Czynniki krzepnięcia - charakterystyka, opis badania, interpretacja wyników, nieprawidłowości

W procesie kaskadowym określa się trzy drogi – drogę zewnątrzpochodną (przy uszkodzeniu tkanek), drogę wewnątrzpochodną (przy uszkodzeniu naczyń krwionośnych) i drogę wspólną. Droga zewnątrzpochodna i droga wewnątrzpochodna charakteryzują się innymi czynnikami krzepnięcia. Obie drogi łączą się w drogę trzecią, zwaną wspólną. Proces krzepnięcia krwi kończy się przemianą czynnika I (fibrynogenu) we włókna fibryny, które tworzą sieć w miejscu rany. Powstały skrzep pozostaje na skórze do czasu wygojenia rany. Czynniki krzepnięcia są również odpowiedzialne za rozpuszczenie strupa po spełnieniu swojej roli.

Czynniki krzepnięcia oznaczane są w próbce krwi w przypadku, gdy otrzymany wynik czasu protrombinowego PT lub czasu częściowej tromboplastyny po aktywacji aPTT jest nieprawidłowy. Jeżeli czasy te są przedłużone oznaczany jest poziom czynnika krzepnięcia krwi (jednego lub kilku), którego niedobór sugerują PT i aPTT.

Badanie wykonywane jest także w przypadku podejrzenia występowania skazy krwotocznej. Jeżeli podejrzewane jest wrodzone zaburzenie krzepnięcia krwi, badaniu podlegają także członkowie rodziny, aby potwierdzić skazę u pacjenta, a także zbadać, czy są oni nosicielami lub czy też występuje u nich to zaburzenie. Oznaczanie czynników krzepnięcia krwi wykonywane jest także u osób z nadmiernymi krwawieniami lub wybroczynami, a także przy podejrzeniu nabytej choroby, która powoduje nadmierne krwawienie, np. DIC, niedobór witaminy K, rzucawka poporodowa czy choroby wątroby.

Do zbadania czynników krzepnięcia pobierana jest próbka krwi, zazwyczaj z żyły łokciowej. Czynniki krzepnięcia posiadają swoje nazwy i oznaczone są numerami.

Najważniejsze czynniki krzepnięcia, to:

• czynnik I - fibrynogen;
• czynnik II - protrombina;
• czynnik V - proakceleryna;
• czynnik VII - prokonwertyna;
• czynnik VIII - czynnik antyhemofilowy A;
• czynnik IX - czynnik antyhemofilowy B;
• czynnik X - czynnik Stuarta-Prowera;
• czynnik XI - czynnik Rosenthala;
• czynnik XII - czynnik Hagemana;
• czynnik XIII - czynnik stabilizujący fibrynę.

Kiedy ilość czynników krzepnięcia jest nieprawidłowa, istnieje niebezpieczeństwo wykrwawienia. Zaburzenia czynników krzepnięcia krwi mogą się wiązać z chorobą dziedziczną (np. hemofilią) lub nabytą (np. schorzenia wątroby lub choroby nowotworowe). Prawidłowe funkcjonowanie niektórych czynników krwi jest zależne od witaminy K, zatem niedobór tego składnika powoduje zaburzenia krzepnięcia krwi. Działanie zaburzające krzepliwość krwi mają również niektóre leki.

• Rozmaz krwi - charakterystyka, parametry
• Wyniki badań krwi – erytrocyty, hemoglobina, leukocyty, limfocyty
• Wzrost liczby płytek krwi jest istotnym czynnikiem ryzyka zachorowania na raka

Nieprawidłowe wyniki czasu protrombinowego PT i czasu częściowej tromboplastyny po aktywacji aPTT wskazują na niedobory czynników krzepnięcia krwi:

• aPTT jest przedłużony, a PT prawidłowy - niedobór czynników VIII, IX, XI lub XII;
• aPTT jest prawidłowy, a PT przedłużony - niedobór czynników I, II, V, VII lub X;
• zarówno aPTT, jak i PT przedłużone - niedobór może dotyczyć drogi wspólnej lub wielu czynników krzepnięcia.

Podwyższony poziom czynników krzepnięcia związany jest głownie z urazem, zapaleniem lub ostrą chorobą. Niebezpieczny jest wysoki poziom fibrynogenu, ponieważ może on zwiększać ryzyko zakrzepicy.

Niski poziom czynników krzepnięcia krwi spowodowany jest mocznicą, chorobą wątroby, DIC, niedoborem witaminy K. Obniżenie ich we krwi może powodować choroba nowotworowa, choroby szpiku kostnego, jad węży, zażywanie leków przeciwzakrzepowych lub może pojawić się w wyniku omylnego zażywania takiego leku. Niezmiernie ważne jest to, że zmniejszona aktywność czynników krzepnięcia może pojawić się u osób po transfuzji ze względu na to, że ich aktywność spada w przechowywanej krwi.

Źródła

1. Wybrane polimorfizmy genetyczne w układzie krzepnięcia a ryzyko zawału serca
2. Jastrzębska M. Diagnostyka laboratoryjna w hemostazie, OINPHARMA, Warszawa 2009, ISBN 978-83-61364-05-4
3. Sułek K., Wąsak-Szulkowska E. Hematologia w praktyce, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007, ISBN 978-83-200-3418-9
4. Dembińska-Kieć A., Naskalski J.W., Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Urban & Partner, Wrocław 2009, ISBN 978-83-7609-137-2