Kiedy warto sięgnąć po leki uspokajające?
Środków przeciwlękowych i zwalczających niepokój jest tyle, że wybranie najlepszego wydaje się zadaniem ponad siły. Ponieważ sama decyzja o tym, czy brać leki, może być bardzo trudna, ważne jest, aby dysponować precyzyjnymi informacjami, na których podstawie można ją podjąć. Nie każdy, kto cierpi na nadmierny niepokój, potrzebuje leków i nie każdy chce je zażywać. Zawsze warto jednak poznać dostępne leki oraz rozważyć zalety i wady farmakoterapii, aby podjąć świadomą decyzję popartą solidną wiedzą.
1. Zalety i wady leczenia farmakologicznego
Zażywanie leków obniżających lęk i niepokój przynosi pacjentowi konkretne korzyści. W porównaniu z niektórymi ćwiczeniami wywodzącymi się z terapii poznawczo-behawioralnej, przyjmowanie leków raczej nie wymaga wysiłku i może stosunkowo szybko dać efekty. To przekonuje wiele osób, szczególnie te, które czują się przytłoczone odczuwanym lękiem lub którym trudno znaleźć czas na wykonywanie ćwiczeń.
Lekarstwa są ogólnie dostępne - może je przepisać każdy znający się na rzeczy lekarz, a nie tylko specjalista zajmujący się leczeniem lęku. Znalezienie terapeuty poznawczo-behawioralnego specjalizującego się w leczeniu lęku może być znacznie trudniejsze niż znalezienie lekarza, który wypisze odpowiednią receptę. Leczenie farmakologiczne - zwłaszcza na krótką metę - może też być tańsze niż terapia.
Oczywiście stosowanie wyłącznie leków do walki z lękiem i niepokojem ma także pewne wady. Środki farmakologiczne mogą do pewnego stopnia złagodzić objawy lęku, ale nie nauczą cię jego kontrolowania. A bez takich umiejętności, bez zmiany zachowań i negatywnych myśli poprawa spowodowana przyjmowaniem leków będzie tylko czasowa - w momencie odstawienia lekarstw dawny stan może wrócić.
Poza tym leki mogą mieć niepożądane skutki uboczne i źle oddziaływać w połączeniu z alkoholem lub innymi środkami farmakologicznymi. Mogą także prowadzić do pogorszenia innych chorób. Wszystkie te kwestie musisz omówić z lekarzem przed podjęciem decyzji o zastosowaniu farmakoterapii.
2. Leki stosowane w leczeniu lęku i niepokoju
2.1. Leki przeciwdepresyjne
Wbrew nazwie leki przeciwdepresyjne stosuje się w leczeniu wielu dolegliwości innych niż depresja, w tym także lęku i niepokoju. Spośród różnych rodzajów leków antydepresyjnych za najważniejsze w leczeniu zaburzenia lękowego uogólnionego uważa się selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny.
Inne typy leków przeciwdepresyjnych, takie jak inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny i noradrenaliny, również okazały się skuteczne w terapii lęku. Zanim leki z grup SSRI i SNRI zaczną działać, musi minąć trochę czasu - zwykle od dwóch do czterech tygodni. Na ogół są one dobrze tolerowane przez organizm, choć mogą zdarzać się działania niepożądane, szczególnie w początkowej fazie leczenia.
Musisz mieć świadomość, że przez kilka pierwszych tygodni leki antydepresyjne mogą nasilać uczucie lęku i roztrzęsienia. Rozpoczynając terapię, przygotuj się na taką ewentualność. W tej fazie leczenia szczególnie pomocne jest ograniczenie stresu i dodatkowe wsparcie osób trzecich.
2.2. Selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny
Spośród SSRI do leczenia zaburzenia lękowego uogólnionego Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków zatwierdziła paroksetynę i escitalopram. Także sertralina, fluoksetyna i fluwoksamina sprawdzają się w leczeniu pacjentów cierpiących na nadmierny niepokój.
Leki te wpływają na poziom neuroprzekaźnika serotoniny w mózgu. Działania niepożądane mogą być różne, ale zwykle ograniczają się do nudności, bezsenności, bólów głowy, zmęczenia i zaburzeń funkcji seksualnych, takich jak obniżenie popędu i trudności z osiągnięciem orgazmu.
2.3. Inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny i noradrenaliny
Wenlafaksyna, antydepresant z grupy SNRI, także okazała się skuteczna w walce z lękiem i została zatwierdzona przez Amerykańską Agencję ds. Żywności i Leków do leczenia zaburzenia lękowego uogólnionego. Lek ten zwiększa poziom dwóch neuroprzekaźników: serotoniny i noradrenaliny.
Do niepożądanych skutków ubocznych zalicza się mdłości, zawroty głowy, senność i zaburzenia funkcji seksualnych. U niektórych pacjentów istnieje ryzyko podwyższenia ciśnienia tętniczego, szczególnie przy stosowaniu dużych dawek leku.
2.4. Leki o działaniu przeciwlękowym
Istnieją dwa rodzaje leków o działaniu przeciwlękowym, które są skuteczne w leczeniu lęku i niepokoju: benzodiazepiny i azapirony. Na ogół sprawdzają się one w leczeniu somatycznych lub fizycznych objawów lęku, ale są mniej skuteczne w przypadku poznawczych aspektów niepokoju.
2.5. Benzodiazepiny
Najlepiej znane środki farmakologiczne o działaniu przeciwlękowym, czyli anksjolitycznym, należą do rodziny benzodiazepin. Są to między innymi alprazolam, lorazepam, klonazepam i diazepam. Wszystkie zostały zatwierdzone przez Amerykańską Agencję ds. Żywności i Leków do leczenia zaburzenia lękowego uogólnionego.
Ponieważ leki te mają szybkie działanie, zazwyczaj stosuje się je w przypadku, gdy konieczne jest doraźne osłabienie objawów lękowych. Na ogół używa się ich na początku terapii w celu złagodzenia ostrych stanów stresowych lub w trakcie oczekiwania na efekty działania innych leków, na przykład z grupy SNRI. Na dłuższą metę środki te mogą być jednak niezbyt skuteczne).
Najczęściej występujące skutki uboczne to dezorientacja lub upośledzenie poznawcze, uspokojenie polekowe, zawroty głowy i zaburzenia koordynacji ruchowej. Leków tych nie należy łączyć z alkoholem, gdyż skutki uboczne mogą się nasilić, a nawet stać niebezpieczne dla zdrowia.
Choć benzodiazepiny na ogół nie wywołują żadnych problemów, to gdy są przyjmowane niezgodnie z zaleceniami, nadużywane lub doprowadzą do uzależnienia, mogą być niebezpieczne dla zdrowia. Dlatego zawsze trzeba ściśle przestrzegać zaleceń lekarza dotyczących dawek i częstotliwości ich stosowania.
Także odstawianie benzodiazepin powinno odbywać się stopniowo i pod nadzorem lekarza, zwłaszcza gdy leki były przyjmowane w dużych dawkach i przez długi czas.
2.6. Azapirony
Lekiem z grupy azapironów zatwierdzonym przez Amerykańską Agencję ds. Żywności i Leków do leczenia zaburzenia lękowego uogólnionego jest buspiron. Przeciwlękowe działanie buspironu polega na oddziaływaniu na niektóre receptory serotoniny.
Przypomina ono działanie SSRI - jego skutki można zaobserwować dopiero po dwóch do czterech miesięcy stosowania. Do najczęstszych skutków ubocznych należą zawroty i bóle głowy, mdłości oraz nerwowość. Buspiron jest skuteczny tylko wtedy, gdy zażywa się go dwa do trzech razy dziennie, dlatego nie odpowiada niektórym pacjentom.
3. Inne możliwości leczenia farmakologicznego
Oprócz dotąd omówionych dostępne są też inne leki o działaniu antydepresyjnym i przeciwlękowym, które także mogą być skuteczne wleczeniu lęku i niepokoju. Porozmawiaj ze swoim lekarzem o tym, czy ich stosowanie byłoby wskazane w twoim przypadku.
3.1. Hydroksyzyna
Hydroksyzyna to lek o działaniu przeciwhistaminowym, który można także stosować w leczeniu zaburzenia lękowego uogólnionego Efekty działania widoczne są jednak, podobnie jak w przypadku leków z grupy SSRI, dopiero po upływie dwóch do czterech tygodni, a nawet później. Mechanizm anksjolitycznego oddziaływania hydroksyzyny nie jest do końca jasny, ale może być związany z jej działaniem uspokajającym.
3.2. Pregabalina
Stwierdzono, że pregabalina także ma właściwości anksjolityczne i może być z dość dobrym skutkiem stosowana w leczeniu zaburzenia lękowego uogólnionego. Jej działanie polega na hamowaniu uwalniania nadmiernych ilości neuroprzekaźników pobudzających przez kanały wapniowe w ośrodkowym układzie nerwowym. Pregabalina przeważnie jest dobrze tolerowana. Na ogół należy przyjmować dwie dawki dziennie.
3.3. Preparaty ziołowe
Preparaty ziołowe, alternatywa dla leków, cieszą się zainteresowaniem wielu pacjentów zmagających się z niepokojem i w ostatnich latach zyskały sporą popularność. Okazuje się, że osoby oświadczające lęku i niepokoju są jednymi z najczęściej sięgających po alternatywne metody leczenia. Jak dotąd jednak nie ma zbyt wielu dowodów naukowych na potwierdzenie rzekomych korzyści ze stosowania preparatów ziołowych.
Środki te nie podlegają tym samym regulacjom, co opisane wcześniej leki. W związku z tym mniej wiemy o ich skuteczności, dawkowaniu, skutkach ubocznych czy interakcji z lekami.
Nasza wiedza na temat produktów ziołowych jest wciąż zbyt mała, byśmy mogli zalecać ich stosowanie w leczeniu lęku. Użycie takiego preparatu omów ze swoim lekarzem, zwłaszcza gdy równocześnie zażywasz inne leki, gdyż mogą wystąpić działania niepożądane.
Fragment książki Kevina L. Cyoerkoe i Pameli S. Wiecartz pt. „Zwalcz niepokój”, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.