Plamka żółta - charakterystyka, zwyrodnienie, leczenie zwyrodnienia, test Amslera

Plamka żółta to element siatkówki, położony dokładnie po drugiej stronie oka naprzeciwko źrenicy. Fotoreceptory plamki żółtej zawierają żółty barwnik i stąd wzięła się jej nazwa. Patrząc bezpośrednio na jakiś przedmiot, jego obraz pada właśnie na plamkę żółtą. Widzimy go ostro i wyraźnie, ponieważ w obszarze plamki żółtej znajdują się komórki odpowiedzialne za ostre widzenie szczegółów, tzw. czopki. W centrum plamki żółtej występuje dołek środkowy – niewielkie zagłębienie o największym zagęszczeniu czopków, które odpowiada za najostrzejsze widzenie. To od funkcjonowania malutkiego dołka środkowego siatkówki zależy ostrość naszego wzroku.

Zwyrodnienie plamki żółtej (ang. Age-related Macular Degeneration, w skrócie AMD) to przewlekła i postępująca choroba oczu, która pojawia się u osób powyżej 50. roku życia. W wyniku tej choroby następuje uszkodzenie siatkówki, a szczególnie jej części centralnej, czyli plamki żółtej. Przyczyną zaburzeń widzenia w przypadku zwyrodnienia plamki żółtej jest nieprawidłowa przemiana materii w komórkach nabłonka barwnikowego i fotoreceptorach, znajdujących się w plamce żółtej. Komórki te przestają funkcjonować i obumierają, co skutkuje pogorszeniem ostrości wzroku.

Objawy zwyrodnienia plamki żółtej:

• zwiększona wrażliwość na światło;
• problemy z czytaniem, wynikające z rozmazywania się obrazu w środku pola widzenia;
• problemy z rozpoznawaniem rysów twarzy;
• dostrzeganie wyłącznie konturów przedmiotów i kontrastowych barw;
• widzenie prostych linii jako linii falistych lub zniekształconych.

Ignorowane zaburzenia widzenia mogą prowadzić do poważnego pogorszenia się wzroku, a nawet całkowitej ślepoty.

Przyczyny zwyrodnienia plamki żółtej są nadal nieznane. Największą rolę odgrywa wiek pacjenta. Ta choroba oczu dotyka zwykle ludzi powyżej 50. roku życia. Innymi czynnikami ryzyka są: płeć żeńska, występowanie AMD w rodzinie, schorzenia układu sercowo-naczyniowego, palenie papierosów, narażenie na intensywne światło i niedobór przeciwutleniaczy.

W diagnozowaniu zwyrodnienia plamki żółtej pomagają badanie ostrości widzenia i badanie dna oka. Lekarz okulista może też zlecić wykonanie tomografii i angiografii oka, które pozwalają zobrazować naczynia krwionośne w oku. Jeśli badania wykażą zmiany zwyrodnieniowe plamki żółtej, podejmuje się leczenie farmakologiczne. Leczenie AMD polega też na niszczeniu światłem laseranieprawidłowych naczyń krwionośnych w siatkówce oka. Od niedawna stosuje się nową metodę leczenia AMD, tzw. fotodynamiczną, która polega na wprowadzeniu do krwiobiegu barwnika, wychwytywanego przez patologiczne naczynia w oku. Naczynia z barwnikiem są później niszczone za pomocą lasera.

Test Amslera ma duże zastosowanie w wykrywaniu wczesnych zmian degeneracyjnych, związanych ze zwyrodnieniem plamki żółtej. Pozwala on regularnie kontrolować wzrok w warunkach domowych i w przypadku wykrycia jakichkolwiek zaburzeń widzenia należy szybko zgłosić się do okulisty. Badanie testem Amslera przeprowadza się osobno dla każdego oka.

Test Amslera polega na obserwacji z odległości 30 cm siatki Amslera. Jest to kwadrat o boku 10 cm, podzielony czarną albo białą siatką linii, które przecinają się co pół centymetra. W centrum siatki znajduje się punkt, na który kieruje się oś widzenia. Przy zmianach w plamce żółtej oka powstają nieprawidłowości obrazu w postaci mroczków lub zniekształceń.

Zasady wykonywania testu Amslera:

1. Jeśli korzystasz z okularów do czytania, załóż je.

2. Siatkę Amslera trzymaj w dobrze oświetlonym pomieszczeniu, w odległości 30 cm od twarzy.

3. Zakryj jedno oko i skoncentruj wzrok na centralnym punkcie testu.

4. Zwróć uwagę, czy w obrębie siatki pojawiają się nieregularne kształty, np. faliste lub przerywane linie, czy kwadraty mają takie same wymiary, czy w polu widzenia nie pojawiają się czarne plamy.

5. Przetestuj drugie oko.

Test Amslera chroni przed zbyt późnym wykryciem pierwszych objawów AMD.

Źródła

1. Przeciwko zwyrodnieniu plamki żółtej
2. Niżankowska M. H. Okulistyka - podstawy kliniczne, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007, ISBN 83-200-3224-6
3. Kański J.J. Diagnostyka kliniczna w okulistyce, Urban & Partner, Wrocław 2008, ISBN 978-83-60290-84-2
4. Kański J.J., Nischal K. Okulistyka. Objawy i różnicowanie, Urban & Partner, Wrocław 2000, ISBN 83-87944-60-2