Najciekawsze eksperymenty psychologiczne

Psycholog z Yale, Stanley Milgram w 1961 roku przeprowadził słynny eksperyment, który badał posłuszeństwo wobec autorytetów. Milgram chciał wiedzieć, jak daleko możemy się posunąć, krzywdząc innych tylko po to, by nie przeciwstawiać się rządzącym. Badanie miało wyjaśnić zasadę działania nazistów i odpowiedzieć na pytania związane z okrutną zbrodnią Holocaustu. Uczestników eksperymentu połączono w pary. Jedna osoba była nauczycielem, druga uczniem. Nauczyciele mieli karać uczniów za złe odpowiedzi coraz silniejszymi dawkami prądu. Uczniowie byli w rzeczywistości aktorami, którzy udawali odgłosy bólu i prosili, by przestać. Kiedy nauczyciel chciał przerwać, obecny tam profesor zabraniał im tego. Okazało się, że uczestnicy kontynuowali zadawanie bólu, mimo że czuli się źle i mieli wyrzuty sumienia. Eksperyment psychologiczny pokazał odwieczny konflikt pomiędzy normami moralnymi a posłuszeństwem wobec autorytetów oraz siłę ludzkiej skłonności do podporządkowywania się.

W latach 60. XX wieku na uniwersytecie w Stanford odbył się słynny eksperyment z piankami (tzw. marshmallow test). Badaniu została poddana dziecięca zdolność do opierania się pokusie natychmiastowej gratyfikacji. Podczas eksperymentu w pokoju znajdował się czterolatek, a naprzeciwko niego postawiono talerz ze słodką pianką. Dzieciom powiedziano, że mogą zjeść ją od razu albo poczekać 15 minut, a wtedy dostaną dwie pianki. Większość dzieci zadeklarowała, że poczeka. Okazało się to jednak bardzo trudne i część z nich uległa pokusie. Dzieci, które zdołały wytrzymać, używały różnych technik dystansowania się, np. odwracały się albo zakrywały oczy. Konsekwencje zachowań z dzieciństwa ujawniały się w późniejszym czasie. Zauważono, że dzieci, którym udało się powstrzymać, rzadziej cierpiały na otyłość, nie miały problemów z narkotykami jako nastolatki, a w dorosłym życiu odnosiły większe sukcesy.

Jane Elliot nie była psychologiem, tylko nauczycielką w podstawówce, ale jej słynne ćwiczenie przeszło do historii jako jedno z najbardziej kontrowersyjnych. Dzień po zastrzeleniu Martina Luthera Kinga, Jane Elliot postanowiła przeprowadzić w swojej klasie niezwykły eksperyment. Podzieliła uczniów na dwie grupy, kierując się kolorem ich oczu. Jednej grupie powiedziano, że jest ważniejsza od drugiej i należy ją lepiej traktować. Wystarczył jeden dzień, by grupa „wyższa” zachowywała się gorzej w stosunku do drugiej, a grupa „niższa” stała się niepewna siebie. Następnie grupy zamieniły się, aby każdy mógł doświadczyć tego samego. Eksperyment Elliot spotkał się z negatywnymi reakcjami, ale pokazał sposób działania uprzedzeń i stereotypów.

Muzafer Sherif przeprowadził swój eksperyment latem 1954 roku, aby sprawdzić dynamikę zachowań grupy w obliczu konfliktu. Naukowiec zorganizował letni obóz w parku Robbers Cave w Oklahomie. Wzięło w nim udział 24 chłopców, którzy nie wiedzieli, że biorą udział w badaniu naukowym. Chłopcy zostali podzieleni na dwie grupy i przebywali odseparowani od siebie. Na początku postarano się, aby pomiędzy członkami tej samej grupy wytworzyły się więzi sympatii. Następnie obu grupom pozwolono na interakcję podczas sportowej rywalizacji, która szybko zmieniła się we wzajemną wrogość. Aby zmusić antagonistycznie nastawione grupy do współdziałania i zmiany nastawienia do siebie, Sherif kreował problemy, które wymagały od wszystkich współpracy. Realizacja wspólnych celów przyniosła oczekiwane rezultaty – grupy pogodziły się i chętnie razem działały.

Eksperyment Harvard Grant to jedno z najdłużej trwających badań w historii psychologii. W ciągu 75 lat przebadano 268 studentów Harvardu. Wszyscy byli białymi mężczyznami amerykańskiej narodowości. Testowano ich w ciągu całego życia, wysyłając kwestionariusze raz na dwa lata. Zbierano informacje o różnych aspektach życia: zdrowiu fizycznym i psychicznym, karierze, życiu osobistym. Psychologowie chcieli wiedzieć, jakie czynniki mają wpływ na zdrowe i radosne starzenie. Najważniejszy wniosek z badań był zaskakująco prosty – w życiu najważniejsza jest miłość. Właśnie to uczucie odpowiada za poczucie szczęścia i satysfakcji. Podczas długoletnich badań poczyniono też inne konkluzje. Stwierdzono, że alkoholizm jest zaburzeniem niezwykle destrukcyjnym (przyczynia się do rozwodów i depresji). Analiza wyników pozwoliła także na ustalenie, iż sukces finansowy nie zależy od inteligencji, a od dobrych, ciepłych relacji z innymi. Odkryto również korelacje między sympatiami politycznymi a życiem seksualnym. Mężczyźni o liberalnych poglądach byli dłużej aktywni seksualnie (do wieku 80 lat) niż konserwatyści (przerywali aktywność seksualną średnio w wieku 68 lat).

Psychologów i naukowców zawsze będzie intrygować ludzki umysł, uczucia i zachowania. Eksperymenty psychologiczne pozwalają lepiej poznać złożoną naturę naszej osobowości i schematy rządzące reakcjami.