Alloplastyka (endoprotezoplastyka) – co to jest? Wskazania do zabiegu alloplastyki

Alloplastyka, inaczej endoprotezoplastyka, endoplastyka, to zabieg polegający na zastąpieniu, zużytych w wyniku procesów chorobowych, struktur organizmu elementami sztucznymi (protezy, implanty).

Alloplastyka dotyczy głównie stawów. Pozwala przywrócić ich prawidłową ruchomość i stabilność. Ponadto, dzięki niej możliwe jest też ograniczenie bólu. Najczęściej wykonuje się endoprotezoplastykę stawu biodrowego i kolanowego. Znacznie rzadziej wykonywanym zabiegiem jest np. endoprotezoplastyka stawu skokowego.

Endoprotezoplastyka polega na wymianie zniszczonego, naturalnego stawu na sztuczny implant, który przejmuje funkcję uszkodzonej struktury. Zastąpienie zmienionego chorobowo stawu endoprotezą przywraca pacjentowi funkcjonalność i umożliwia mu powrót do sprawności ruchowej.

Do zużycia struktur stawowych dochodzi najczęściej w wyniku zmian zwyrodnieniowych (choroba zwyrodnieniowa stawów i kości) lub urazów. Degeneracja stawu może być też konsekwencją martwicy lub wad rozwojowych.

Zabieg poprzedza konsultacja, na której lekarz określa, czy stan zdrowia pacjenta pozwala na przeprowadzenie operacji. Istotne dla wyników zabiegu i zmniejszenia ryzyka powikłań jest też odpowiednie przygotowanie pacjenta. Dlatego też w niektórych przypadkach lekarz może zalecić zmniejszenie masy ciała przed operacją lub odstawienie niektórych leków.

Zabieg trwa ok. 2-3 godzin, przeprowadzany jest najczęściej w znieczuleniu podpajęczynówkowym. Lekarz podaje lek znieczulający poprzez nakłucie w części lędźwiowej kręgosłupa. Następnie następuje dezynfekcja skóry w okolicy operowanego miejsca.

Lekarz wykonuje dojście operacyjne, by uwidocznić chorobowo zmienione struktury. Potem usuwane są zużyte elementy (głowa i panewka stawowa) oraz wstawiane implanty tych struktur. Dostępne są różne modele endoprotez – to lekarz ortopeda dobiera najwłaściwszą dla danego pacjenta. Po wykonaniu całej procedury na ranę operacyjną zakładany jest szew, a następnie opatrunek jałowy.

Stan zdrowia pacjenta oraz proces gojenia rany kontrolowany jest jeszcze przez kilka dni. Po takim zabiegu konieczna jest również odpowiednia rehabilitacja. Pacjenci stają na nogi dość szybko, ale powrót do pełnej sprawności trwa do kilku miesięcy.

Decyzję o operacji podejmuje lekarz ortopeda wspólnie z pacjentem. Endoprotezoplastyka stawu biodrowego, czy kolana wskazana jest u pacjentów, u których występuje:

• brak rezultatów przy leczeniu zachowawczym,
• zwyrodnienie stawu biodrowego (koksartroza),
• zaawansowane stadia choroby zwyrodnieniowej kolana,
• martwica głowy kości udowej,
• nowotwory obejmujące staw biodrowy,
• znaczne ograniczenie ruchomości, znikoma wydolność chodu, narastająca niepełnosprawność,
• ból, który budzi w nocy, ból o charakterze spoczynkowym,
• powikłania zagrażające zdrowiu ogólnemu.

Istnieje kilka klasyfikacji, według których dzieli się endoprotezy. I tak z uwagi na zakres wymiany stawu wyróżnia się:

• endoprotezę całkowitą – wymiana całej powierzchni stawowej,
• endoprotezę częściową – wymiana najbardziej uszkodzonych elementów.

W zależności od sposobu związania z podłożem kostnym endoprotezy dzielą się na:

• cementowe,
• bezcementowe,
• hybrydowe.

Ponadto endoprotezy kolana dzieli się też ze względu na stopień wiązania piszczelowo-udowego elementu na: zawiasowe, półzwiązane, niezwiązane.

Z kolei ze względu na budowę głowy wyróżnia się dwa inne rodzaje endoprotezy stawu biodrowego – unipolarne i bipolarne.

Podobnie jak w przypadku wszystkich zabiegów operacyjnych, tak i protezoplastyka stawu biodrowego, kolana, czy endoproteza łokcia niosą ze sobą ryzyko niepowodzenia i komplikacji. Jednak statystycznie występują one stosunkowo rzadko, a odsetek pomyślnie przeprowadzonych zabiegów jest bardzo wysoki.

Po przebytej operacji pacjent powinien jeszcze przez kilka dni pozostać w szpitalu. W tym czasie podawane są odpowiednie leki (środki przeciwbólowe, antybiotyki, czy elektrolity), usuwany jest też najczęściej dren z rany i zakładany jest nowy opatrunek. Rozpoczyna się także rehabilitację pooperacyjną.

Alloplastyka – rehabilitacja

Najczęściej już w pierwszej dobie po operacji wdrażana jest rehabilitacja, która rozpoczyna się ćwiczeniami oddechowymi. Mają one na celu poprawę wentylacji płuc.

Oprócz tego fizjoterapeuta przeprowadza z pacjentem także ćwiczenia izometryczne oraz czynne. Z pomocą fizjoterapeuty wdrażana jest także nauka chodzenia o kulach. Następnie wprowadza się trening propriocepcji oraz równowagi bez użycia kul. W procesie zdrowienia wykorzystuje się także bandażowanie oraz odzież uciskową.

Szczegóły rehabilitacji pooperacyjnej zawsze ustalane są w sposób indywidualny. Jej długość zależy od rodzaju endoprotezy biodra, czy kolana. Najczęściej rehabilitacja trwa kilka miesięcy.

Alloplastyka – powikłania

Zabieg wszczepienia implantu do stawu kolanowego lub biodrowego obarczony jest ryzykiem rozwoju następujących powikłań:

• Infekcje – po alloplastyce mogą pojawić się zarówno wczesne, jak i późne (nie związane z samym zabiegiem) infekcje. Po operacji mogą pojawić się zarówno infekcje powierzchowne (dotyczące rany skórnej), jak i głębokie (wokół endoprotezy).
• Niepożądane reakcje alergiczne – zarówno endoprotezoplastyka stawu kolanowego, jak i alloplastyka stawu biodrowego niosą zagrożenie związane z odrzuceniem implantu przez organizm.
• Obluzowanie endoprotezy – może być spowodowane zakażeniem lub przeciążeniem implantu. Obluzowanie endoprotezy stawu biodrowego objawia się głównie nawrotem dolegliwości bólowych. Objawy obluzowania endoprotezy kolana to także przede wszystkim ból.
• Urazy nerwów i naczyń – choć zdarzają się rzadko, są stosunkowo groźnym powikłaniem pooperacyjnym.
• Problemy o charakterze krążeniowym – powstają w wyniku braku ruchu w okresie okołooperacyjnym.
• Krwawienie w czasie i po zabiegu – czasem podczas zabiegu endoprotezoplastyki dochodzi do dużej utraty krwi. W określonych przypadkach konieczne może być przetoczenie krwi.
• Złamania okołoprotezowe, powikłania anestezjologiczne, czy przerośnięta blizna.