Na czym polega alergia krzyżowa?
Dlaczego uczuleni na pyłki brzozy powinni unikać jedzenia surowych jabłek, a osoby z alergią na na lateks zrezygnować z awokado i banana? Istnieje bowiem duże prawdopodobieństwo, że ujawni się u nich tzw. alergia krzyżowa, która objawia się pokrzywką, obrzękiem warg, języka lub gardła, bólami brzucha, a w skrajnych przypadkach - zagrażajacym życiu wstrząsem anafilaktycznym.
Do alergii krzyżowych dochodzi z powodu pokrewieństwa biochemicznego różnych substancji. Alergenami wywołującymi niepożądane reakcje są zwykle substancje podobne do siebie pod względem budowy. I nie ma tu znaczenia, czy są to alergeny pokarmowe, wziewne czy kontaktowe. Znaczenie ma podobieństwo cząsteczek, które powinno wynosić 70 proc.
1. Niebezpieczne pary alergenów
Najczęściej reakcje krzyżowe występują między pyłkami roślin a owocami i warzywami. Szczególnie aktywna jest tu brzoza. Osoby na nią uczulone muszą uważać nie tylko na jabłka, ale także na gruszki i owoce pestkowe, np. czereśnie czy wiśnie. Niekiedy wystarczy upiec lub usmażyć (konfitury) owoce, by pozbawić ich alergizujących właściwości. Niestety nie zawsze ta zasada działa.
Bywa że objawy po zjedzeniu określonych produktów występują tylko w okresie pylenia roślin, a zimą można jeść wszystkie "niedozwolone" pokarmy. Częściej jednak uciażliwe symptomy pojawiają się się przez cały rok.
Niebezpieczne jest przede wszystkim to, że nawet niewielka ilość alergenu może wywołać natychmiastową reakcję (chociaż zazwyczaj trawa to 15-30 minut). Wystarczy niedokładnie umyta deska po krojeniu selera lub marchewki czy patelnia, na której wcześniej przygotowywaliśmy owoce morza, a nieszczęście gotowe. Pokarmy (także przyprawy) mogą wchodzić w reakcje krzyżowe nie tylko z pyłkami, ale również same ze sobą (np. ogórek z selerem), sierścią zwierząt, lateksem (tzw. zespół lateksowo-owocowy) czy roztoczami. Lista niestety wciąż się rozrasta.
2. Objawy alergii krzyżowej
Wśród głównych dolegliwości dominują objawy ze strony układu oddechowego: nieżyt nosa, kichanie, kaszel czy napady duszności oraz pokarmowego: bóle brzucha, biegunki, nudności, wymioty. Może pojawić się także rumień czy pokrzywka. Obajwy są zazwyczaj mniej nasilone niż w przypadku typowej alergii pokarmowej. Typową przypadłością związaną z alergią krzyżową jest zespół alergii jamy ustnej (OAS – ang. oral allergy syndrome). U chorych występuje drętwienie i pieczenie języka, świąd gardła. W nasilonej reakcji może pojawić się nasilony obrzęk gardła i krtani, duszność oraz wstrząs anafilaktyczny (spadek ciśnienia tętniczego, utrata przytomności, zaburzenia rytmu serca).
Alergeny reagujące krzyżowo:
pyłki leszczyny - orzechy;
pyłki brzozy - jabłko, gruszka, owoce pestkowe (wiśnie, czereśnie, morele, brzoskwinie), kiwi, marchew, pomidory, seler;
pyłki traw - mąka pszenna i żytnia, melon, pomidor, kiwi, pomarańcza;
pyłki bylicy - marchew, seler, czosnek, koper, pieprz, kminek, kolendra, curry, rumianek, słonecznik, musztard;
roztocza kurzu domowego - skorupiaki (małże, krewetki);
lateks - banan, awokado, kiwi, melon, mango;
sierść kota - wieprzowina;
jaja - mięso kurczaka;
mleko - wołowina.
3. Czy można zapobiec alergii?
Z danych Polskiego Towarzystwa Alergologicznego wynika, że w naszym kraju około 30 proc. pacjentów uczulonych na pyłki roślin reaguje krzyżowo z pokarmami, a w przypadku pacjentów uczulonych na pyłki brzozy odsetek ten jest szczególnie wysoki i sięga 80 proc. Czy da się temu zapobiec? Niestety podstawowa zasada, która brzmi – unikaj tego, co cię uczula - nie zawsze znajdzie tu zastosowanie. Kontaktu z wszędobylskimi pyłkami roślin praktycznie nie sposób uniknąć. Także w przypadku pokarmów, które kupujemy nie zawsze możemy w stu procentach stwierdzić, że nie zawierają składnika, który nas uczula. Osoba uczulona na pyłki brzozy może też reagować alergicznie na pyłki olszy, leszczyny, dębu, grabu, buku, ale również na orzechy laskowe, które są powszechnie stosowane w przemyśle spożywczym. Pasta z orzechów laskowych jest bardzo powszechnym dodatkiem do produkcji czekolad, past orzechowych, kremów, lukrów, karmelu, jogurtów, czy lodów. Tłuszcz z orzechów stosuje się także w wyrobach kosmetycznych (np. mydłach).
Szansą jest immunoterapia swoista (odczulanie). Polega ona na podawaniu stopniowo wzrastających, potem podtrzymujących dawek szczepionki zawierającej alergen lub kilka alergenów, w celu wywołania tolerancji. Wykorzystuje się szczepionki podjęzykowe i podskórne.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.