Azoospermia (brak plemników w nasieniu) - przyczyny i leczenie
Azoospermia, czyli brak plemników w nasieniu, dotyka około 1 procenta mężczyzn. Wyróżnia się dwa rodzaje dysfunkcji. Pierwszy wynika zwykle z niedrożności przewodów nasiennych, zaś drugi z nieprawidłowości w produkcji komórek płciowych. Jakie są przyczyny choroby, jak się ją diagnozuje i leczy? Czy azoospermia to wyrok i przekreślone szanse na ojcostwo?
1. Czym jest azoospermia?
Azoospermia z definicji jest laboratoryjnym obrazem niepłodności, polegającym na braku plemników w ejakulacie. Krótko mówiąc oznacza brak plemników w nasieniu. To jedna z form męskiej niepłodności.
Do najczęstszych przyczyn azoospermii należą mutacje genetyczne w receptorach androgenowych, mutacje w regionie AZF długiego ramienia chromosomu Y oraz mutacja genu CFTR, a także zaburzenia kariotypu lub choroby podwzgórza i przysadki.
Azoospermia nie daje objawów chorobowych. Jej podstawowym symptomem jest brak plemników w spermie, co uniemożliwia posiadanie biologicznego potomstwa. Schorzenie to dotyka około 1 % mężczyzn.
Warto jednak podkreślić, że w przypadku stwierdzenia niepłodności azoospermia odpowiada za nią nawet w 10%. Dobra wiadomość jest taka, że zaburzenie to nie wyklucza szans na posiadanie dzieci, ponieważ w większości przypadków można je skutecznie leczyć.
2. Rodzaje i przyczyny azoospermii
Azoospermię, ze względu na czynniki, które miały wpływ na jej powstanie, dzieli się na azoospermię obstrukcyjną, spowodowaną niedrożnością nasieniowodów i azoospermię nieobstrukcyjną, powstałą wskutek nieprawidłowości w produkcji komórek plemnikowych.
Azoospermia może mieć charakter jądrowy, spowodowany brakiem lub bardzo niską produkcją plemników. Mówi się o niej, gdy jądra nie produkują plemników albo produkują ich niewystarczającą ilość.
Niepłodność tego typu może być spowodowana niedorozwojem, zanikiem lub utratą jąder, zaburzeniem ich czynności wskutek działania różnych czynników, być efektem ubocznym działania niektórych leków, a także radioterapii i chemioterapii.
Może mieć związek z: zaburzeniami hormonalnymi, uszkodzeniem kanalików plemnikotwórczych, nowotworem jąder, zaburzeniami rozwoju jąder związanymi z wadami genetycznymi, z uszkodzeniem jąder w okresie płodowym, żylakami powrózka nasiennego, zespołem samych komórek Sertoliego, a także terapią antynowotworową.
Azoospermia może także wynikać z przyczyn pozajądrowych. Zwykle niedrożność powstaje w najądrzu lub nasieniowodzie. Niepłodność jest wówczas związana z niedrożnością nasieniowodów o charakterze nabytym lub wrodzonym.
Przyczyną może być uraz lub wada genetyczna (np. zespół Klinefeltera), zapalenie najądrza, zapalenie prostaty, żylaki powrózka nasiennego, wrodzony braku nasieniowodów.
Najczęstszą przyczyną azoospermii nieodwracalnej są powikłania po chorobach wieku dziecięcego, genetyczna wada wrodzona, niedorozwój albo zanik jąder. Może się jednak zdarzyć, że doszło do chwilowego zatrzymania wytwarzania przez organizm plemników. Do przyczyn azoospermii odwracalnej zalicza się na przykład stany zapalne i pozapalne w obrębie układu rozrodczego.
3. Diagnostyka i leczenie azoospermii
Rozpoznanie azoospermii wymaga wykonania dwóch niezależnych badań. Gdy padnie podejrzenie niepłodności, pobiera się próbkę nasienia, którą ogląda się pod mikroskopem, w dużym powiększeniu.
Jeśli w próbce nie ma żywych plemników, nasienie odwirowuje się, co pozwala na zagęszczenie i zgromadzenie w osadzie plemników oraz innych komórek zawartych w nasieniu.
Jeśli plemniki są obecne, będą widoczne. Jeśli w osadzie nie stwierdza się plemników, pada diagnoza: azoospermia. Należy ją potwierdzić w drugim, powtórzonym i niezależnym badaniu.
Kiedy padnie diagnoza azoospermii, co dalej? Niezbędne jest wykonanie badań: andrologicznych, hormonalnych (FSH, LH, testosteron, prolaktyna) i innych zleconych badań dodatkowych, z badaniami genetycznymi czy biopsją jąder włącznie.
Jak leczyć azoospermię? Wszystko zależy od przyczyny dysfunkcji. W niedrożności stosuje się mikrochirurgiczną korekcję dróg wyprowadzających nasienie. Zawsze też należy wyeliminować czynnik, który negatywnie wpływa na produkcję plemników.
W zaburzeniach hormonalnych wykorzystuje się leczenie gonadotropiną kosmówkową i gonadotropinami menopauzalnymi. Można również zastosować metody wspomaganego rozrodu.
Często możliwość pozyskania plemników daje jedynie biopsja jąder, dzięki której możliwy jest zabieg zapłodnienia pozaustrojowego. Choć medycyna podsuwa wiele rozwiązań, dla wielu mężczyzn azoospermia ostatecznie oznacza brak możliwości bycia biologicznym rodzicem.
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.