Jasnota - gatunki, właściwości, zastosowanie, działanie lecznicze

Jasnota (Lamium L.) to rodzaj roślin należących do rodziny jasnotowatych. Tworzy ją ponad 50 gatunków, które zasiedlają lasy, tereny skaliste, niektóre rosną jako chwasty w uprawach.

Rośliny występują w strefie klimatu umiarkowanego w Europie, Azji i północnej Afryce. Ich największą zaletą są liczne właściwości lecznicze. W medycynie ludowej są wykorzystywane od wieków.

Wyróżnia się kilka gatunków jasnoty. Najbardziej znane to:

• Lamium album L.: jasnota biała,
• Lamium amplexicaule L.: jasnota różowa,
• Lamium purpureum L.: jasnota purpurowa,
• Lamium galeobdolon (L.) L.: gajowiec żółty (jasnota gajowiec),
• Lamium garganicum L.: jasnota gargańska,
• Lamium maculatum (L.) L.: jasnota plamista,
• Lamium orvala L.: jasnota wielkokwiatowa.

Gatunki spotykane w Polsce to: jasnota biała, jasnota różowa, jasnota purpurowa i gajowiec żółty.

Jasnota biała (lamium album) wyglądem przypomina pokrzywę zwyczajną, jednak w odróżnieniu od niej nie parzy podczas dotykania. Nazywa się ją pokrzywą białą lub pokrzywą głuchą.

Występuje naturalnie w Europie i Azji, gdzie traktowana jest jako chwast. Można ją spotkać na łąkach, ugorach i skrajach dróg. Roślina posiada szerokie właściwości lecznicze.

Jasnota biała zawiera w swoim składzie sole mineralne, glukozyd, cukrowce, flawonoidy, garbniki, olejki eteryczne, a także karoten. Tym samym roślina wykazuje działanie przeciwzapalne, ponadto ma właściwości regenerujące uszkodzony nabłonek, wykrztuśne, moczopędne i dezynfekujące.

Reguluje też przemianę materii i usuwa szkodliwe produkty po przemianie. To dlatego z jej kwiatów i liści przyrządza się napary, które pomagają w leczeniu różnego rodzaju schorzeń. Najbardziej wartościową częścią jasnoty białej są kwiaty, który zbiera się podczas suchej i słonecznej pogody.

Ziele jasnoty pozyskuje się z pędów, liści i łodyg. Jasnota biała znalazła zastosowanie jako środek, który stosuje się:

• przeciw nadmiernym krwawieniom,
• na bolesne miesiączki,
• w leczeniu dróg rodnych u kobiet,
• w stanach zapalnych układu oddechowego, takich jak zapalenie oskrzeli lub nieżyt gardła,
• w leczeniu dróg moczowych,
• w celu łagodzenia stanów zapalnych i świądu skóry,
• przy biegunkach,
• przy oparzeniach lub żylakach,
• do płukania jamy ustnej i gardła, ponieważ działa powlekająco na błony śluzowe,
• w przemyśle kosmetycznym do produkcji szamponów przeznaczonych do włosów delikatnych i osłabionych,
• jako dodatek do kąpieli.

Jasnota różowa (Lamium amplexicaule) jest rośliną jednoroczną o drobnych i różowych kwiatach. Porasta nieużytki, ugory i przydroża. Jest traktowana jako chwast. Jest rośliną trującą, stąd zjedzona w dużych ilościach szkodzi bydłu i koniom.

Choć skład chemiczny jasnoty różowej nie jest dokładnie znany, to wiadomo, że roślina zawiera saponiny, flawonoidy, kwasy organiczne, śluz i związki irydoidowe. Tym samym ma także właściwości lecznicze, głównie przeciwkrwotoczne i przeciwzapalne. Można z niej przyrządzać odwary lub wykorzystać do kąpieli.

Jasnota purpurowa (Lamium purpureum) jest chwastem o fioletowych kwiatach. To roślina miododajna, chętnie odwiedzana przez pszczoły i trzmiele. Ona także przypomina pokrzywę i uznawana jest za chwast: szkodliwy i rozrastający się.

Jest rośliną niedocenianą. Okazuje się bowiem, że jasnota purpurowa ma zastosowanie w ziołolecznictwie. Działa przeciwzapalnie, hamuje rozwój bakterii i grzybów. Pobudza wydzielanie soku żołądkowego, żółci oraz soku trzustkowego, chroni wątrobę.

Pomaga na bolesne miesiączki, a także nieżyty górnych dróg oddechowych, na migrenę i bóle kręgosłupa. Świeże ziele jasnoty purpurowej działa uspokajająco.

Gajowiec żółty (Lamium galeobdolon) to wieloletnia roślina często nazywana jasnotą gajowiec. To dekoracyjna rośliną okrywowa, która naturalnie występuje w lasach liściastych i zaroślach w Europie i Azji. Można ją również spotkać w ogrodach, na rabatach i skalniakach, a także w pojemnikach na balkonach lub tarasach.

Cieszy się uznaniem ze względu na piękne żółte kwiaty i liście o ciekawym ubarwieniu, a także dlatego, że przez całą zimę zachowuje zielone liście. Jasnota gajowiec wyglądem również przypomina pokrzywę.

Jest rośliną miododajną. Znajduje zastosowanie w lecznictwie. Herbata z kwiatów i liści gajowca pomaga na problemy z oddawaniem moczu, w ciężkich schorzeniach nerek i puchlinie osierdzia, w zaburzeniach trawienia, jak również przy wrzodach i żylakach.