Kobalt – występowanie, zastosowanie, niedobór i nadmiar, uczulenie
Kobalt to pierwiastek chemiczny należący do grupy żelazowców, który występuje zarówno w skorupie ziemskiej, produktach spożywczych i przemysłowych, jak i ludzkim organizmie. Ponieważ jest pierwiastkiem będącym składnikiem witaminy B12, ma duże znaczenie dla zdrowia. Warto poświęcić mu uwagę, ponieważ szkodliwy jest zarówno jego niedobór, jak i nadmiar. Co warto wiedzieć?
1. Co to jest kobalt?
Kobalt (Co, łac. cobaltum) to pierwiastek chemiczny z grupy metali przejściowych układu okresowego, który stanowi integralny składnik witaminy B12. Został odkryty w roku 1735 przez szwedzkiego chemika Georga Brandta. Jego nazwa pochodzi od kobolda, złośliwego krasnala, którego posądzano o podrzucanie kobaltu (uznawanego wówczas za bezwartościowy) w miejsce cennego żelaza.
Jakie ma właściwości? Czysty kobalt jest lśniącym, twardym, srebrzystym metalem o własnościach ferromagnetycznych (zjawisko, w którym materia wykazuje własne, spontaniczne namagnesowanie). Ma właściwości magnetyczne niewiele słabsze od żelaza. Topi się w temperaturze 1480°C. Rozpuszcza się w mocnych kwasach, zwłaszcza w azotowym. Właściwościami chemicznymi zbliżony jest do żelaza i niklu.
2. Występowanie i zastosowanie kobaltu
Gdzie występuje kobalt? Pierwiastek jest obecny w skorupie ziemskiej, w glebie oraz wodzie morskiej, zwykle przy złożach siarki. Pojawia się najczęściej w formie kobaltynu i smaltynu. Wydobywa się go głównie w Afryce, ale także w Kanadzie, Brazylii czy Australii.
Kobalt to także powszechny pierwiastek występujący w wielu produktach spożywczych pochodzenia zwierzęcego. Można go znaleźć w mięsie wołowym i wieprzowym, cielęcym i drobiowym, a także w podrobach. W mniejszej ilości kobalt znajduje się w niektórych warzywach, takich jak: szpinak, kapusta, sałata, kukurydza oraz w owocach morza, rybach, jajach, nabiale i ziarnach zbóż.
Jakie zastosowanie ma kobalt? W przemyśle jest wykorzystywany jako dodatek do stopów magnetycznych czy barwnik do farb czy zdobienia wyrobów ceramicznych (fosforan kobaltu, glinian kobaltu i cynkian kobaltu).
Wykorzystuje się go również podczas produkcji akumulatorów czy elektroniki, w procesach utrwalania żywności oraz jako dodatek do nawozów i pasz (chlorek kobaltu). W medycynie używa się go przy radioterapii oraz do sterylizacji sprzętu i odpadów medycznych.
3. Rola kobaltu w organizmie
Kobalt jest również bardzo ważnym pierwiastkiem dla organizmu. Wchodzi w skład witaminy B12 – kobalaminy. Tym samym ma wpływ na regulowanie działania układu krwionośnego i nerwowego, a także kostnego (chroni przed osteoporozą). Odpowiada za regenerację i równowagę psychiczną, jak również koncentrację oraz system immunologiczny. Bierze również udział w tworzeniu kwasu foliowego, metabolizuje białka, a i hamuje rozrost nowotworów.
Zapotrzebowanie ludzkiego organizmu na kobalt jest minimalne (0,05 ppm), niemniej jego niedobór prowadzi do poważnych zaburzeń.
4. Niedobór kobaltu
Zakłada się, że ilość kobaltu dostarczana organizmowi wraz z pożywieniem jest wystarczająca. Ponieważ jednak pierwiastek jest pobierany z mięsa, jego niedobór mogą odczuwać osoby będące na diecie wegańskiej lub wegetariańskiej. Problem dotyka również osoby chorujące na alkoholizm, bulimię czy anoreksję. Przyczyną niedostatecznej ilość kobaltu i witaminy B12 w organizmie mogą być również schorzenia genetyczne bądź upośledzenie funkcji układu pokarmowego.
Objawy niedoboru kobaltu to:
- drażliwość, wahania nastroju,
- zaburzenia depresyjne,
- zaburzenia lękowe,
- chroniczne zmęczenie,
- spadek wagi,
- problemy z widzeniem,
- problemy z krzepliwością krwi,
- anemia,
- zaburzenia wzrostu.
Jeśli diagnozuje się niedobór kobaltu, można go suplementować pod okiem lekarza. To ważne, ponieważ dla zdrowia niekorzystny jest zarówno jego ubytek, jak i nadmiar.
5. Nadmiar kobaltu
Podwyższona ilość kobaltu w organizmie jest szkodliwa dla zdrowia, ponieważ upośledza pracę tarczycy i powoduje nadprodukcję czerwonych ciałek krwi.
Objawy nadmiaru kobaltu to:
- mdłości,
- wzmożona produkcja krwinek czerwonych,
- nadczynność tarczycy,
- niewydolność serca.
6. Uczulenie na kobalt
Kobalt uczula rzadko, niemniej odnotowuje się takie przypadki. Częściej dochodzi do reakcji alergicznej w sytuacji połączenia kobaltu z innym metalem (chromem, niklem).
Częstsze niż uczulenie na kobalt spożywany z pokarmami jest uczulenie wskutek kontaktu z kobaltem stosowanym w przemyśle. Alergia manifestuje się najczęściej reakcją skórną: zaczerwienieniem i wysypką, a także świądem. Zmiany pojawiają się w obrębie skóry, która miała styczność z metalem. W takiej sytuacji podaje się leki przeciwhistaminowe, glikokortykosteroidy oraz zaleca się unikanie kontaktu z tym metalem.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.