Antykoncepcja hormonalna a rak piersi
Rak piersi jest najczęstszym nowotworem złośliwym u kobiet (ok. 20% zachorowań na nowotwory złośliwe), występuje coraz częściej zwłaszcza w krajach wysoko rozwiniętych. Nieznane są przyczyny wstępowania tej choroby, natomiast wiadomo o wielu czynnikach, które zwiększają ryzyko jej wystąpienia. Nie bez znaczenia jest długi czas trwania naturalnej aktywności hormonalnej, a także przyjmowanie leków zawierających hormony.
1. Co to jest antykoncepcja?
Antykoncepcja są to wszelkie działania zapobiegające zapłodnieniu. Żadna z dotychczas stosowanych metod nie jest w 100% pewna, ani też możliwa do zastosowania w każdej sytuacji, niemniej każda osoba zainteresowana stosowaniem antykoncepcji może znaleźć środek i metodę optymalną w swoim przypadku. Jednym z ważniejszych parametrów każdej metody antykoncepcji jest jej skuteczność określana wskaźnikiem Pearla. Im wskaźnik Pearla ma mniejszą wartość, tym antykoncepcja jest skuteczniejsza.
Antykoncepcja może być sztuczna i naturalna. Naturalne metody nie zawsze są postrzegane jako metoda antykoncepcyjna. Są to czynności i postępowanie podejmowane w związku z dokładną znajomością kobiecej i męskiej fizjologii, mające na celu odbywanie stosunku bez zabezpieczenia w takim momencie cyklu owulacyjnego, aby nie zakończyło się to ciążą.
Antykoncepcja sztuczna dzieli się na mechaniczną, chemiczną i hormonalną. Metody mechaniczne polegają na mechanicznym blokowaniu za pomocą izolujących błon gumowych możliwości wniknięcia spermy do macicy i niedopuszczeniu do zapłodnienia. Do metod tych zalicza się między innymi prezerwatywę i kapturek dopochwowy.
Metody chemiczne polegają na stosowaniu preparatów, które unieszkodliwiają plemniki, pozbawiając je możliwości ruchu. Do tej grupy należą np. środki plemnikobójcze, wkładki domaciczne.
2. Antykoncepcja hormonalna - rodzaje
Hormonalne środki antykoncepcyjne to:
- tabletki antykoncepcyjne dwuskładnikowe;
- tabletki antykoncepcyjne jednoskładnikowe, tzw. mini pill;
- plastry antykoncepcyjne (dwuskładnikowe);
- zastrzyki antykoncepcyjne;
- wkładka domaciczna uwalniająca miejscowo hormony;
- żele antykoncepcyjne na skórę – w fazie badań klinicznych.
3. Tabletki antykoncepcyjne
Tabletka antykoncepcyjna to doustny środek antykoncepcyjny zawierający syntetyczne odpowiedniki hormonów. Działanie jej polega na blokowaniu owulacji oraz zmianie konsystencji śluzu szyjki macicy w taki sposób, że nie przepuszcza on plemników. Stosuje się preparaty jednoskładnikowe lub dwuskładnikowe.
Pigułki jednoskładnikowe (tzw. mini pigułki, minipills) zawierają niskie dawki jednego hormonu – syntetycznego odpowiednika progesteronu (gestagenu). Dostępne preparaty w Polsce są rozpromowane jako tabletki „dla karmiących mam” i „dla palących kobiet”, ponieważ ze względu na brak estrogenów w swoim składzie, nie podwyższają ryzyka chorób zakrzepowo-zatorowych, ani nie wpływają na laktację.
Inną antykoncepcją jednoskładnikową (progesteronową), również polecaną kobietom karmiącym, jest zastrzyk hormonalny typu depo, który uwalnia się stopniowo z tkanki, dając działanie antykoncepcyjne na okres 3 miesięcy. W okresie laktacji polecane są również wkładki wewnątrzmaciczne.
Pigułki dwuskładnikowe zawierają syntetyczne gestageny i etynyloestradiol. Tabletki jednofazowe dostarczają taką samą dawkę estrogenu i progestagenu w ciągu całego cyklu, natomiast w pigułkach dwu- i trójfazowych zawartość hormonów zmienia się w czasie trwania cyklu.
4. Antykoncepcja hormonalna powoduje raka piersi?
Tezę tę usiłowano sprawdzić porównując statystyki dotyczące wielkich grup kobiet. Badania takie mają wyjaśnić, czy kobiety stosujące pigułkę zapadają na daną chorobę częściej, niż kobiety, które pigułki nie stosowały. Jak widać, specjaliści usiłują dociec prawdy poprzez porównanie dokładnych danych i statystykę. Jasne więc jest, jak łatwo popełnić tu błąd. I zapewne błędy zostały popełnione, bo kolejne badania przynosiły sprzeczne wyniki: raz wskazywały na lekko rosnące, a raz na niezmienne, lub nawet malejące ryzyko nowotworu sutka u biorących pigułkę kobiet. Niemniej jednak, porównanie badań wskazuje, że ogólnie rzecz biorąc kobiety korzystające z pigułki są nieco bardziej zagrożone nowotworem sutka niż kobiety z niej nie korzystające.
5. Naturalne hormony a rak piersi
Podstawowe hormony płciowe kobiety to estrogen i progesteron. Do grupy estrogenów zalicza się estradiol, estron i estriol. Najważniejszą rolę odgrywają w organizmie kobiet, ale są też niezbędne dla mężczyzn - ich niedobór w jądrach może powodować bezpłodność. Progesteron (luteina) natomiast to steroidowy żeński hormon płciowy wytwarzany przez ciałko żółte w jajniku po owulacji i łożysko (w czasie ciąży). Działalność obydwu tych hormonów polega na regulacji cyklu miesiączkowego i wywoływaniu comiesięcznej owulacji.
Wczesne wystąpienie pierwszej miesiączki i późna menopauza sprzyjają wystąpieniu raka piersi. Niektórzy naukowcy sądzą, że istotna jest liczba wszystkich cyklów miesiączkowych w życiu kobiety. Jednak ważniejsza wydaje się być liczba cyklów przed pierwszą ciążą. Możliwe, że piersi są wrażliwsze na działanie hormonów zanim sutki zakończą proces rozwoju (czyli do momentu wytwarzania mleka), a to tłumaczy, dlaczego tak ważna jest pierwsza ciąża. Bezdzietność i późny wiek pierwszego porodu sprzyjają rozwojowi raka sutka. Dotyczy to zwłaszcza kobiet, które urodziły pierwsze dziecko po 30-tym roku życia. Natomiast wielodzietność, późne wystąpienie pierwszej miesiączki oraz wczesna menopauza świadczą o mniejszej skłonności do wystąpienia tej choroby. Mniejsza ilość owulacji związana z mniejszą ilością cykli zmniejsza również ryzyko wystąpienia raka jajnika.
6. Hormonalna antykoncepcja a rak piersi
Bazując na wieloletnich badaniach naukowych, u kobiet tych nie stwierdzono istotnego wzrostu nowych zachorowań na raka piersi. Uważa się, że tabletki antykoncepcyjne działają jako czynnik ułatwiający podział komórek i tym samym przyspieszający rozwój, jeżeli choroba już wystąpiła, a nie jako czynnik powodujący mutacje genetyczne i wywołujący chorobę. Pewną kontrowersję wywołują środki antykoncepcyjne zawierające tylko estrogeny. Natomiast uważa się, że tabletki, w skład których wchodzi progesteron, a zwłaszcza tzw. mini pigułki (minipill) – nie zawierające estrogenów w ogóle, nie zwiększają ryzyka wystąpienie raka piersi.
Tabletki dwuskładnikowe mogą nieznacznie zwiększać ryzyko choroby u kobiet genetycznie obciążonych, lub u takich, które doustne środki antykoncepcyjne stosowały od wczesnej młodości, przez co najmniej 8 lat do zajścia w pierwszą ciążę. Dla porównania można powiedzieć, że ryzyko wystąpienia raka piersi u kobiet do 35 roku życia stosujących doustne środki antykoncepcyjne wynosi 3 na 1000, zaś u kobiet, które nigdy nie przyjmowały tabletek 2 na 1000. Temu nieznacznemu wzrostowi zagrożenia można przeciwstawić fakt ochronnego działania środków antykoncepcyjnych w stosunku do zachorowań na nowotwór jajnika. Dla kobiet z grupy wysokiego ryzyka zagrożenia tym rodzajem nowotworu, efekt ochronny środków antykoncepcyjnych może być większy, niż zagrożenie zachorowania na raka piersi.
7. Jaka antykoncepcja dla chorych na raka piersi?
Kobiety, które przebyły raka piersi nie powinny stosować hormonalnych leków antykoncepcyjnych, a zwłaszcza tych zawierających estrogeny. Pacjentki w trakcie leczenia raka piersi nie mogą przyjmować hormonalnych leków antykoncepcyjnych, ponieważ mogą one sprzyjać rozwojowi nowotworu. Zresztą założeniem hormonoterapii, której chora zostanie poddana, jest działanie antyestrogenowe. Pozostaje w takim razie wkładka wewnątrzmaciczna (oczywiście taka, która nie uwalnia hormonów) oraz metody naturalne, chemiczne i mechaniczne.
Mimo licznych badań prowadzonych przez wiele ośrodków tak naprawdę naukowcy nie mają jeszcze całkiem jasnego poglądu na to, skąd właściwie bierze się rak piersi i co spowodowało, że w ostatnich latach jest go coraz więcej. Naukowcy podejrzewali między innymi, że ten wzrost liczby zachorowań, bardzo wyraźny w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat, może być spowodowany przez gwałtownie rozpowszechniającą się pigułkę antykoncepcyjną. Jednakże brak jest jednoznacznych dowodów, że tabletka antykoncepcyjna zwiększa częstość występowania nowotworu piersi. Natomiast niezaprzeczalnym faktem jest, że hormonalne środki lecznicze przyspieszają rozwój istniejącego raka i są bezwzględnie niewskazane u chorych na nowotwór piersi.
Bibliografia
Pertyński T., Zyss T. (red.), Antykoncepcja, MedPharm, Wrocław 2008, ISBN 978-83-60466-29-2
Gillebaud J. Antykoncepcja - pytania i odpowiedzi, Medycyna Praktyczna, Kraków 2005, ISBN 83-7430-012-4
Kułakowski A., Skowrońska-Gardas A. Onkologia. Podręcznik dla studentów medycyny, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2003, ISBN 83-200-2737-3
Pieńkowski T. Rak Piersi. Leczenie ogólnoustrojowe., Medipage, Warszawa 2011, ISBN 978-83-62875-03-0
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.