Hiperleksja – objawy, typy i leczenie

Hiperleksja to zaburzenie typu niewerbalnego, które można podejrzewać, gdy kilkunastomiesięczne dziecko nie umie mówić i ma problemy z komunikacją społeczną, ale potrafi czytać. To odwrotność dysleksji, która polega na problemach z pisaniem i czytaniem. Co warto wiedzieć?

1. Co to jest hiperleksja?

Hiperleksja, nazywana inaczej NLD (Nonverbal Learning Disabilities) jest zaburzeniem typu niewerbalnego. Jego istotą są trudności w przetwarzaniu informacji. To przeciwieństwo dysleksji, czyli problemów z czytaniem i pisaniem. NLD manifestuje się bardzo wcześnie rozwiniętą umiejętnością czytania. Dzieci nim obarczone są zafascynowane literami i słowem pisanym. Hiperleksję można podejrzewać, gdy niespełna dwulatek zaczyna czytać pojedyncze słowa. Charakterystyczne jest, że dziecko czyta, choć nie rozumie znaczenia słów. Jednocześnie niewiele mówi, zdradza oznaki zaburzeń rozwojowych, ma także niższe niż przeciętne umiejętności rozumienia i uczenia się.

2. Typy hiperleksji

Specjaliści wyróżniają dwa podtypy zaburzenia. To:

Zobacz film: "Podstawowe badania, jakie powinna wykonać każda kobieta"

• hiperleksyjne zaburzenia w uczeniu się języka, dla których charakterystyczny jest problemem z mową oraz zrozumieniem ogólnego znaczenia tekstu. Nauka języka jest opóźniona, pomimo dużego zasobu słów. Ponadto dziecko ma trudności z rozumieniem słowa mówionego oraz komunikacją społeczną. Dziecko jest impulsywne, niedojrzałe emocjonalnie, nie potrafi odczytywać reakcji innych. Ma kłopot z przetwarzaniem informacji, a także ze skupieniem uwagi. Nie zdaje sobie sprawy z konsekwencji zachowania.

• hiperleksyjne zaburzenia w koordynacji wzrokowo-przestrzennej, związane z opóźnieniem koordynacji. Rozumienie tekstu czytanego nie budzi zastrzeżeń, jednak dziecko może zmieniać kolejność liter i słów, co jest kłopotliwe w szkole, na przykład przy przepisywaniu tekstu. Pojawiają się także zaburzenia mowy w zakresie wyrażania i interpretacji, problemy z odczytaniem sygnałów niewerbalnych. Dziecko jest niezorganizowane, impulsywne. Nie zdaje sobie sprawy z konsekwencji zachowania. Ten typ przypomina zespół Aspergera.

3. Objawy hiperleksji

Objawy hiperleksji są różne. To:

• wcześnie przejawiająca się zdolność do czytania słów. Dotknięte zaburzeniem osoby już jako niemowlęta potrafią czytać, zanim jeszcze nauczą się mówić,
• bardzo płynne i szybkie czytanie, ale bez rozumienia treści,
• intensywna fascynacja literami lub cyframi,
• duże trudności w zakresie rozumienia języka werbalnego,
• niższe niż przeciętne umiejętności rozumienia i uczenia się,
• trudności w socjalizacji,
• brak umiejętności nawiązywania kontaktów,
• niemożność odczytania cudzych intencji i zamiarów.

Zdarza się także, że osoby hiperlektyczne cechuje:

• Silna potrzeba trzymania się rutyny, zachowania rytualistyczne,
• uczenie się języka ekspresywnego w szczególny sposób, przez powtarzanie jak echo lub dokładne zapamiętywanie struktury zdaniowej bez zrozumienia jej sensu (echolalia),
• nadwrażliwość słuchowa, węchowa lub dotykowa,
• zachowania autostymulacyjne,
• specyficzne lęki,
• regresja rozwojowa po 18–24 miesiącu życia,
• bardzo dobra pamięć słuchowa i wzrokowa,
• myślenie w kategoriach konkretnych i dosłownych, trudności w rozumieniu pojęć abstrakcyjnych,
• słuchanie selektywne.

Warto wiedzieć, że hiperleksja jest zaburzeniem współwystępującym. Oznacza to, że zwykle towarzyszy jej inna niepełnosprawność, na przykład autyzm lub zespół dziecka nadpobudliwego. Hiperleksja słusznie może kojarzyć się z zaburzeniami językowych, zaburzeniami emocjonalnymi, nadpobudliwością i zaburzeniami uwagi.

Co istotne, możliwe jest posiadanie hiperleksji bez autyzmu. Choć ponad 80 procent dzieci z hiperleksją ma spektrum autyzmu, maksymalnie kilkanaście procent dzieci z autyzmem ma hiperleksję.

4. Leczenie hiperleksji

Hiperleksję zwykle rozpoznaje się na podstawie objawów i zmian, które dziecko wykazuje w czasie. Nie ma konkretnego testu, który mógłby w tym pomóc.

Problemy osób zmagających się z hiperleksją stają się dokuczliwe zwłaszcza w okresie nauki szkolnej. Choć dzieci doskonale czytają i często są bardzo inteligentne, pozostają niezrozumiane i źle oceniane. Nie potrafią zachowywać się zgodnie z oczekiwaniami, nie odczytują różnych sygnałów, nie wyczuwają granic i nie stosują zasad. Postrzegane są jako trudne. Aby ułatwić dzieciom funkcjonowanie oraz naukę w szkole, należy wdrożyć terapię. Ta musi być dobrana indywidualnie do rodzaju zaburzeń, wieku i potrzeb. Leczenie koncentruje się na doskonaleniu umiejętności czytania ze zrozumieniem oraz nawiązywania kontaktów społecznych. Pomocne mogą być sesje terapeutyczne z psychologiem dziecięcym i terapeutą zajęciowym.

Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.