Probiotyki w alergii
Alergię nie bez przesady można nazwać „epidemią XXI wieku”. Choroby alergiczne rozprzestrzeniają się w zastraszającym tempie, zwłaszcza w krajach wysoko rozwiniętych. Badania w Polsce pokazują, że należymy do społeczeństw, wśród których notuje się największą zachorowalność na schorzenia alergiczne. Alergie dotyczą głównie niemowląt i dzieci. W grupie wiekowej 6-7 lat alergia dotyczy 45% osób, w grupie wiekowej 13-14 lat – 47%, a w grupie wiekowej 20-44 lata – aż 52%. Okazuje się jednak, że skutecznym sposobem na zapobieganie uczuleniom i aktywizowanie układu immunologicznego jest stosowanie probiotyków regulujących mikroflorę bakteryjną przewodu pokarmowego.
1. Maraton alergiczny
Alergia, określana również jako uczulenie, to dająca patologiczne objawy nadmierna odpowiedź układu immunologicznego na substancje normalnie występujące w środowisku. Choroba alergiczna często zaczyna się już w pierwszym roku życia dziecka. Przebieg alergii u dzieci bywa zróżnicowany, a jej objawy przybierają różne postacie. Zjawisko zróżnicowanej symptomatyki w przebiegu alergii następujące wraz ze wzrostem dziecka nazywa się maratonem alergicznym. Typowym przykładem maratonu/marszu alergicznego jest rozwój astmy oskrzelowej u osób, które w dzieciństwie miały objawy alergii pokarmowej – najczęściej pod postacią atopowego zapalenia skóry. Chociaż większość dzieci w ciągu kilku lat nabywa tolerancję na pokarmy, na które jest uczulona, nie oznacza to jednak, że wszystkie maluchy „wychodzą” z alergii. U około 60% dzieci, u których wystąpiło atopowe zapalenie skóry, w późniejszym wieku rozwija się astma oskrzelowa i/lub katar sienny. Jeśli w rodzinie dziecka są osoby cierpiące na alergię, odsetek ten wzrasta nawet do 80%. Jak najwcześniejsze rozpoznanie alergii i wdrożenie odpowiedniego leczenia w wielu przypadkach pozwala przerwać marsz alergiczny.
2. Objawy alergii u dzieci
Pierwsze objawy alergii mogą wystąpić już u kilkumiesięcznych niemowląt jako nietolerancja na składniki niektórych pokarmów. W wieku niemowlęcym najczęstszym alergenem pokarmowym jest krowie mleko, choć zdarza się również alergia na mleko matki. Do innych częstych alergenów pokarmowych należą: kurze jaja, soja, pszenica, ryby, orzeszki ziemne i inne orzechy. Jak wykazują badania, objawy alergii pokarmowej może mieć nawet do 20% niemowląt. Symptomy nadwrażliwości na niektóre pokarmy są wśród dzieci zróżnicowane i dotyczą wielu narządów. Najczęściej występuje reakcja dwu- lub wielonarządowa. Dominują objawy ze strony układu pokarmowego, układu oddechowego oraz ze strony skóry.
Na powłokach ciała pojawiają się zmiany alergiczne, które opisuje się jako atopowe zapalenie skóry. Typowymi cechami atopii skórnej są: silny świąd, suchość skóry i skłonność do zakażeń, wynikających z drapania się malucha po ciele. Zmiany skórne u niemowląt umiejscawiają się zwykle na policzkach i po stronie wyprostnej kończyn. Rzadko kiedy atopowe zapalenie skóry obejmuje całą powierzchnię ciała. U dzieci starszych i dorosłych zmiany skórne mogą pojawiać się w okolicach zgięć dużych stawów, a także na karku, stopach i dłoniach.
Dolegliwości alergiczne ze strony układu pokarmowego dotyczą zmiany konsystencji stolca, częstego wypróżniania się i wymiotów. U niemowląt mogą pojawić się kolki, a u dzieci starszych – bóle brzucha. Alergia na białko krowiego mleka u dzieci skutkuje często infekcjami górnych dróg oddechowych, szczególnie zapaleniem oskrzeli, zapaleniem ucha środkowego i nieżytem nosa. U niemowląt pojawia się sapka, dzieci są drażliwe i płaczliwe. W starszym wieku mogą dokuczać bóle głowy, bezsenność, nadpobudliwość emocjonalna. Objawy alergii w większości przypadków mają charakter przewlekły, chociaż u niektórych dzieci może wystąpić natychmiastowa reakcja alergiczna, np. pokrzywka, obrzęk, a nawet wstrząs anafilaktyczny.
3. Badania diagnostyczne alergii
Istnieje wiele badań, które pomagają rozpoznać alergię. Należą do nich:
- ocena stężenia immunoglobulin typu IgE w surowicy krwi,
- badanie przeciwciał przeciwko różnym alergenom w klasie IgE,
- testy skórne z różnymi alergenami.
Należy jednak pamiętać, że u małych dzieci wymienione badania mogą wypaść negatywnie. Z tego powodu bardzo ważne jest obserwowanie malucha i rejestrowanie ewentualnych niepokojących objawów. To do rodziców zawsze należy podejrzenie i wstępne rozpoznanie alergii u dziecka. Zaczerwienione policzki, sucha skóra, sapka, kolka, wzdęty brzuch, biegunka to pierwsze objawy, które mogą sugerować alergię u najmniejszych dzieci. U dzieci starszych uwagę powinny zwrócić podkrążone oczy i tzw. salut alergiczny, czyli pocieranie nosa ku górze wewnętrzną stroną dłoni.
4. Zaburzona flora bakteryjna jelit czynnikiem ryzyka alergii
Alergia to choroba o podłożu genetycznym. Schorzenia alergiczne są z reguły dziedziczone i przechodzą z pokolenia na pokolenie. Geny na rozwój alergii wpływają w 60%. W pozostałych 40% za odpowiedź alergiczną organizmu odpowiada środowisko. Wśród czynników środowiskowych największą rolę w rozwoju alergii ma tzw. styl życia, czyli zwiększony stopień zachowania czystości i sterylności i częste przyjmowanie antybiotyków. Okazuje się, że na występowanie alergii w niewielkim stopniu wpływają zanieczyszczenia komunikacyjne i przemysłowe. Największy odsetek alergików występuje bowiem w krajach skandynawskich.
Coraz większe znaczenie w rozwoju alergii przypisuje się zmianom mikroflory jelitowej zasiedlającej przewód pokarmowy. Mikrobiologiczna teoria rozwoju alergii zakłada, że za wzrost występowania reakcji uczuleniowych odpowiada zmieniona jelitowa flora bakteryjna wśród społeczeństw państw wysoko rozwiniętych. Bakterie jelitowe są konieczne do prawidłowego funkcjonowania układu immunologicznego. Nadmierna „sterylizacja” życia już od momentu urodzenia powoduje ograniczony kontakt z bakteriami, co skutkuje zaburzoną kolonizacją przewodu pokarmowego. Badania potwierdzają, że u niemowląt narażonych na wystąpienie alergii stwierdza się obniżenie liczby bakterii jelitowych z rodzaju Bifidobacterium i Lactobacillus.
5. Probiotyki w leczeniu alergii
Mikrobiologiczna teoria rozwoju alergii stała się podstawą do stosowania probiotyków w leczeniu i profilaktyce chorób alergicznych. Probiotyki to niepatogenne organizmy, które wyizolowane zostały z przewodu pokarmowego zdrowych ludzi. Nie wszystkie probiotyki działają tak samo. Większość probiotyków podawanych doustnie reguluje zaburzenia składu mikroflory jelitowej. Tylko niektóre szczepy bakterii wykorzystywane w probiotykach mają zdolność aktywizowania układu odpornościowego w kierunku antyalergicznym. W leczeniu alergii należy stosować tylko takie probiotyki, które są przetestowane klinicznie i posiadają odpowiednie certyfikaty jakości.
Szczególnie korzystne dla przewodu pokarmowego są szczepy bakterii: Lactobacillus casei ŁOCK 0900, Lactobacillus casei ŁOCK 0908 i Lactobacillus paracasei ŁOCK 0919. Wymienione szczepy bakterii mają następujące cechy:
- zostały wyizolowane ze zdrowej polskiej populacji,
- są bezpieczne w użyciu,
- mają działanie antypatogenne,
- regulują odpowiedź immunologiczną organizmu na alergeny,
- pobudzają dojrzewanie bariery jelitowej.
Indukowanie ochrony jelitowej wywołane jest poprzez uszczelnianie nabłonka jelitowego, co ma szczególne znaczenie u małych dzieci z alergią pokarmową. U dzieci z alergią na białko mleka krowiego, które są leczone dietą bezmleczną, stosowanie preparatu probiotycznego z tymi szczepami bakterii skutkuje zmniejszeniem objawów skórnych, szybszym rozwojem tolerancji na mleko i rzadszym zapadaniem na infekcje górnych dróg oddechowych. Podawanie takiego preparatu zmniejsza również przyjmowane dawki leków antyhistaminowych.
6. Stosowanie probiotyków w leczeniu alergii
Stosowanie probiotyków jest najbardziej optymalne i najskuteczniejsze w okresie kształtowania się mikroflory jelitowej, czyli u dzieci do drugiego roku życia. W tym czasie tolerancji na alergeny „uczy się” również układ immunologiczny. Dlatego stosowanie probiotyków warto rozpocząć jak najwcześniej. Im dłużej podawany jest probiotyk, tym lepiej – ponieważ skład bakteryjnej flory jelitowej zmienia się wraz z rozwojem dziecka i zależy od diety, trybu życia, położenia geograficznego i stosowanych leków. Profilaktycznie probiotyki mogą być podawane już w okresie ciąży, zwłaszcza w rodzinach genetycznie obciążonych alergią.
Korzystny efekt profilaktycznego działania probiotyków dotyczy głównie zmniejszenia częstości występowania alergii, w tym atopowego zapalenia skóry w pierwszych latach życia dziecka. Najbardziej efektywne antyalergiczne działanie probiotyków u niemowląt można uzyskać, gdy preparat przyjmowany jest już przez ciężarną codziennie przez co najmniej jeden miesiąc przed planowanym porodem, a następnie przynajmniej przez dalszych sześć miesięcy życia dziecka. Jeśli u dziecka występują już objawy alergii, probiotyki również mogą być zażywane jako wsparcie podstawowego leczenia. Najlepsze efekty lecznicze probiotyków uzyskuje się u małych dzieci z atopowym zapaleniem skóry i alergią pokarmową.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.