Dorastanie a nerwica

Nerwica nie jest chorobą, ale zaburzeniem, którego osiowym objawem jest lęk w różnej postaci. Z tego względu nerwica może mieć bardzo różny charakter, przyczyny i rozwój. Również jej leczenie ma różne rokowania, trudno bowiem porównać terapię fobii z terapią zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych, potocznie zwanych nerwicą natręctw. Jeśli natomiast mowa o jej genezie, za główny czynnik rozwoju zaburzenia uważa się stres i nieumiejętność poradzenia sobie z wymaganiami stawianymi przez otoczenie, sytuację w jakiej ktoś się znalazł bądź przez samego siebie.

Napięcie, wewnętrzne konflikty, życie w sytuacji dysonansu poznawczego, deprywacja potrzeb, stres i piętrzące się frustracje to główne czynniki wyzwalające mechanizm nerwicy. Aby jednak człowiek zareagował na daną sytuację w sposób lękowy, muszą wystąpić również inne czynniki, które jej sprzyjają. Są to przede wszystkim uwarunkowania genetyczne, społeczno-kulturowe, osobowościowe oraz styl wychowania i relacje z najbliższymi osobami w życiu człowieka.

Te dwa ostatnie czynniki są niezwykle ważne w przypadku zaburzeń lękowych, które pojawiają się w okresie adolescencji. Styl rodzicielski, a zwłaszcza relacje z rodzicami i rodzeństwem, mają znaczący wpływ na rozwój dziecka, jego umiejętność radzenia sobie w dorosłym życiu i mogą wpłynąć na wystąpienie zaburzeń lękowych na jakimś jego etapie.

Na poziom lęku u dziecka oraz młodej osoby dorosłej w znaczącym stopniu wpływają relacje w rodzinie. Nie bez powodu mówimy na przykład o syndromie DDA, który charakteryzuje się podobnymi cechami osobowości. Od doświadczeń w domu rodzinnym bowiem, od stylu wychowania, relacji z rodzicami i innymi domownikami zależy kierunek w jakim kształtuje się osobowość i sposób radzenia sobie ze stresem.

Rozwojowi zdrowej osobowości sprzyja wychowanie w domu, w którym panują jasno określone zasady, ułatwiające funkcjonowanie wszystkim domownikom. Sprzyjają temu również otwarte wyrażanie swoich uczuć i potrzeb, a w procesie wychowania stosowanie pozytywnych wzmocnień i karanie poprzez perswazję. Udowodniono, iż autorytarny model rodziny, podobnie jak ambiwalentny styl rodzicielski, sprzyjają rozwojowi zaburzeń lękowych.

Okresem życia szczególnie podatnym na wystąpienie nerwicy, podobnie jak innych zaburzeń psychicznych, jest okres wczesnej dorosłości. Za moment, który jest szczególnie ważny przyjmuje się przełom siedemnastego i dziewiętnastego roku życia. W tym okresie życia człowiek jest już na tyle dojrzały społecznie, aby rozpocząć swoje dorosłe i samodzielne życie.

Z drugiej strony jednak, dojrzałość biologiczna czy społeczna, nie zawsze idą w parze z dojrzałością emocjonalną. Dla większości osób wkraczających w dorosłe życie ten okres czasu to przełom, który może być zarówno fascynujący jak i przerażający. Dorosłość pociąga, ale też przeraża. Kusi niezależnością, ale rodzi obawę na myśl przed odpowiedzialnością. Ten dysonans przekłada się na różne płaszczyzny życia - rodzinne, seksualne, zawodowe, religijne i inne.

Człowiek w okresie dorastania podejmuje szereg wyborów, które zaważą na jego przyszłym życiu. Jest to czas, kiedy odchodzi się od pakietu zasad i norm, jakie panowały w domu rodzinnym, aby móc zweryfikować je ze światem zewnętrznym. Okres dorastania to czas pierwszych poważnych relacji z drugim człowiekiem, inicjacji seksualnej, moment wyboru własnych zasad moralnych, które są weryfikowane przez samodzielne życie każdego dnia. A porażki na którejkolwiek z tych płaszczyzn są pouczające, ale i bolesne.

Podstawowym czynnikiem, który sprzyja rozwojowi zdrowej osobowości i zmniejsza ryzyko rozwoju zaburzeń psychicznych jest prawidłowy styl rodzicielski. Istotną jego cechą jest prawidłowa komunikacja między rodzicami i dziećmi, a przede wszystkim jasne wyrażanie swoich uczuć i pragnień oraz rozwiązywanie konfliktów na bieżąco. Ważnym i praktycznym wsparciem jest profilaktyka zaburzeń lękowych w formie warsztatów psychologicznych prowadzonych w szkołach. Wiedza na temat efektywnej komunikacji międzyludzkiej i radzenia sobie ze stresem może być pomocna w profilaktyce chorób cywilizacyjnych i zaburzeń psychicznych, w tym lękowych.

W radzeniu sobie ze stresem i napięciem pomocna jest także aktywność fizyczna. Jest to szczególnie ważne w przypadku osób w wieku adolescencji, które mają dużo energii i których układ nerwowy wciąż jeszcze się rozwija i dojrzewa. Dobrze pamiętać również o prawidłowej diecie i ćwiczeniach relaksacyjnych, które rozładowując stres, napięcie i nieprzyjemne emocje, mogą zapobiegać rozwijaniu się objawów nerwicy lub je łagodzić.

Źródła

1. Grzywa A., Oblicza psychozy, Czelej, Lublin 2005, ISBN 83-89309-45-9.
2. Jarema M., Rabe-Jabłońska J., Psychiatria, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2011, ISBN 978-83-200-4180-4.
3. Krzyżowski J., Natręctwa, obsesje, kompulsje, Medyk, Warszawa 2003, ISBN 83-87340-04-9.
4. Namysłowska I., Psychiatria dzieci i młodzieży, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2011, ISBN 978-83-200-4394-5.