsa czy mleka, które pochodzą od zakażonego osobnika (wirus wrażliwy jest na działanie wysokiej temperatury).
Objawy pryszczycy u zwierząt
Wirus wydalany jest wraz ze śliną, mlekiem i kałem kilka godzin po zakażeniu, jeszcze przed wystąpieniem objawów chorobowych. Patogeny są obecne w jego otoczeniu – w sierści, w sianie, w odchodach.
To dlatego choroba jest wysoce zakaźna. Gdy zachoruje jedno zwierzę, w krótkim czasie ofiarą wirusa padną inne. Okres inkubacji wynosi zwykle 2 do 7 dni, ale i 10 dni. Choroba przebiega różnie w obrębie gatunków.
Generalnie po zakażeniu zwierzę ma gorączkę, staje się osowiałe, nie ma apetytu. Na błonie śluzowej pyska, na koronce racic i w szparze międzyracicznej pojawiają się pęcherze. Jeśli choroba ma łagodny przebieg, zwierzę zdrowieje.
Pryszczyca złośliwa prowadzi do śmierci. Wirus jest nie tylko zakaźny i zjadliwy, ale i podstępny. Zdarza się, że choroba ma charakter bezobjawowy. Jeżeli Picornavirus aphtae zaatakuje mięsień serca, zwierzę nagle pada.
Ponadto zwierzęta, które wyzdrowieją, mogą być nosicielami wirusa nawet do trzech lat. Oznacza to, że mogą stać się przyczyną nowego ogniska choroby. To dlatego leczenie pryszczycy jest prawnie zabronione.
Jest to choroba zwalczana z urzędu. W wypadku jej stwierdzenia zarażone stado oraz wszystkie wrażliwe na pryszczycę zwierzęta znajdujące się w ognisku choroby poddaje się ubojowi z konieczności. Przed chorobą można je chronić wyłącznie poprzez szczepienia.
Pryszczyca atakuje zwierzęta na całym świecie. Jej pojawienie się paraliżuje handel zarówno zwierzętami, jak i produktami pochodzenia zwierzęcego, co przekłada się na ogromne straty ekonomiczne.
Pryszczyca u ludzi
Ludzie na pryszczycę chorują rzadko. Najbardziej narażeni są właściciele zwierząt i lekarze weterynarii oraz inne osoby, które stykają się ze zwierzętami. Pryszczyca u ludzi wywołuje objawy grypopodobne.
Pojawia się gorączka, dreszcze, bóle głowy, mięśni i kręgosłupa, obniżone ciśnienie tętnicze, a także suchość w ustach, następnie ślinotok. Po kilku dniach w nosogardle, jamie ustnej, w spojówkach oraz na skórze między palcami rąk i nóg pojawiają się bolesne, drobne pęcherzyki, które następnie ropieją.
W ciężkich przypadkach mogą pojawić się pęcherze na twarzy, uszach, kolanach i na błonach śluzowych genitaliów, zapalenie płuc, obrzęk krtani i tchawicy, zaburzenia pracy układu pokarmowego, żółtaczka czy zapalenie mięśnia sercowego.
Choroba, niezależnie od postaci, trwa mniej więcej 2 tygodnie. Rzadko zdarza się, by pryszczyca u ludzi miała trudny przebieg. Zwykle mija samoistnie, nie wywołując powikłań. Jak leczyć pryszczycę u ludzi?
Stosuje się środki odkażające w maściach lub płukankach, a także witaminy z grupy B oraz antybiotyki, by zapobiec nadkażeniom pęcherzy i nadżerek.
Treści w naszych serwisach służą celom informacyjno-edukacyjnym i nie zastępują konsultacji lekarskiej. Przed podjęciem decyzji zdrowotnych skonsultuj się ze specjalistą.
