Azotyn sodu – szkodliwość, skutki uboczne i właściwości

Azotyn sodu (inaczej azotan (III) sodu, ang. sodium nitrite) to nieorganiczny związek chemiczny, sól kwasu azotowego III (kwasu azotawego) oraz sodu. Jego wzór chemiczny to NaNO2. Jakie są jego właściwości?

Sodium nitrite w temperaturze pokojowej to biała lub żółtawa, dobrze rozpuszczalna w wodzie substancja stała. Posiada właściwości higroskopijne (pochłaniające wilgoć), wykazuje toksyczność. Z tego powodu jest transportowany wyłącznie w plastikowych torbach lub w metalowych zbiornikach.

Związki azotynu sodu występują naturalnie w przyrodzie w postaci minerałów. Na skalę przemysłową substancja jest produkowana. Powstaje w wyniku reakcji tlenku azotu z węglanem sodu lub roztworem wodorotlenku sodu.

Gdzie kupić azotyn sodu?

Azotyn sodu (E250) można kupić w sklepach chemicznych lub w sklepach z dodatkami do żywności. Jest sprzedawany jako drobnokrystaliczna sól. Jego cena wynosi około 15 zł za kilogram substancji.

Azotyn sodu wykorzystuje się w przemyśle spożywczym. Stosowany jest jako konserwujący dodatek do żywności. Służy do peklowania mięsa (azotyn sodu jest głównym składnikiem soli peklującej).

Substancja może być stosowana tylko do bardzo ścisłej grupy produktów spożywczych, w bardzo ograniczonych ilościach. Można ją znaleźć w produktach mięsnych, na przykład w konserwach i wędlinach, takich jak baleron, wędzonka, mortadela, salceson, szynka. Zawierać go mogą także parówki i kiełbasa.

Azotyn sodu w żywności oznacza się symbolem E250. Dodaje się go, ponieważ:

• utrwala charakterystyczną czerwono-różową barwę mięsa,
• poprawia smak i aromat przetworów mięsnych,
• wykazuje działanie przeciwutleniające,
• przeciwdziała namnażaniu się bakterii (głównie z gatunku Clostridium botulinum, których toksyny, to jest jad kiełbasiany, są niebezpieczne dla życia człowieka). Azotyn sodu poprawia bezpieczeństwo spożycia produktów mięsnych,
• zachowuje stabilność podczas przechowywania produktów mięsnych.

Inne zastosowania azotynu sodu

Azotyn sodu znajduje szerokie zastosowanie również w innych gałęziach przemysłu. To:

• środek zapobiegający korozji, odkamieniający i tworzący powłoki ochronne,
• odczynnik analityczny w przemyśle chemicznym,
• składnik olejów wiertniczych i środków smarnych,
• substrat przy produkcji barwników do farbowania tkanin,
• składnik produkcji betonu i gipsu (substancja poprawiać ich wytrzymałość, zwalcza korozję żelaznego zbrojenia),
• składnik wykorzystywany do produkcji pestycydów rolniczych,
• substancja do usuwania siarkowodoru z gazu ziemnego,
• składnik wykorzystywany do produkcji sacharyny, syntetycznej kofeiny i fluoroaromatów i środków porotwórczych.

Czy azotyn sodu jest szkodliwy? NaNO2 może szkodzić w przypadku użycia nadmiaru substancji. Wówczas podczas obróbki termicznej mięsa (np. gotowania czy smażenia) obecne w nim azotyny sodu (E250) mogą reagować z produktami rozkładu aminokwasów.

Może to prowadzić do powstawania rakotwórczych nitrozoamin o właściwościach rakotwórczych i utrudniać transport tlenu w organizmie (związki te mogą wytworzyć się również w kwaśnym środowisku żołądka w wyniku reakcji różnych amin i azotynu sodu).

Dostarczanie zbyt wysokich ilości azotynu sodu do organizmu może powodować:

• bóle głowy,
• duszności i tachykardię,
• obniżenie ciśnienia tętniczego krwi.

Produktów zawierających azotyn sodu powinny unikać ciężarne (azotany mogą przedostawać się z krwi kobiety ciężarnej do rozwijającego się płodu) oraz małe dzieci (niemowlęta nie powinny spożywać żadnych produktów zawierających E250). Oznacza to ograniczanie spożycia peklowanego mięsa.

Eksperci uznali, że spożycie azotynów w postaci dodatków do żywności nie prowadzi do przekroczenia dopuszczalnego poziomu (ADI) przez populację ogólną (średnio spożywamy do 3 mg azotynów dziennie).

Należy pamiętać, że bezpieczny dzienny poziom spożycia (ADI) azotynu sodu wynosi 0,1 mg na kilogram masy ciała. Dawka śmiertelna (LD50) azotynu sodu (E250) wynosi 180 mg/kg masy ciała.