Alergia kontaktowa – przyczyny, objawy, leczenie i profilaktyka
Alergia kontaktowa oznacza nadwrażliwość organizmu na różne substancje. Jest reakcją miejscową na działanie alergenu, która zwykle nie daje objawów ogólnoustrojowych. Bezpośredni kontakt alergizujących czynników ze skórą wywołuje świąd i zmiany skórne, takie jak wysypka czy pokrzywka. Co warto wiedzieć o alergii kontaktowej?
1. Czym jest alergia kontaktowa?
Alergia kontaktowa (wyprysk kontaktowy, ACD, alergia stykowa, nadwrażliwość opóźniona, nadwrażliwość kontaktowa, ang. contact allergy) to jeden z typów alergii, czyli nieprawidłowej reakcji organizmu na jakiś czynnik. W procesie alergicznym układ odpornościowy traktuje go jak element zagrażający, co mobilizuje organizm i wywołuje reakcję mającą na celu zneutralizowanie i wydalenie substancji z organizmu. Wyróżnia się alergie pokarmowe, wziewne i kontaktowe.
Alergia kontaktowa jest reakcją miejscową na działanie alergenu, która zwykle nie daje objawów ogólnoustrojowych. Ten typ alergii najczęściej dotyka dzieci oraz młodzież. Możliwa jest także alergia kontaktowa u niemowlaka. Szacuje się, że alergia kontaktowa występuje nawet u 20 % dorosłych oraz u 20-30 % dzieci i młodzieży.
Uznaje się, że alergie skórne stanowią istotny problem. Nie bez powodu Światowa Organizacja Zdrowia uznała alergię za chorobę cywilizacyjną. Alergia jest chorobą różnorodną: ma wiele objawów i różne nasilenie.
Alergia kontaktowa może objawiać się klinicznie następującymi zespołami chorobowymi:
- alergiczne kontaktowe zapalenie skóry (to najczęstsza forma kliniczna alergii kontaktowej),
- systemowe alergiczne kontaktowe zapalenie skóry,
- alergiczne kontaktowe zapalenie jamy ustnej,
- alergiczne kontaktowe zapalenie spojówek,
- alergiczne kontaktowe zapalenie pochwy,
- pokrzywka kontaktowa,
- odrzucanie implantów ortopedycznych, stomatologicznych, rozruszników serca,
- astma,
- alergiczny nieżyt nosa.
Przebieg procesu alergii kontaktowej można podzielić na dwie fazy: indukcji, która trwa 10-14 dni oraz ujawnienia, który zostaje zainicjowany po 24-48 godzinach po ponownym kontakcie z alergenem.
2. Przyczyny alergii kontaktowej
Alergia kontaktowa to swoista nadwrażliwość organizmu na różne substancje chemiczne posiadające małą masę cząsteczkową lub proteiny. Jest wywołana przez bezpośredni kontakt tych substancji ze skórą. Antygenem odpowiedzialnym za pojawienie się alergicznej reakcji typu komórkowego jest hapten. To alergen, który właściwości uczulające nabywa po związaniu się z białkami naskórka lub osocza.
Najczęstsze alergeny to:
- nikiel (najczęściej jest obecny w biżuterii czy zamkach błyskawicznych i zegarkach),
- substancje zapachowe,
- konserwanty,
- detergenty,
- sztuczne barwniki zawarte w kosmetykach (to zarówno tusze do rzęs czy kremy, jak i mydła, pasty do zębów czy perfumy),
- chrom (obecny w farbach czy detergentach),
- środki czystości (proszki i płyny do płukania, ale i środki czystości),
- formalina,
- tworzywa sztuczne (na przykład lateks),
- niektóre rośliny.
Przyczyny rozwoju alergii nie są do końca poznane. Dlaczego organizm reaguje nadwrażliwością na bezpośredni kontakt z jakąś substancją? Winę za to ponosi:
- genetyka. Naukowcy są zdania, że nawet 80% alergików skłonności alergiczne odziedziczyło,
- zmiany w stylu życia. Nie bez znaczenia jest sterylność mieszkań,
- czynniki środowiskowe, czyli zanieczyszczenie środowiska, wszechobecność tworzyw sztucznych, stosowanie czynników chemicznych, ale również zmiany klimatyczne, które wpływają na przykład na pylenie roślin.
Zobacz też:
3. Objawy alergii kontaktowej
Lokalizacja zmian skórnych związanych z alergią kontaktową zależy od rodzaju substancji uczulającej oraz od sposobu ekspozycji na alergen.
Ze względu na mechanizm powstawania zmian w przypadku alergii kontaktowej wyróżnia się dwa rodzaje reakcji. To:
- alergiczne kontaktowe zapalenie skóry. To zespół objawów związanych z reakcją zapalną w skórze, którego objawy pojawiają się nawet przy kontakcie z niewielką dawką alergenu,
- wyprysk kontaktowy, czyli reakcja zapalna skóry na czynnik drażniący, manifestujący się natychmiast po bezpośrednim kontakcie z alergenem.
4. Rozpoznanie i leczenie alergii kontaktowej
W diagnostyce alergii kontaktowej wykorzystuje się naskórkowe testy płatkowe. Duże znaczenie odgrywa badanie i wywiad lekarski, w których odnotowuje się ważne obserwacje, takie jak przebieg i objawy choroby, okolicznościach pojawienia się zmiany skórnych.
Leczenie alergii kontaktowej opiera się na unikaniu kontaktu z alergenem. W leczeniu ponadto ważna jest właściwa pielęgnacja skóry, stosowanie emolientów i zaleconych przez lekarza leków - zarówno ogólnych, jak i stosowanych miejscowo. Zaleca się również odczulanie, czyli podawanie małych ilości alergenu.
W profilaktyce alergii kontaktowej duże znaczenia ma używanie kosmetyków i środków do prania przeznaczonych dla alergików, unikanie kontaktów z substancjami drażniącymi i alergenami, używanie kremów ochronnych i rękawiczek ochronnych podczas rożnych prac związanych z kontaktem z substancją uczulającą.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.