Trwa ładowanie...

Krążenie oboczne

Krążenie oboczne pozwala na zastępcze ukrwienie narządu.
Krążenie oboczne pozwala na zastępcze ukrwienie narządu. (adobestock)

W przypadku zamknięcia światła naczynia dochodzi do niemożności przepływu przez nie krwi. W niektórych przypadkach wytwarza się krążenie oboczne, które pozwala na zastępcze ukrwienie danego narządu. Jest to niezwykle cenne zjawisko, pozwalające uniknąć groźnych powikłań wynikających z długotrwałego niedokrwienia. Krążenie oboczne może być również reakcją powodującą stany chorobowe.

spis treści

1. Charakterystyka krążenia obocznego

Krążenie oboczne jest reakcją organizmu na zamknięcie bądź zmniejszenie przepływu przez naczynia zapewniające ukrwienie w sytuacji fizjologicznej. Dzięki wytworzeniu takiego krążenia nie dochodzi do martwicy niedokrwiennej bądź, w przypadku odpływu żylnego, martwicy krwotocznej danych struktur.

Krążenie oboczne może być również wytworzone przez kardiochirurga podczas zabiegu operacyjnego. Wytworzenie krążenia obocznego jest charakterystyczne dla niektórych jednostek chorobowych.

2. Marskość wątroby

Zobacz film: "Choroby serca najczęstszą przyczyną zgonów Polaków"

Marskość wątroby, zwana inaczej zwłóknieniem, jest postępującym włóknieniem miąższu wątroby, które niszczy strukturę narządu. Marskość wątroby charakteryzuje się zastępowaniem komórek włóknami tkanki łącznej, które burzą prawidłową budowę wątroby, doprowadzając do upośledzenia funkcji metabolicznych, utrudnienia odpływu żółci oraz są przyczyną powstania nadciśnienia wrotnego.

Przyczynami marskości mogą być m.in. toksyny (w tym alkohol), choroby metaboliczne oraz zakażenia wirusowe. Uszkodzenie wątroby jest nieodwracalne, można jednak spowolnić lub zatrzymać postępy zwłóknienia, jeśli rozpocznie się umiejętne leczenie.

Często wskutek długotrwałego przekrwienia wątroby dochodzi do wytworzenia krążenia obocznego. Żylaki przełyku, żylaki odbytu oraz krążenie oboczne powierzchownymi żyłami skóry brzucha, nazywane głową meduzy, są efektami tak zwanej kompensacji marskości wątroby. Stany te są niebezpieczne dla zdrowia, gdyż żylaki mogą ulegać pęknięciu, a co za tym idzie może dochodzić do masywnych krwotoków.

3. Niedokrwienie kończyn dolnych

Przy niedokrwieniu kończyn dolnych spowodowanym zmniejszaniem się średnicy naczyń może dochodzić do spowolnienia rozwoju choroby za pomocą wytwarzania krążenia obocznego.

Taki stan uzyskuje się za pomocą regularnej aktywności fizycznej. W mięśniach powstają nowe naczynia, które omijają odcinki zwężenia tętnic i poprawiają zaopatrzenie w krew niżej położonych mięśni.

Koarktacja aorty Koarktacja aorty, zwana także zwężeniem cieśni aorty, jest wrodzoną, niesiniczą wadą serca, polegającą na zwężeniu aorty w części jej łuku. Wada ta występuje szczególnie często u osób chorych z uwarunkowanym genetycznie zespołem Turnera. Wyróżnia się dwa podstawowe typy zwężeń - podprzewodowy i nadprzewodowy. Wada występuje od dwóch do pięciu razy częściej u mężczyzn.

W 85% przypadków towarzyszy jej dwupłatkowa zastawka aortalna. Stan chorego zależy od stopnia zwężenia i wieku. U noworodków wada może być początkowo bezobjawowa.

W ciągu pierwszej doby, wraz z czynnościowym zamknięciem się przewodu Botalla, pojawiają się objawy niewydolności krążenia. Organizm, próbując przeciwdziałać skutkom zwężenia dużego naczynia tętniczego, jakim jest aorta, uruchamia krążenie mniejszymi naczyniami, które pozwala na zredukowanie skutków wady wrodzonej.

Narządy z dobrze rozwiniętym krążeniem obocznym

Zaobserwowano, iż niektóre narządy nie ulegają stanom niedokrwienia oraz zawałów ze względu na występujące fizjologicznie dobrze rozwinięte krążenie oboczne. Opisane powyżej organy to tarczyca, prącie, łechtaczka, język oraz ściana macicy.

4. Zakrzepica żył głębokich

Zakrzepica, zwana też trombozą, jest stanem chorobowym polegającym na powstaniu zakrzepu w układzie żył głębokich (najczęściej kończyn dolnych) pod powięzią głęboką. Zakrzepica żył głębokich ma często poważne następstwa, istotne jest więc pilne rozpoznanie i leczenie tego schorzenia.

Często jest ona podłożem do powstania żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej. Wolny fragment zakrzepu może oderwać się i z biegiem krwi dostać się do prawego przedsionka, prawej komory i dalej do rozgałęzień tętnicy płucnej.

Przy dużym materiale zatorowym dochodzi do zaklinowania go w przedsionku lub komorze i nagłego zgonu. Mniejsze fragmenty zatykają naczynia krążenia płucnego, doprowadzając do zatorowości płucnej. Przy zmienionych chorobowo naczyniach wytwarza się krążenie oboczne, ułatwiające odpływ żylny.

5. Choroba niedokrwienna i zawał serca

Choroba niedokrwienna serca (ChNS) jest zespołem objawów chorobowych, będących następstwem przewlekłego stanu niedostatecznego zaopatrzenia komórek mięśnia sercowego w tlen i substancje odżywcze.

Zaburzenie równowagi pomiędzy zapotrzebowaniem a możliwością ich dostarczenia, pomimo wykorzystania mechanizmów autoregulacyjnych zwiększających przepływ przez mięsień sercowy, zwanych rezerwą wieńcową, doprowadza do niedotlenienia, zwanego również niewydolnością wieńcową. W konsekwencji braku tlenu często dochodzi do dusznicy bolesnej, a także zawału mięśnia sercowego.

Najczęstszą przyczyną choroby niedokrwiennej jest miażdżyca tętnic wieńcowych, która powoduje ich stopniowe zwężanie. Na skutek tego procesu rozwija się stopniowo krążenie oboczne, które pozwala na zaopatrzenie w tlen obszarów mięśnia zaopatrywanego przez zwężone tętnice wieńcowe. Przy całkowitym zamknięciu naczynia wieńcowego dochodzi do zawału serca. Wytworzenie się tak zwanego krążenia obocznego pozwala ograniczyć obszar zawału.

6. Pomostowanie aortalno-wieńcowe

Pomostowanie aortalno-wieńcowe jest operacją kardiochirurgiczną mającą na celu wszczepienie pomostów naczyniowych (tzw. by-passów), omijających miejsce zwężenia w tętnicy wieńcowej. Technika ta jest stosowana w niektórych przypadkach zawału serca i zaawansowanej choroby wieńcowej.

Wytworzenie sztucznych połączeń między tętnicą główną (aortą) a tętnicami wieńcowymi, omijających miejsca zwężenia, zapewnia poprawę ukrwienia niedokrwionego obszaru mięśnia sercowego. Można wysnuć wniosek, iż jest to rodzaj krążenia obocznego wytworzony przez kardiochirurga za pomocą sztucznych połączeń naczyniowych.

Zobacz także:

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.

Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze