Afazja u dzieci – objawy, przyczyny i leczenie

Afazja u dzieci (afazja dziecięca) to pierwotne zaburzenie zachowania językowego związane z patologią w obrębie mózgu. Oznacza brak zdolności porozumiewania za pomocą mowy, która się nie wykształca albo została utracona na etapie rozwoju bądź po jego zakończeniu.

Zaburzenie, jakim jest afazja u dzieci, jest rozpoznawana po ukończeniu 6. roku życia. W przypadku zaburzeń afatycznych u pacjentów od 2. do 6. roku życia mówi się o niedokształceniu mowy o typie afazji.

Jakie są objawy afazji u dzieci? To zależy, ponieważ wyróżnia się kilka podtypów zaburzenia. Wiążą się z nimi różne symptomy, w tym zaburzenia mowy wrodzone lub nabyte.

Zaburzenia mowy w wyniku uszkodzenia mózgu mogą być bardzo złożone i obejmować wiele różnych objawów. I tak:

Afazja rozwojowa (wrodzona) to zaburzenia mowy, które wynikają z wrodzonego uszkodzenia mózgu w okresie okołoporodowym lub w pierwszych miesiącach życia. Mowa dziecka nie rozwija się prawidłowo od początku jego życia.

Afazja nabyta jest skutkiem uszkodzenia mózgu na etapie, kiedy dziecko zaczyna komunikować się. Oznacza to, że do chwili uszkodzenia mózgu rozwój mowy u dziecka przebiegał prawidłowo.

Ponadto przez specjalistów została wyróżniona także:

• afazja ekspresyjno-percepcyjna, afazja całkowita oznacza brak rozwoju mowy lub jej całkowita utrata oraz brak rozumienia mowy; afazja globalna to całkowity brak możliwości rozumienia mowy i zdolności mówienia,
• afazja ekspresyjna, afazja motoryczna u dzieci, afazja ruchowa u dzieci, afazja częściowa oznacza brak rozwoju ekspresji językowej lub całkowitą utratę mówienia z zachowaniem rozumienia (dziecko ma problemy z mówieniem),
• afazja sensoryczna, afazja czuciowa, afazja akustyczna, afazja częściowa oznaczająca całkowitą utratę rozumienia przy zachowaniu mówienia, czasami cząstkowego,
• afazja mieszana – dotyczy zarówno mówienia, jak i rozumienia słów,
• afazja nominacyjna, którą cechuje trudność w używaniu nazw.

Afazja u dzieci – objawy

Afazja u dzieci obejmuje wiele nieprawidłowości. To między innymi zaburzenia mowy (ma problem z fonetyką wypowiedzi, brak umiejętności formułowania słów i zdań), zaburzenia składni (dziecko opuszcza wyrazy), zaburzenia rozumienia tekstu czy anomia (problemy z używaniem nazw).

Wraz z afazją mogą pojawiać się kłopoty z koncentracją czy trudności w czytaniu (aleksja), pisaniu (agrafia) czy liczeniu, ale i ograniczenia w uczeniu się na pamięć (dzieci wolniej zapamiętują, szybciej zapominają).

Obserwuje się również dysharmonię rozwojową, problemy z motoryką małą i dużą, zaburzenia integracji sensorycznej, męczliwość. Ponieważ dziecko nie potrafi komunikować się z otoczeniem, często pojawiają się problemy emocjonalne, nerwowość, lękliwość, nadpobudliwość.

Zaburzenia rozwoju mowy mają różne przyczyny oraz patomechanizmy. Specjaliści przyczyn afazji upatrują w:

• uwarunkowaniach konstytucjonalnych lub genetycznych,
• opóźnieniu dojrzewania ośrodków korowych, zaburzenia funkcjonalne – dysfunkcje w obrębie OUN,
• organicznym uszkodzeniu OUN (mikrouszkodzenia mózgu).

Do najczęstszych przyczyn afazji należą udary mózgu, guzy mózgu, urazy czaszkowo-mózgowe, stany zapalne po infekcji bakteryjnej lub wirusowej, zapalenie ślinianek przyusznych, padaczka, choroby układu sercowo-naczyniowego oraz choroby endokrynologiczne, także spektrum autyzmu.

Podjęcie działań w przypadku afazji dziecięcej wymaga ustalenia przyczyny uszkodzenia mózgu. Ważny jest wywiad rodzinny oraz badania neurologiczne oraz inne specjalistyczne w kierunku chorób współwystępujących.

Pomocne są badania diagnostyczne, takie jak EEG, EKG, rezonans magnetyczny, tomografia komputerowa czy angiografia. Lekarz neurolog powinien dodatkowo zbadać sprawność motoryczną dziecka.

Czy afazja u dzieci jest wyleczalna? Czy dziecko z afazją zacznie mówić? Okazuje się, że to kwestia indywidualna. Aby było to możliwe, należy podjąć rehabilitację i terapię logopedyczną. Choć leczenie w dużej mierze zależy od przyczyny i rodzaju afazji, dziecko z afazją powinno znajdować się pod stałą opieką neurologiczną, psychologiczną, logopedyczną i fizjoterapeutyczną.

Dobra wiadomość jest taka, że u dzieci z afazją mowy powrót sprawności językowych pojawia się zwykle w pełniejszym zakresie i szybszym tempie niż u dorosłych z afazją.