GRF (przepływ kłębkowy) - czym jest, obniżona wartość, interpretacja, postępowanie

Oznaczanie GFR (glomerular filtration rate) u osób z chorobami nerek ma istotne znaczenie. Uzyskana wartość wskaźnika w sposób pośredni odzwierciedla stan czynnościowy nerek, tzn. ilość funkcjonujących prawidłowych nefronów. Umożliwia to obserwację postępu i stopnia zaawansowania choroby. Przesączanie kłębuszkowe w ciągu minuty (GFR) wynosi u zdrowej osoby 80-120 ml/min. W przewlekłej chorobie nerek wartości te są znacznie obniżone.

1. GRF a przewlekła choroba nerek

Już od dawno wiadomo, że przewlekła choroba nerek (PChN) predysponuje do rozwoju chorób układu krążenia, a odległe rokowanie w tych chorobach jest tym gorsze, im bardziej upośledzona jest czynność nerek. Z przyczyn sercowo-naczyniowych rocznie umiera blisko 10% chorych ze schyłkową niewydolnością nerek, a według innych danych aż 50% chorych dializowanych.

Jak na razie nie ustalono precyzyjnie, od jakich wartości zaczyna się liniowa zależność pomiędzy GFR a wzrostem ryzyka rozwoju powikłań sercowo-naczyniowych. Przyjęto jednak, że obniżenie wartości przesączania kłębuszkowego, które będzie mieściło się w przedziale 90-60 ml/min, jest związane ze zwiększającym się ryzykiem sercowo-naczyniowym. W miarę postępu choroby dalszy spadek wartości GFR o każde 10 ml/min powoduje wzrost ryzyka sercowo-naczyniowego o około 5%.

2. GFR - niezależny czynnik ryzyka rozwoju powikłań sercowo-naczyniowych

GFR jest niezależnym czynnikiem ryzyka rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego. Oznacza to, że pojawienie się nieprawidłowych wartości przesączania kłębuszkowego, świadczącego o znacznym uszkodzeniu nerek, jest bardzo wyraźnym sygnałem informującym z wielkim prawdopodobieństwem o rozwoju powikłań ze strony układu krążenia.

Obniżona wartość GFR świadczy o obecności tradycyjnych czynników ryzyka chorób układu krążenia, które występują u pacjentów cierpiących z powodu PchN. PChN wiąże się także z obecnością czynników ryzyka przyspieszających rozwój miażdżycy.

Obniżona wartość GFR może odzwierciedlać obecność nierozpoznanej choroby naczyń krwionośnych lub stanowić wskaźnik zaawansowania rozpoznanej choroby naczyń.

## Wartość GFR a zmiany w układzie krążenia

Jak wspomniano powyżej istnieje zależność między wartością przesączania kłębuszkowego GFR (stopniem uszkodzenia nerek) a ciężkością powikłań sercowo-naczyniowych. Zmiany w układzie krążenia obserwuje się już, gdy GFR spada poniżej 90 ml/min.

GFR 60-89 ml/min - niewielka niewydolność nerek. Uszkodzenie czynności nerek w takim stopniu przyczynia się do rozwoju:

• niewydolności serca - wynika to z pojawiających się zaburzeń zagęszczania moczu u chorych, które mogą prowadzić do przewodnienia i w efekcie do rozwoju niewydolności serca,
• nadciśnienia tętniczego - w niewielkiej niewydolności nerek dotyczy około 30-50% chorych, natomiast w schyłkowej niewydolności nerek (GFR < 15 ml/min) aż 90% chorych boryka się z tym problemem. Pojawienie się nadciśnienia tętniczego przyspiesza proces uszkodzenia nerek, powoduje przerost lewej komory serca, rozwój zastoinowej niewydolności krążenia oraz miażdżycy, która przyczynia się do wystąpienia powikłań pod postacią: choroby wieńcowej, udaru mózgu, miażdżycy naczyń obwodowych. Wysokie ciśnienie tętnicze przyczynia się także do uszkodzenia śródbłonka naczyniowego oraz zmniejszenia podatności naczyń.
• dyslipidemii - już niewielkie uszkodzenie funkcji nerek prowadzi do poważnych w skutkach zaburzeń metabolicznych. Wśród chorych z PChN obserwuje się nieprawidłowe wartości lipidów: wzrost stężenia triglicerydów oraz LDL, natomiast spadek stężenia HDL. Taki rozkład frakcji lipidów predysponuje do rozwoju miażdżycy naczyń krwionośnych i wszystkich związanych z nią powikłań.

GFR 30-59 ml/min - umiarkowana niewydolność nerek. Na tym etapie uszkodzenia nerek, poza wymienionymi wyżej nieprawidłowościami ze strony układu krążenia, pojawia się dodatkowo:

• niedokrwistość - ma najczęściej charakter normochromiczny i normocytarny i dotyczy około 25% chorych z GFR 60 ml/min i około 80% chorych z GFR < 30 ml/min. Niedokrwistość wywiera dość istotny wpływ na układ sercowo-naczyniowy powodując: wzrost objętości minutowej serca, przerost mięśnia komór, który prowadzi do rozwoju niewydolności serca, przyczynia się do pogorszenia wydolności fizycznej organizmu.
• zaburzenia gospodarki wapniowo-fosforanowej są istotnym czynnikiem powikłań sercowo-naczyniowych w niewydolności nerek, przyczyniając się w głównej mierze do przyspieszenia rozwoju zmian miażdżycowych.

GFR 15-29 ml/min - ciężka niewydolność nerek. Wśród pacjentów z ciężką niewydolnością nerek obserwuje się bardzo liczne objawy powikłań dotyczące układu sercowo-naczyniowego:

• przerost lewej komory,
• niewydolność skurczowa lewej komory,
• koncentryczny przerost lewej komory,
• rozstrzeń lewej komory,
• choroba naczyń wieńcowych,
• miażdżyca zarostowa tętnic kończyn dolnych.

GFR < 15 ml/min - schyłkowa niewydolność nerek. Pacjenci ze schyłkową niewydolnością nerek prezentują niejednokrotnie bardzo nasilone objawy ze strony układu krążenia:

nadciśnienie tętnicze, niewydolność serca, choroba niedokrwienna serca, zaburzenia rytmu serca i przewodzenia, zapalenie osierdzia.

3. Śmiertelność z powodu powikłań sercowo naczyniowych a wartość GFR

Rokowanie przeżycia w przypadku wystąpienia powikłań sercowo-naczyniowych u pacjentów z PChN jest znacznie gorsze niż w populacji ogólnej. Szczególnie widoczne jest to w przypadku pojawienia się zawału mięśnia sercowego, gdzie śmiertelność wzrasta wraz ze spadkiem wartości GFR. Im niższe GFR tym wyższe prawdopodobieństwo pojawienia się zaburzeń rytmu serca, obrzęku płuc czy wstrząsu kardiogennego.

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.