Grzybica skóry owłosionej głowy

Nie u każdej osoby, u której dojdzie do bezpośredniego kontaktu z patogenem rozwiną się objawy grzybicy. Ponadto u dwóch osób ta sama infekcja może mieć odmienny przebieg i nasilenie. Do czynników usposabiających do rozwoju grzybicy zatem należą:

• stosowanie miejscowo (w postaci remów lub maści) oraz ogólnie (doustnie) antybiotyków o szerokim zakresie działania przeciw drobnoustrojom, glikokortykosterydów oraz innych leków obniżających odporność,
• choroby wodzone lub nabyte związane z niedoborami odporności – infekcja wirusem HIV, białaczki, skojarzone niedobory odporności, zespół DiGeorge’a,
• zła higiena owłosionej skóry głowy, w konsekwencji uszkodzenie naskórka ułatwiające inwazję grzybiczą.

Grzybicę skóry owłosionej głowy można podzielić na trzy główne jednostki chorobowe:

• grzybica strzygąca,
• grzybica drobnozarodnikowa,
• grzybica woszczynowa.

Możemy wyróżnić jednak jeszcze:

• odmianę powierzchowną wywołaną przez grzyby antropofilne,
• odmianę z odczynem zapalnym wywołaną przez grzyby zoofilne.

Grzybica strzygąca

Do cech charakterystycznych dla grzybicy strzygącej zaliczamy:

• występowanie grzybicy u dzieci, często samoistne ustępowanie w okresie pokwitania,
• przebieg jest przewlekły, wieloletni,
• liczne zmiany w obrębie owłosionej skóry głowy,
• pojedyncze ogniska okrągłe, kilkucentymetrowe,
• niewielkie złuszczanie na powierzchni, możliwe zaczerwienienie,
• włosy w obrębie ogniska sprawiają wrażenie uciętych (stąd nazwa tej odmiany); typowe jest, iż każdy włos ścięty (ułamany) jest na innej wysokości,
• wypadanie włosów w obrębie ogniska grzybicy - nie jest to jednak wyłysienie trwałe, ponieważ włosy odrastają po wyleczeniu,
• po wyleczeniu nie pozostają blizny.

Grzybica drobnozarodnikowa

Do cech charakterystycznych dla grzybicy drobnozarodnikowej zaliczamy:

• wszystkie włosy w obrębie ogniska ucięte są na jednakowej wysokości, zwykle zaraz przy powierzchni skóry,
• zarodniki zlokalizowane na zewnątrz włosa widoczne są gołym okiem w postaci drobnych, białych ziarenek, jakby przyklejonych do włosów,
• świecenie w lampie Wooda – jest to metoda stosowana w diagnostyce niektórych grzybic skóry; odmiana drobnozarodnikowa daje wyraźne zielone świecenie dzięki lokalizacji zarodników na zewnątrz włosa.

Grzybica woszczynowa

Do cech charakterystycznych dla grzybicy woszczynowej zaliczamy:

• może występować również u osób dorosłych,
• obecność w obrębie owłosionej skóry głowy charakterystycznych ognisk woszczyny, zbudowanej ze struktur grzyba, nadmiaru łoju oraz zrogowaciałych komórek naskórka (tarczki woszczynowe),
• nasilony stan zapalny, zaczerwienienie skóry głowy,
• zmiany nie ustępują samoistnie, zawsze wymagają leczenia,
• w obrębie ognisk trwałe wyłysienie,
• po wyleczeniu pozostają blizny.

W cięższych przypadkach infekcja grzybicza owłosionej skóry głowy może wywołać następujące powikłania:

• stan zapalny może zostać wtórnie nadkażony bakteriami skórnymi (gronkowcami),
• węzły chłonne karku i szyi mogą ulec powiększeniu i stać się bolesne,
• gorączka (rzadko),
• jeśli zakażenie pochodzi od cieląt, grzybica może rozwinąć się w ciężki stan zapalny, który w szczególnych przypadkach może doprowadzić do utrzymującej się łysiny.

Bardzo wiele chorób, ogólnie zwanych skórnymi może powodować podobne lub nawet takie same objawy, jakie występują w przypadku grzybicy skóry owłosionej głowy. Wśród chorób tych znajdują się:

• łuszczyca,
• łupież azbestowy,
• łysienie plackowate,
• liszajec zakaźny.

Aby dokładnie ustalić etiologię choroby należy:

• dokładnie ocenić morfologię zmian i ogólny stan pacjenta,
• pobrać próbkę zmiany na badania mikroskopowe,
• pobrać próbkę zmiany na posiew,
• ocenić zmianę w świetle lampy Wooda.

Leczenie grzybic skóry owłosionej głowy należy rozpocząć jak najszybciej po ustaleniu rozpoznania, aby zapobiec zaawansowaniu się zakażenia oraz rozprzestrzenianiu się grzyba. Leczenie takie powinien prowadzić specjalista dermatolog. Grzybicę owłosionej skóry głowy leczy się zazwyczaj ogólnoustrojowo, czyli środkiem grzybobójczym przyjmowanym doustnie w formie tabletek. Wśród najczęściej stosowanych środków grzybobójczych znajdują się terbinafina lub gryzeofulwina, w zależności od wskazań i przeciwwskazań dodatkowych.

Dodatkowo, w pewnych przypadkach może również zostać zastosowane leczenie uzupełniające pod postacią:

• codziennej kuracji terbinafiną w formie kremu,
• szamponu z ketokonazolem 2% lub cyklopiroksolaminą 1-2 % trzy razy w tygodniu,
• środków odkażających,
• kortykosterydów.

Równocześnie ze stosowaniem leków przeciwgrzybiczych doustnych postępowanie miejscowe sprowadza się do:

• golenia lub strzyżenia włosów tuż przy skórze głowy co 7-10 dni,
• odkażania ognisk i ich otoczenia,
• częstego mycia głowy.

Jeśli na skórze głowy pojawiły się zmiany wskazujące na grzybicę, nie zwlekaj z konsultacją lekarską. Im wcześniej podejmiesz się leczenia grzybicy, tym szybciej pozbędziesz się jej objawów.

Źródła

1. Elewski B. Grzybicze zakażenia skóry, Alfa Medica Press, Bielsko-Biała 2000, ISBN 83-86019-86-1
2. Szepietowski J. Leczenie chorób skóry i chorób przenoszonych drogą płciową, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2002, ISBN 83-200-2625-3
3. Szepietowski J. Grzybice skóry i paznokci, Medycyna Praktyczna, Kraków 2001, ISBN 83-88092-48-0
4. Baran E. Mikologia - co nowego?, Cornetis, Wrocław 2008, ISBN 978-83-61415-00-8