Biegunka u niemowlaka - występowanie, objawy, rozpoznanie, leczenie, biegunka rotawirusowa

Kupka niemowlaka to dla świeżo upieczonych rodziców niezwykle ważna kwestia. Częstotliwość wypróżnień i ich forma nierzadko spędza im sen z powiek, a każda zmiana w rytmie wypróżnień lub ich kolorze bądź fakturze może być powodem do niepokoju. Specjaliści uspokajają jednak, że w zależności od diety niemowlaka różnice są nieuniknione, a kupa dziecka jest z natury bardziej luźna niż stolec dorosłego. Od czasu do czasu kupka niemowlaka jest jeszcze bardziej wodnista, a gdy wypróżnienia stają się bardziej rzadkie, obfite i częstsze, wiele wskazuje na biegunkę. Jakie są przyczyny biegunki u niemowlaka i jak sobie z nią poradzić?

1. Biegunka u niemowlaka

Biegunka to jeden ze sposobów obrony przed substancjami toksycznymi bądź czynnikami chorobotwórczymi, które przeniknęły do organizmu człowieka. Charakteryzuje się zwiększoną liczbą stolców o wodnistej konsystencji. Podrażnione jelita kurczą się, następuje przyspieszenie ruchów perystaltycznych oraz przesuwanie pokarmu. Zgodnie z definicją, biegunka u niemowlaka to oddawanie w ciągu dwunastu godzin pięciu lub więcej stolców o luźnej konsystencji, lub częsta defekacja z obecnością krwi, śluzu lup ropy.

Biegunka u niemowlaka najczęściej spowodowana jest bakteryjnym zakażeniem błony śluzowej jelit. Pojawia się także w przypadku chorób niezwiązanych z układem pokarmowym, tj. zapalenie ucha środkowego, płuc czy grypa żołądkowa. U niemowlaka biegunka najczęściej występuje w wyniku zakażeń bakteryjnych, pasożytniczych, wirusowych, wskutek nietolerancji pokarmowej czy błędów w żywieniu. Pojawia się także jako skutek powikłań po antybiotykoterapii.

Zobacz film: "Wypróżnianie niemowląt - częstotliwość"

Towarzyszące biegunce wymioty powodują szczególne niebezpieczna, związane z szybkim odwodnieniem organizmu. Luźne stolce i wymioty są charakterystyczne przy rotawirusowym zapaleniu żołądka i jelit. Zdarza się, że wygląd kału przypomina mocz, taka sytuacja ma jednak miejsce stosunkowo rzadko.

W zimie biegunka u niemowlaka najczęściej jest wywołana przez infekcję wirusową. Jej wystąpienie poprzedzone jest zakażeniem układu oddechowego (gorączka, katar, kaszel, przekrwione gardło). W lecie biegunkę u niemowlaka i dziecka wywołują najczęściej zatrucia pokarmowe, zakażenia pasożytnicze lub bakteryjne (salmonelloza, szigeloza, lamblioza). Biegunka może też wystąpić przy zatruciu metalami ciężkimi, lekami czy substancjami toksycznymi.

Postacią szczególnie uciążliwą i niebezpieczną jest biegunka przewlekła, trwająca dłużej niż dwa tygodnie. Jej najczęstszą przyczyną jest ostre zapalenie jelit. Biegunka u niemowlaka i dzieci do trzeciego roku życia wynika często z faktu, że najmłodsi nie radzą sobie z prawidłowym przeżuwaniem pokarmu. To zjawisko nazywane jest biegunką małych dzieci. W przypadku biegunki przewlekłej niezbędna jest konsultacja z lekarzem. Inne przyczyny biegunek przewlekłych u niemowlaka i dzieci, to zespół złego wchłaniania wywoływany przez chorobę trzewną, nietolerancja na krowie mleko, niewłaściwe karmienie piersią oraz anatomiczne nieprawidłowości w budowie jelit. Przyczyną przewlekłej biegunki u dzieci może być także choroba trzewna.

2. Stolec niemowlaka

Pierwszy stolec u noworodka jest ciemny i ciągnący, przypominający gumę – jest to tzw. smółka. U dzieci karmionych mlekiem matki stolce, do drugiego miesiąca życia, są najczęściej żółto-mleczne, wyglądem przypomina jajecznicę. Liczba wypróżnień waha się od jednego do siedmiu, w zależności od tego, ile razy w ciągu doby karmione jest niemowlę. O biegunce u niemowlaka świadczy nagłe zwiększenie liczby stolców, duża ilość śluzu oraz pogorszenie samopoczucia. Warto pamiętać, że dzieci karmione naturalnie stosunkowo rzadziej zapadają na biegunkę i przechodzą ją znacznie lżej.

Jak zdiagnozować, czy u niemowlaka występuje biegunka? Na biegunkę u niemowlaka mogą wskazywać takie objawy, jak:

• nagłe zwiększenie częstotliwości oddawania stolca – nieadekwatne do ilości karmienia,
• wygląd kupy – rzadkie, płynne stolce, o zielonkawym zabarwieniu, często z domieszką śluzu, ropy albo krwi,
• nieprzyjemny i bardzo intensywny zapach kupy, np. przypominający zgniłe jaja,
• odparzenia pupy i zaczerwienienie okolic odbytu.

Należy pamiętać, by podczas biegunki u niemowlaka zapobiegać odparzeniom, gdyż kwaśny stolec szybko podrażnia skórę niemowlaka. Po wypróżnieniu pupę dziecka należy przemyć ciepłą wodą, starannie osuszyć oraz natłuścić. Od czasu do czasu pośladki należy wietrzyć, natomiast pieluchy zmieniać możliwie jak najczęściej.

Biegunce u niemowlaka lepiej jest zapobiegać niż leczyć, ponieważ może ona poważnie zaszkodzić maluchowi. Zbyt częste wypróżnienia zaburzają równowagę wody i elektrolitów w organizmie dziecka. Gdy niemowlak traci zbyt wiele elektrolitów podczas biegunki, może się odwodnić. Odwodnienie może nastąpić bardzo szybko, nawet w ciągu 1-2 dni od wystąpienia biegunki. Jak rozpoznać, że niemowlę jest odwodnione? Dziecko rzadziej oddaje mocz (poznasz to po mniejszej ilości zużytych pieluch), jest drażliwe, wygląda na spragnione, ma wysuszone usta, podczas płaczu nie płyną mu łzy, jest apatyczne i senne, a jego skóra jest mniej elastyczna niż zazwyczaj. Powyższe symptomy powinny skłonić cię do skontaktowania się z lekarzem, zwłaszcza jeśli dziecko ma mniej niż pół roku, termometr wskazuje, że maluch ma ponad 38ºC, odczuwa ból brzucha, w stolcu widać krew lub wydzielinę, kupka malucha jest biała, czerwona lub czarna, a dziecko jest bardzo ospałe lub wymiotuje.

3. Jak rozpoznać zatrucie pokarmowe u dziecka?

Przebieg zatrucia pokarmowego u dzieci może przebiegać różnie, w zależności od wieku i ilości spożytego nieświeżego pokarmu. Jeśli biegunce u niemowlaka towarzyszy osłabienie dziecka, należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem. Objawy, które mogą świadczyć o zatruciu pokarmowym, poza częstszym oddawaniem stolca, to luźna wodnista konsystencja kału ze śluzem lub krwią, wymioty oraz bóle brzucha. Może pojawić się też gorączka. Biegunki u niemowlaka spowodowanej zatruciem pokarmowym nie należy lekceważyć. Prowadzić może do groźnych powikłań: odwodnienia, niedoborów elektrolitowych, niedokrwistości czy wstrząsu.

Aby zapobiegać zatruciom, należy uważnie wybierać produkty żywnościowe i sprawdzać ich datę ważności. Liczy się również sposób przygotowywania produktów – nie wolno maluchom podawać niegotowanych jarzyn czy niedogotowanego i nierozdrobnionego mięsa. Dieta powinna być urozmaicona i bogata w składniki odżywcze. Warto też dbać o zasady higieny i myć ręce przed podaniem dziecku pożywienia. Najbezpieczniejsze jest jak najdłuższe przystawianie dziecka do piersi. W ciągu pierwszych chwil występowania biegunki u niemowlaka, spowodowanej zatruciem pokarmowym, należy zrezygnować z pokarmów stałych i ograniczyć dietę do picia płynów. Wskazana jest ciepła woda przegotowana lub herbatka z mięty.

4. Biegunka rotawirusowa

Objawy infekcji rotawirusem są bardzo charakterystyczne. Po okresie inkubacji (1-3 dni) pojawiają się zazwyczaj niewielka gorączka oraz wymioty. Czasami są one intensywne, trwają jednak nie dłużej niż dwie doby. Równocześnie z wymiotami dziecko zaczyna oddawać wodniste, niekiedy tryskające, stolce. W 83% przypadków bardzo silna biegunka rotawirusowa u niemowlaka prowadzi do odwodnienia. Jeśli dziecko było szczepione lub miało wcześniej kontakt z wirusem, przebieg choroby może być łagodny i objawiać się jedynie jednorazowymi wymiotami i pojedynczymi wolnymi stolcami. Szczepionka na rotawirusy jest bardzo skutecznym i ważnym elementem zapobiegania ciężkim przypadkom choroby.

5. Leczenie biegunki u niemowlaka

Objawy biegunki u niemowlaka często podyktowane są przyczynami, które je wywołują.

• Biegunka u niemowlaka łagodna – zwana też niestrawnością. Dziecko często oddaje, luźne i pieniste stolce, czuje się przy tym dobrze, nie ma objawów gorączki ani wymiotów. Należy wówczas wyeliminować na dwa dni inne pokarmy i karmić dziecko wyłącznie piersią. W przypadku malca karmionego butelką stosuje się dietę bezmleczną i bezglutenową, podając zmiksowaną marchewkę z mięsem, kleik ryżowy lub tarte jabłko. Postępowanie to z reguły przynosi poprawę.
• Biegunka u niemowlaka średnio ostra – dziecko jest wyraźnie osłabione, płacze, traci na wadze, oddaje kilka do kilkunastu stolców na dobę, jest w złym humorze, czasem wymiotuje. Mogą być widoczne objawy gorączki, a także odwodnienia. U dziecka karmionego piersią nie należy przerywać karmienia. Po uzgodnieniu z lekarzem podaje się roztwór gastrolitu, np. dwie łyżeczki co pół godziny. Dzieciom odstawia się mieszanki mleczne, natomiast stosuje się tzw. „dietę wodną”. Z czasem wzbogaca się ją o kleik ryżowy, miksowaną marchew z mięsem oraz, podawane na końcu, mleko modyfikowane.
• Biegunka u niemowlaka ciężka – dziecko oddaje kilkanaście wolnych stolców na dobę – z dużą ilością śluzu i gazów, wymiotuje, nie chce pić, jest senne. Może mieć gorączkę oraz widoczne objawy odwodnienia. Zauważyć można również zapadnięte oczy oraz częste oddawanie małych ilości moczu. Stan ten jest bardzo groźny! Potrzebne jest nawadnianie kroplówką.
• Biegunka u niemowlaka toksyczna – jest najcięższą postacią biegunki. Dziecko oddaje dużo wodnistych lub śluzowych stolców, niekiedy z domieszką krwi. Jest zamroczone, wymiotuje oraz może mieć wysoką gorączkę. Stan ten wymaga szybkiej hospitalizacji. W szpitalu zostanie podana kroplówka, która uchroni dziecko przed odwodnieniem oraz zapewni odpowiednią ilość elektrolitów.
• Biegunka u niemowlaka spowodowana alergią lub nietolerancją pokarmową – wyeliminowanie alergenu z pożywienia powoduje z reguły, że dolegliwości ustępują. Czasem wymagane jest leczenie farmakologiczne. Biegunka u niemowlaka spowodowana nietolerancją pokarmową rzadziej wywołuje ostre objawy choroby, nie towarzyszy jej też gorączka.

W aptekach dostępne są bez recepty leki na biegunkę dla dzieci. Jednak wielu lekarzy odradza ich stosowanie. Jeżeli pediatra stwierdzi infekcję bakteryjną lub pasożytniczą, przepisuje antybiotyk lub lek o działaniu przeciwpasożytniczym. Sami rodzice nie są w stanie zdiagnozować przyczyny biegunki u niemowlaka, dlatego warto wybrać się do specjalisty. Może się okazać, że dziecko jest na tyle poważnie odwodnione, że konieczne jest podanie mu dożylnie płynów. W mniej groźnych przypadkach lekarz może zalecić doustne podawanie gotowych roztworów nawadniających. Jeśli niemowlę spożywa już stałe pokarmy, dobrym pomysłem jest podawanie mu produktów zawierających skrobię, na przykład bananów, musu jabłkowego i kleiku ryżowego. Z kolei matka karmiąca piersią powinna wyeliminować ze swojej diety wszystkie produkty, które mogą wywoływać biegunkę u dziecka.

Pamiętaj, że u niemowlaka z biegunką, który spożywa już stałe pokarmy, może dojść do nasilenia się tej dolegliwości po spożyciu tłustych potraw, produktów bogatych w błonnik, nabiału oraz słodyczy. Ponadto miej na uwadze fakt, że biegunka spowodowana infekcją wirusową lub bakteryjną jest bardzo zaraźliwa. Dlatego też dokładnie umyj ręce ciepłą wodą i mydłem po każdej zmianie pieluszki, by nie dopuścić do rozprzestrzenienia się infekcji.

Biegunka u niemowlaka może mieć różne podłoże. Jednak bez względu na przyczynę, wymaga podjęcia leczenia. W przeciwnym razie może bowiem poważnie zaszkodzić zdrowiu, a nawet życiu dziecka.

Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.