Czy miliardy z Unii Europejskiej pomogą zadbać o przyszłość polskiej ochrony zdrowia?
Pandemia COVID-19 pokazała mocne strony, ale równocześnie odsłoniła słabości polskiego systemu ochrony zdrowia. Kryzys ten przyniósł jednak również nowe możliwości. Dzięki unijnemu wsparciu Polska ma szansę przeprowadzić głęboką transformację swojego systemu zdrowia. Projekty realizowane w ramach Funduszy Europejskich są precyzyjnymi narzędziami, które umiejętnie wykorzystane mogą przyczynić się do poprawy jakości polskiej ochrony zdrowia.
Materiał powstał we współpracy z Ministerstwem Funduszy i Polityki Regionalnej ze środków Funduszu Rozwoju Regionalnego
1. Raport WHO
Według rankingu Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) światowym liderem wśród krajów z najlepszą opieką zdrowotną jest Kanada. Wśród krajów europejskich najlepiej wypadły Niemcy, które uplasowały się na piątym miejscu. Polska zajęła 31 pozycję na 194 kraje i sukcesywnie z roku na rok pnie się w takich rankingach coraz wyżej. Co zrobić, aby utrzymać tę tendencję?
Eksperci z różnych dziedzin medycyny są zgodni, że najważniejsza jest inwestycja we wczesną profilaktykę. Tego typu wsparcie gwarantują liczne programy unijne, gdzie do wykorzystania są miliardy euro.
2. Fundusze Europejskie – szansa na kompleksowe zmiany
Polska jest beneficjentem już czwartej perspektywy Funduszy Europejskich. Realizowane w ich ramach programy związane z ochroną zdrowia to m.in. Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko (FEnIKS), Fundusze Europejskie dla Rozwoju Społecznego 2021-2027 (FERS), Fundusze Europejskie na Rozwój Cyfrowy, czy programy regionalne realizowane przez samorządy województw. Oferują one szerokie możliwości inwestycji w ochronę zdrowia.
Program FEnIKS zakłada zapewnienie równego dostępu pacjentów do wysokiej jakości usług zdrowotnych oraz poprawę odporności i skuteczności systemu ochrony zdrowia.
Wsparcie w postaci m.in. kształcenia podyplomowego lekarzy, pielęgniarek, położnych oraz innych zawodów związanych z ochroną zdrowia to jeden z celów programu FERS.
Fundusze Europejskie na Rozwój Cyfrowy ukierunkowany jest na zapewnienie zaawansowanych e-usług także dla podmiotów leczniczych.
Umiejętne wykorzystanie środków z tych programów umożliwi poprawę dostępności do usług zdrowotnych, szczególnie w regionach dotychczas niedoinwestowanych, wzrost jakości świadczeń poprzez modernizację infrastruktury i wyposażenia placówek medycznych, zwiększona zostanie liczba personelu medycznego i jego kompetencje.
Wsparcie dostępne jest także w zakresie deinstytucjonalizacji świadczenia usług zdrowotnych i społecznych oraz promowania profilaktyki poprzez edukację, zwiększanie świadomości społecznej Polaków w zakresie dbania o własne zdrowie i zdrowego stylu życia oraz wczesne wykrywanie chorób.
3. KPO – inwestycja w przyszłość
Z Krajowego Planu Odbudowy (KPO), który zakłada stworzenie sprawnej i nowoczesnej ochrony zdrowia, Polska ma do wykorzystania 18 mld zł, z czego 5,2 mld zł trafić ma do podmiotów działających w Krajowej Sieci Onkologicznej.
Jakich możemy się spodziewać efektów? Liczby mówią same za siebie. Unowocześnione i lepiej wyposażone zostaną 133 szpitale, 212 uczelni medycznych otrzyma wsparcie na remont i modernizację, a ponad 25 tysięcy studentów i absolwentów nauk medycznych otrzyma pomoc finansową lub mentorską.
Zrealizowanych ma być także aż 76 projektów, które wspierają rozwój opieki długoterminowej i geriatrycznej w szpitalach powiatowych.
4. Mocne strony polskiego systemu ochrony zdrowia
Czym wyróżniamy się na tle innych krajów? Możemy się pochwalić np. leczeniem zawałów serca metodą interwencyjną. Mamy też dobrze rozwiniętą infrastrukturę POZ i bardzo dobry współczynnik umieralności niemowląt.
Dużym atutem, jak podkreśla dr Jerzy Gryglewicz, jest fakt, że za stosunkowo niewielkie nakłady finansowe na ochronę zdrowia możemy zrealizować w kraju wiele świadczeń, a Ministerstwo Zdrowia bardzo dobrze diagnozuje problemy naszego systemu i potrzeby zdrowotne.
Doktor prognozuje również, że w najbliższym czasie możemy się spodziewać poprawy kadrowej w specjalizacjach z kardiologii, ortopedii, psychiatrii i radiologii. Powstało też kilka nowych uczelni medycznych. Które obszary opieki zdrowotnej w Polsce wymagają zatem najpilniejszych działań?
5. Wczesna profilaktyka kluczem do poprawy zdrowia Polaków
Prof. Andrzej Fal zaznacza:
- Najsłabszą cechą naszego systemu zdrowia jest brak profilaktyki zdrowotnej, szczególnie profilaktyki pierwotnej.” Według statystyk w Polsce 300 zgonów na 100 tys. ludzi to tzw. zgony niepotrzebne (nadmiarowe). Co trzecią z tych osób można było wyleczyć, a pozostałe 200 zgonów to te, którym można było zapobiec właśnie przez profilaktykę.
I takie proporcje zdaniem profesora powinny być stosowane przy podziale finansowania w obszarze zdrowia.
Dr Jerzy Gryglewicz również zgadza się ze stwierdzeniem „lepiej zapobiegać niż leczyć”. Twierdzi on, że "od lat mówi się o konieczności zmiany paradygmatu opieki zdrowotnej z modelu opartego na medycynie naprawczej na model prewencyjny, oparty o kształtowanie prozdrowotnych nawyków i wczesną profilaktykę."
Ekspert przypomina, że jesteśmy jednym z nielicznych państw, które wydaje ponad połowę środków finansowych związanych ze zdrowiem na leczenie szpitalne.
O ile w wielu dziedzinach medycyny, choć niewystarczające - są prowadzone działania profilaktyczne - to według psychoterapeutki Marii Rotkiel w polskiej psychoterapii i psychologii takie działania nie istnieją, a zdrowie psychiczne jest tak samo ważne, jak fizyczne.
6. Problemy ochrony zdrowia w Polsce
Dużym problemem w obszarze zdrowia jest brak specjalistów. Mapy potrzeb zdrowotnych pokazują, że w Polsce największe niedobory kadry medycznej mamy w specjalizacjach z chorób wewnętrznych, pediatrii, chirurgii ogólnej i położnictwie, a także pulmonologii.
Dlatego konieczne jest kształcenie specjalistów, ale także dodatkowych zawodów, które będą wspierać specjalistów i odciążą ich w pracy, np. asystentów pacjenta niepełnosprawnego czy asystentów chirurga.
Przy obserwowanym wzroście zaburzeń psychicznych zarówno u dzieci i młodzieży, jak i dorosłych mocno zauważalne są braki kadrowe wśród psychiatrów i psychologów. Maria Rotkiel zwraca uwagę, że w kraju funkcjonuje ok. 4500 psychiatrów, z czego tylko niewiele ponad 500 to psychiatrzy dziecięcy. Konieczne jest więc zwiększenie dostępność do specjalistów, edukacja psychologów i psychiatrów w specjalizacjach wąskich, usprawnienie pewnych mechanizmów i skrócenie etapu diagnozy.
Odpowiedzią na ograniczony dostęp do lekarzy na pewnych terenach może być inwestowanie w telemedycynę. To nowoczesne rozwiązanie pozwoli skrócić czas pracy lekarzy i zwiększy dostępność leczenia.
Nadal jest jednak wiele obszarów w sektorze zdrowia, które wymagają zmian. Według ekspertów, cele unijnych projektów pokrywają się z potrzebami w obszarze polskiej opieki zdrowotnej. Jest zatem po co sięgać, ale specjaliści zaznaczają, że ważne jest, aby jednocześnie kontrolować efektywność tych działań i wyciągać wnioski na przyszłość.
7. Przyszłość polskiej ochrony zdrowia
Polska ochrona zdrowia wymaga kompleksowego podejścia, które łączy edukację społeczną od najmłodszych lat, rozwój kadr medycznych, inwestycje w infrastrukturę, ale także wprowadzenie nowej struktury organizacyjnej, modeli zarządzania opieką nad pacjentem oraz nowych rozwiązań prawnych.
Fundusze Europejskie oraz Krajowy Plan Odbudowy stanowią szansę na znaczącą rewizję systemu ochrony zdrowia w Polsce. Środki unijne stanowią bezprecedensową szansę na przekształcenie polskiego systemu ochrony zdrowia. Jednakże, aby inwestycje przyniosły oczekiwane efekty, konieczna jest ścisła współpraca między rządem, samorządami, placówkami medycznymi oraz pacjentami.
Materiał powstał we współpracy z Ministerstwem Funduszy i Polityki Regionalnej ze środków Funduszu Rozwoju Regionalnego