Choroba Gauchera – przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie

Choroba Gauchera (ang. Gaucher disease) jest uwarunkowaną genetycznie lizosomalną chorobą spichrzeniową. Związana jest z osłabionym działaniem lub znacznie obniżoną aktywnością jednego z enzymów – glukocerebrozydazy.

Jej przyczyną jest mutacja w genie GBA kodującym jego białko. Te jednostkę chorobową nazwano nazwiskiem lekarza, Philippe Gauchera, który jako pierwszy opisał jej objawy w 1882 roku.

Choroba Gauchera jest uwarunkowana genetycznie. To jedna z najczęściej występujących chorób lizosomalnych. Cechuje ją autosomalny recesywny sposób dziedziczenia. Oznacza to, że by pojawiły się objawy choroby, dziecko musi odziedziczyć wadliwą kopię genów od obojga rodziców.

Ta jednostka chorobowa związana jest z brakiem, niskim poziomem lub znacznie obniżoną aktywnością jednego z enzymów, naturalnie wytwarzanych w organizmie człowieka. Mowa o glukocerebrozydazie, która rozkłada tłuszczową substancję glukocerebrozydu do cukru.

To prowadzi do gromadzenia się nieprawidłowych lipidów w różnych komórkach organizmu, na przykład w wątrobie, śledzionie czy kościach. Objawy kliniczne choroby Gauchera obejmują szeroki zakres fenotypów.

W praktyce klinicznej funkcjonuje podział choroby na 3 typy, w zależności od niewystępowania lub obecności objawów neurologicznych. Wyróżnia się kilka postaci klinicznych choroby Gauchera:

• typ I: bez objawów neurologicznych (postać dorosłych),
• typ II: ostra postać neurologiczna (postać niemowlęca),
• typ III: podostra postać neurologiczna (postać młodzieńcza).

Objawy choroby zależą od stopnia zachowanej resztkowej aktywności glukozyloceramidazy oraz podatności poszczególnych tkanek na niedobór enzymu. Warto wiedzieć, że poszczególne komórki i tkanki wykazują różną wrażliwość na jego niedobór.

Najbardziej wrażliwe są monocyty/makrofagi układu siateczkowo-śródbłonkowego, a nieco bardziej odporne są komórki układu nerwowego. Obciążenie metaboliczne enzymu w ich obrębie jest mniejsze.

Głównymi objawami choroby są:

• małopłytkowość, czyli obniżona ilość płytek krwi,
• anemia,
• powiększenie wątroby lub śledziony,
• utrzymujące się osłabienie,
• krwotoki i siniaki,
• bóle kostne,
• trudne do wyjaśnienia złamania kości.

Objawy choroby Gauchera są zależne od typu. I tak dla typu I charakterystyczna jest niedokrwistość i małopłytkowość, a także powiększenie śledziony i wątroby oraz zmiany kostne, które obejmują: martwicę kości, osteopenię, zniszczenie stawów oraz patologiczne złamania.

Typowe są również towarzyszące przewlekłe bóle, które utrudniają, a nawet uniemożliwiające poruszanie się. Typ I choroby Gauchera, nazywany typem dorosłych, jest najczęściej spotykaną odmianą choroby.

Z typem II choroby Gauchera także związana jest niedokrwistość i małopłytkowość, a także powiększenie śledziony i wątroby. Typowe jest zajęcie układu nerwowego i związane z nim zaburzenia połykania i wyniszczenie, zez oraz apraksja gałek ocznych, jak i szybko narastające objawy opuszkowe. Typ II choroby stanowi najrzadszą, a jednocześnie najcięższą postać choroby.

Typ III choroby to postać o charakterze pośrednim między typem I i II. Jej objawy pojawiają się zwykle w okresie dzieciństwie. Chorobę cechuje: przedłużony skurcz mięśni (miotonia) oraz upośledzenie umysłowe, powiększenie wątroby i śledziony oraz deformacje kości (kifoza). Objawy neurologiczne są mniej nasilone.

Aby zdiagnozować chorobę Gauchera, wykonuje się badanie krwi pozwalające na ocenę poziomu glukocerebrozydazy w leukocytach krwi. Ważne są także badania w kierunku trombocytopenii, zaburzeń procesu krzepnięcia oraz niedokrwistości.

Stwierdzenie obecności tzw. komórek Gauchera umożliwia analiza komórek wątroby, śledziony (biopsja) lub szpiku kostnego. Możliwa jest również diagnostyka prenatalna.

Warto pamiętać, że podobne objawy, jakie wywołuje Choroba Gauchera, towarzyszą chorobom hematologicznym, takim jak białaczki, chłoniaki czy szpiczak. W leczeniu choroby stosuje się enzymatyczną terapię zastępczą, przy użyciu β-glukocerebrozydazy.

Terapia jest prowadzona do końca życia i prowadzi do zahamowania gromadzenia się substancji tłuszczowych w narządach oraz usunięcia ich nadmiaru. Skutkiem jest normalizacja rozmiarów wątroby i śledziony oraz zmniejszenie lub ustąpienie dolegliwości ze strony układu kostnego. Inną formą leczenia jest eksperymentalna terapia genowa.