Zęby u człowieka - ile ich jest i jak o nie dbać?

Zęby są trochę naszą wizytówką. Każdy marzy o śnieżnobiałym uśmiechu, który zachwycałby wszystkich dookoła. Jednak zęby to nie tylko kwestia naszego wyglądu - biorą one udział także w początkowej fazie trawienia, rozdrabniając pokarm i przygotowując go do dalszej wędrówki. Zęby narażone są jednak na wiele chorób, dlatego warto o nie dbać każdego dnia. Ile człowiek ma zębów i jak się one dzielą?

1. Ile zębów ma człowiek

Dorosły człowiek powinien mieć 32 zęby - po 16 na górze i na dole (w żuchwie i szczęce). Jeśli dana osoba ma wszystkie swoje zęby i nigdy żadnego nie wyrwała, posiada 8 siekaczy, 4 kły, 8 zębów przedtrzonowych i 12 trzonowych. Zaliczają się do nich także tzw. ósemki lub zęby mądrości.

1.1. Rodzaje zębów

Funkcje każdego z zębów zależy od jego kształtu. Człowiek jest ssakiem wszystkożernym, dlatego potrzebuje pełnej gamy zębów. Zwierzęta roślinożerne nie posiadają kłów, ponieważ nie ma potrzeby rozrywania swojego pokarmu ani wbijać się w niego.

Siekacze to pierwsze 4 zęby w jamie ustnej. Są najbardziej widoczne podczas mówienia i uśmiechania się. Są cienkie i płasko zakończone. Służą przede wszystkim odgryzaniu pojedynczych kęsów pokarmu. Mają także ogromny wpływ na zachowanie prawidłowej wymowy i kształt zgryzu.

Kły natomiast są zakończone ostro i mają bardziej kształt stożka. Ich zadaniem jest ogryzanie i rozrywanie pokarmów (są przydatne podczas jedzenia mięsa). Ich ułożenie także odpowiada za wymowę i kształtuje okolicę przy ustach.

Przedtrzonowce są większe i bardziej kwadratowe. Służą głównie rozdrabnianiu (miażdżeniu) pokarmu na mniejsze kawałki i przygotowanie go do trawienia. Kształtują też zarys policzków. Przedtrzonowców nie posiadają dzieci.

Trzonowce są całkowicie z tyłu, zaliczają się do nich także "ósemki". Są największe i odpowiadają za ostateczne miażdżenie jedzonego pokarmu. Górne trzonowce definiują kształt kości policzkowych, a dolne - linii żuchwy. Trzonowce są najmocniej zakorzenione w zębodołach, mają najwięcej kanałów (czasem nawet 4 lub 5), a więc leczenie jest skomplikowane i bardzo kosztowne.

1.2. Zęby mleczne

Dzieci, zanim wyrośnie im pełne uzębienie, posiadają zęby mleczne. Po jakimś czasie wypadają one samoistnie, a na ich miejsce wyrastają nowe, stałe zęby. Mleczaków jest mniej niż zębów stałych, zwykle dzieci mają ich około 20 - po 10 w szczęce i żuchwie.

1.3. Zęby mądrości

Z czasem dorosłym wyrastają także ósemki, zwane zębami mądrości. Proces ten jest uporczywy, bolesny i często trwa przez wiele lat. Zęby mądrości często rosną krzywo, podrażniają policzek lub wypychają właściwe zęby. Może to prowadzić do rozwoju wad zgryzu. Ósemki również bardzo szybko się psują, dlatego warto kontrolować ich wzrost i kondycję, a także wyrwać, jeśli okaże się to konieczne.

2. Budowa zębów

Każdy ząb składa się z korony i korzenia, między którymi znajduje się szyjka zęba. Korona to ta część, która jest widoczna podczas uśmiechania się i mówienia, czyli przy każdorazowym otwarciu jamy ustnej. Korzeń zęba jest ukryty pod dziąsłem, w zębodole. Każdy ząb może zawierać inną liczbę korzeni.

3. Najczęstsze choroby zębów

Nieprawidłowa higiena jamy ustnej może doprowadzić do wielu poważnych schorzeń. Najczęstszą chorobą zębów jest próchnica. Niemal każdy Polak przynajmniej raz borykał się z tym problemem. Próchnica powstaje na skutek działania kwasów, które doprowadzają do tworzenia się ubytków na powierzchni zębów. Leczenie polega na usunięciu tkanki objętej chorobą i wypełnienie jej kompozytem (plombą).

Aby nie dopuścić do rozwoju próchnicy, należy codziennie dbać o czystość jamy ustnej i o swoją dietę. Próchnica tworzy się głównie poprzez jedzenie cukrów.

Częstym schorzeniem zębów jest ich nadwrażliwość. Reagują wówczas nadmiernie na ciepło i zimno (chodzi zarówno o jedzenie, jak i np. wdychane powietrze). Przyczyną tego jest odsłonięta zębina. Leczenie nadwrażliwości jest proste i bezbolesne.

Innym częstym schorzeniem jest zapalenie miazgi zęba. Jest następstwem nieleczonej próchnicy, ale może też rozwinąć się na skutek nadmiernie przeprowadzanych zabiegów stomatologicznych lub nieszczelnych wypełnień. Zapalenie miazgi objawia się silnym bólem, któremu towarzyszy często obrzęk dziąsła przy zębie. Choroby nie można lekceważyć, ponieważ może objąć także kość zęba, a wtedy konieczne będzie jego usunięcie.

Jeśli zignorujemy zapalenie miazgi, może dojść także do rozwoju zgorzeli. Rozwija się na skutek działania bakterii, które rozkładają martwą tkankę. Wówczas możemy odczuć charakterystyczny posmak w ustach, a zapach naszego oddechu może być ropny i nieprzyjemny. Nieleczona zgorzel może objąć wierzchołek korzenia zęba i rozprzestrzenić się także na inne organy.

W jamie ustnej może dojść także do zapalenia przyzębia. Nazywane jest to parodontozą i może doprowadzić nawet do utraty zębów — mogą one po prostu wypaść jak mleczaki. Objawem jest przede wszystkim krwawienie dziąseł. Bakterie gromadzące się pod szkliwem stopniowo uszkadzają dziąsła i przyzębie, osłabiając je. Parodontozę trzeba wyleczyć jak najszybciej.

4. Jak dbać o zęby

Statystyki są bezwzględne. Ze względu na nieprawidłową higienę jamy ustnej, mieszkaniec Polski po 35. roku życia nie ma już 32 zębów, ale średnio około 21. Seniorzy często są niemal zupełnie bezzębni i muszą korzystać z protez.

Aby temu zapobiec, konieczna jest odpowiednia higiena jamy ustnej. To nie tylko szczotkowanie zębów, ale także używanie płynów do płukania i nitkowanie zębów. Czyścić zęby powinniśmy przynajmniej 2 razy dziennie, a najlepiej po każdym posiłku, zwłaszcza słodkim. Należy jednak odczekać ok. pół godziny po jedzeniu, dlatego że kwasy zawarte w pokarmie mogą reagować z zasadowym odczynem pasty do zębów i uszkadzać szkliwo.

W ramach profilaktyki co pół roku należy zgłaszać się do dentysty na przegląd i zabiegi estetyczne - skalowanie, piaskowanie, usuwanie kamienia nazębnego i wybielanie.