Istota szara (substancja szara) - funkcje, choroby, heterotopia istoty szarej
Istota szara (substancja szara) to jedna z podstawowych tkanek, z których składa się układ nerwowy. Istota szara jest zlokalizowana w mózgu oraz rdzeniu kręgowym, pełni wiele istotnych funkcji w organizmie. Co warto wiedzieć o substancji szarej?
1. Co to jest istota szara?
Istota szara (substancja szara) to jedna z dwóch podstawowych tkanek, które budują układ nerwowy. Istota tworzy tzw. korę mózgu, okalając dwie półkule mózgowe oraz móżdżek. Substancja biała znajduje się również w miejscach, takich jak:
- wzgórze,
- podwzgórze,
- jądra podstawy,
- jądro przegrody,
- jądra w obrębie móżdżku,
- substancja czarna,
- jądro czerwienne,
- jądro oliwki,
- jądra nerwów czaszkowych.
Istota szara w rdzeniu kręgowym znajduje się w jego centralnej części i dodatkowo okrywa ją substancja biała. W przekroju poprzecznym istota szara przypomina literę H, a jej elementy są określane mianem rogów przednich, tylnych oraz bocznych. Substancja ma jasno-szarą barwę, ale niektóre miejsca z powodu obecności naczyń krwionośnych są żółtawo-różowe.
Zobacz także:
2. Funkcje istoty szarej
Istota szara pełni wiele istotnych funkcji w ludzkim organizmie. Przede wszystkim jest tkanką budulcową ośrodkowego układu nerwowego, odpowiada za zapamiętywanie, poziom inteligencji, umiejętność czytania, pisania i myślenia abstrakcyjnego.
Substancja szara składa się z komórek nerwowych (neuronów) oraz komórek glejowych. Posiada też ośrodki, umożliwiające wykonywanie ruchów, niezbędnych do mówienia, a także odbierania sygnałów z zewnątrz przez narządy zmysłów.
Istota szara zlokalizowana w rdzeniu kręgowym pozwala na kontrolowanie i wykonywanie ruchów ciała, a także poprawne odczuwanie bólu, ciepła, zimna czy dotyku.
3. Choroby istoty szarej
Istota szara rozwija się wraz z kształtowaniem układu nerwowego, ale zmienia się aż do rozpoczęcia drugiej dekady życia. Wraz z upływem czasu substancja ulega degradacji, co przekłada się na problemy z pamięcią czy zaburzenia koordynacji ruchowej.
Pogorszenie stanu substancji szarej przyspiesza nadużywanie alkoholu, palenie[papierosów i stosowanie marihuany. Ubytki istoty szarej mogą być też spowodowane przebytym udarem mózgu, który może doprowadzić do obumarcia części neuronów.
3.1. Heterotopia istoty szarej
Heterotopia to rodzaj wady wrodzonej, powstający wskutek zaburzenia migracji neuroblastów między 7. a 16. tygodniem życia płodowego. Istnieją trzy rodzaje heterotopii substancji białej:
- heterotopia podkorowa - ciężkie zaburzenia rozwoju, niepełnosprawność intelektualna, częściowe napady padaczki,
- heterotopia podwyściółkowa - napady padaczkowe przed 20. rokiem życia (u mężczyzn) i po 20. roku życia (u kobiet), rozpoznawana w czasie rezonansu magnetycznego,
- heterotopia pasmowata - efekt mutacji genetycznej, w większości diagnozowany u kobiet.
Wada ta może być rozpoznana już w czasie życia płodowego za pomocą amniopunkcji, wykonywanej między 16. a 20. tygodniem ciąży. Po urodzeniu dziecka chorobę może potwierdzić tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny.
Leczenie heterotopii istoty szarej polega na powstrzymaniu napadów padaczki za pomocą leków lub operacyjnego usuwania zmian w mózgu. Profilaktyka choroby to przede wszystkim regularne zażywanie kwasu foliowego w ciąży, kobiety które urodziły dziecko z heterotopią i są w kolejnej ciąży powinny stosować większe dawki suplementów.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.
