Mucocele – przyczyny, objawy i leczenie torbieli zastoinowej

Mucocele to torbiel zastoinowa gruczołów ślinowych błony śluzowej, które występują w niej licznie. Wyróżnia się gruczoły ślinowe: śluzowe, surowicze oraz mieszane śluzowo-surowicze.

Zmiana, zakwalifikowana jako torbiel części miękkich jamy ustnej, twarzy i szyi, jest jednym ze schorzeń dotykających małe gruczoły ślinowe. Ma charakter łagodny. Nie jest związana z procesem nowotworowym. Mucocele pojawiają się w każdym wieku, choć obserwuje się je głównie u dzieci oraz u osób młodych.

Torbiel zastoinowa gruczołów ślinowych umiejscowiona jest na błonie śluzowej warg lub zatok obocznych nosa, a także jamy ustnej. Zmiany mogą pojawić się na wewnętrznej powierzchni policzka, w okolicy kątów ust, języku czy podniebieniu.

Jedną z najpowszechniejszych torbieli jest torbiel zastoinowa na wardze dolnej, co najpewniej ma związek z jej nagminnym przygryzaniem. Czasem mucocele pojawiają się pod językiem. Ma to związek z zastojem śliny w przewodzie wyprowadzającym ślinianek podjęzykowej oraz podżuchwowej.

Zwykle nie bez wpływu pozostają stany zapalne. Torbiel zastoinowa ślinowa to tak zwana żabka (ranula). Jeśli mococela umiejscowiona jest w zatokach obocznych nosa, mówi się o śluzowiaku. Torbiel najczęściej lokalizuje się w zatoce czołowej i szczękowej, rzadziej w zatoce klinowej.

Wyróżnia się dwa rodzaje mucocele:

• torbiel zastoinowa śluzowa - powstaje wskutek niedrożności przewodu wyprowadzającego, pojawia się najczęściej w dnie jamy ustnej i błonie śluzowej języka,
• postać z wynaczynienia - powstaje wskutek urazowego przecięcia przewodu wyprowadzającego, co prowadzi do gromadzenia się śluzu w tkance łącznej poza jego światłem, najczęściej pojawia się w obrębie wargi dolnej.

Przyczyną mucoceli jest zablokowanie wypływu wydzieliny z gruczołu w wyniku zwężenia lub zatkania (obliteracji) przewodu wyprowadzającego. Powoduje to uszkodzenia, zatkanie przewodów wyprowadzających małych gruczołów ślinowych, mechaniczne zaczopowanie przez blizny i ograniczone stany zapalne błony śluzowej.

Wyróżniane są dwie przyczyny mucocele. To:

• uraz (przygryzania ust czy policzków, podrażnienia śluzówki przez ciała obce w jamie ustnej, na przykład protezy zębowe czy aparaty ortodontyczne),
• stany zapalne: przewlekłe i często nawracające, co prowadzi do zmian w obrębie przewodów, zostają one zwężone, co z kolei uniemożliwia swobodny wypływ płynu.

Mucocele to miękkie, chełboczące i niewielkie uwypuklenia błony śluzowej. Ich średnica wynosi od 0,5 cm do 1 cm. Bardzo często znajduje się w nich płyn - przejrzysty, żółtobrązowy, galaretowaty o charakterze śluzowym. Obrzmienie błony śluzowej jest niebieskoszare.

Zmiana jest niebolesna, ale zdarza się, że jest przyczyną dyskomfortu, problemów z mówieniem, żuciem i połykaniem. Często jednak wykrywa się je przypadkowo, na przykład podczas badania radiologicznego.

Leczenie mucocele nie zawsze jest konieczne. Można powiedzieć, że zależy to od stanu klinicznego. Często torbiel zastoinowa błony śluzowej, zwłaszcza niewielka, opróżnia się samoistnie. Gorsza wiadomość jest taka, że takie zmiany mają tendencję do nawracania.

Zdarza się, że konieczne jest operacyjne usunięcie torbieli. Zabieg w znieczuleniu miejscowym zwykle przeprowadza chirurg stomatologiczny, chirurg szczękowo-twarzowy lub laryngolog. Zabieg polega na wyłuszczeniu z marginesem zdrowych tkanek.

W przypadku zrostu torebki torbieli z otoczeniem oraz torbieli dużych rozmiarów wykonuje się zabieg marsupializacji, czyli wycięcie przedniej ściany torbieli i połączenie jej światła z jamą ustną.

Zastosowanie znajdują lasery, kriochirurgia orz noże elektrochirurgiczne. Usunięta zmiana zostaje wysłana do badania histopatologicznego, by potwierdzić rozpoznanie oraz wykluczyć proces nowotworowy. Torbiele z wynaczynienia śluzu należy różnicować z włókniakami, naczyniakami, tłuszczakami, gruczolakami wielopostaciowymi.