Psychoneuroimmunologia - co to jest, jakie choroby może powodować długotrwały stres

Wedle definicji psychoneuroimmunologia to nauka, która bada wzajemny wpływ zjawisk psychicznych, nerwowych i odpornościowych. Jeszcze w latach 60. ubiegłego wieku panowało przekonanie, o absolutnej niezależności układów odpornościowego, nerwowego i hormonalnego. Z czasem wiedza na temat interakcji między tymi systemami wzrastała.

Wszystkie układy – odpornościowy, neuronalny, dokrewny – są ze sobą ściśle związane. Układ sympatyczny, określany również mianem układu współczulnego, zakresem unerwienia obejmuje takie organy jak żołądek czy serce, ale również elementy układu immunologicznego:

• śledzionę,
• węzły chłonne,
• grasicę.

Końcowe fragmenty nerwów współczulnych emitują neuroprzekaźniki – organiczny związek chemiczny z grupy katecholamin adrenalinę oraz noradrenalinę, neurotransmiter wytwarzany w komórkach rdzenia nadnerczy, a narządy i komórki układu immunologicznego wyposażone są we właściwe receptory tych amin sympatykomimetycznych.

Oprócz bezpośredniego unerwienia narządów odpornościowych przez współczulny układ nerwowy, komunikacja między układem immunologicznym, a układem nerwowym rozciąga się dalej poprzez skomplikowane szlaki obejmujące podwzgórze i przysadkę mózgową.

W przysadce produkowany jest hormon adrenokortykotropowy ACTH, zaliczany do hormonów tropowych. Pobudza on korę nadnerczy do produkcji glikokortykosteroidów, na które reagują receptory limfocytów T i B. Za pomocą hormonów (układu dokrewnego) przekazywana jest informacja z podwzgórza (układu nerwowego) do ludzkiego układu immunologicznego.

Stres towarzyszy każdemu z nas, jednak w nadmiarze może prowadzić do rozwoju różnorodnych schorzeń psychosomatycznych. Badania naukowców pokazują, że długotrwała ekspozycja na czynniki stresujące wykazuje niszczący wpływ na ludzki organizm. Życie w chronicznym napięciu i przeciążeniu powoduje osłabienie układu odpornościowego.

Na przestrzeni ostatnich lat dowiedziono, że czynniki psychologiczne, które wpływają na układ immunologiczny mogą stanowić bezpośrednią przyczynę nie tylko zmęczenia, depresji, schorzeń skórnych, ale również chorób nowotworowych.

Stres katalizuje proces zachorowania u osób, które wykazują podatność na jakąś chorobę. Wysokie napięcie emocjonalne destabilizuje funkcjonowanie układu immunologicznego, który pracuje zbyt słabo lub zbyt intensywnie.

Jeżeli odporność spada, zwiększa się ryzyko zapadnięcia na infekcje, a nawet choroby nowotworowe. Nadmierna aktywność układu immunologicznego może skutkować natomiast chorobami autoimmunologicznymi, kiedy organizm walczy sam ze sobą.

Osoba, która angażuje się w stresujące, niekorzystne dla stanu zdrowia sytuacje, może uskarżać się na zmęczenie, osłabiony nastrój, frustrację,niepokój, wahania nastroju. Długotrwały stres może skutkować rozwojem:

• nerwicy, epizodu depresyjnego,
• zespołu jelita drażliwego,
• zaburzeń układu krążenia,
• cukrzycy,
• choroby układu metabolicznego.

Warto nadmienić, że choć czynniki psychologiczne takie jak stres mogą wzmagać rozwój jakiegoś schorzenia, nastawienie psychiczne może odgrywać ogromną rolę w procesie zdrowienia. Pozytywne myślenie zmniejsza poziom stresu i tym samym przeciwdziała niepożądanym odpowiedziom ze strony ludzkiego układu immunologicznego.

Badania wnoszą, że podczas ataku epidemii rzadziej ulegają chorobie i lżej ją przechodzą ci, którzy są w dobrym nastroju. Ponadto, ilość produkowanych przeciwciał po podaniu szczepionki jest większa u tych, którzy są najmniej zestresowani i zdenerwowani.

Jaki jest związek między psychoneuroimmunologią a skórą? Nie wszyscy zdają sobie sprawę z tego, że zwiększona ilość androgenów ma wpływ na rozwój trądziku pospolitego i różowatego.

Ekspozycja na stres jest czynnikiem wpływającym na takie dermatozy jak łuszczyca i atopowe zapalenie skóry. Wszystkie wymienione schorzenia mają charakter zapalny, a stres, działając prozapalnie, może wywoływać lub zaostrzać te choroby skórne.

Uważa się, że około 30 proc. pacjentów borykających się przewlekłymi i nawrotowymi schorzeniami skórnymi ma problemy natury psychicznej. Problemem pacjentów są zarówno dermatozy indukowane lub zaostrzane przez stres, choroby psychiczne z manifestacją skórną, jak i dermatozy z manifestacją psychiatryczną.