90 proc. chorych nie wie, że ma celiakię. "Układ odpornościowy 'pożera' tkanki"

Lekarze podnoszą, że nawet 90 proc. chorych żyje z niewykrytą celiakią. Choroba niszczy jelita, zwiększa ryzyko niektórych nowotworów. Pozostaje w cieniu, mimo że jest częstsza niż rak piersi czy płuca. Warto o niej mówić szczególnie dziś – 16 maja – gdy obchodzimy Międzynarodowy Dzień Celiakii.

Celiakia (choroba trzewna, enteropatia glutenozależna) jest chorobą autoimmunologiczną o podłożu genetycznym. W jej przebiegu spożywanie produktów zawierających jedno z białek roślinnych – gluten – prowadzi do nieprawidłowej reakcji układu immunologicznego.

A gluten, z uwagi na to, że nadaje przyjemną konsystencję i poprawia smak, jest szeroko stosowany w przemyśle, nie tylko spożywczym. Jest obecny w składzie wielu produktów. Wymieniać można długo. Gluten znajdziemy między innym w wędlinach, sosach, lodach, jogurtach, maślankach oraz daniach gotowych.

– Celiakia bardzo zmienia swoje oblicza. Jest to choroba, która po pierwsze nie ma charakterystycznych objawów pozwalających na jej rozpoznanie. Po drugie, choć kojarzymy ją z dolegliwościami ze strony układu pokarmowego, to nie zawsze one występują – wyjaśnia w rozmowie z WP abcZdrowie dr n. med. Katarzyna Kondej-Muszyńska, konsultant wojewódzki w dziedzinie gastroenterologii dziecięcej.

Zobacz też: Zwiększa ryzyko raka jelita cienkiego i zaburzeń psychicznych. "Straszne konsekwencje"

Ekspertka dodaje, że niektórzy pacjenci skarżą się na problemy skórne, bóle kostne, problemy hormonalne czy – w przypadku dzieci – zaburzenia wzrastania. Z właśnie takimi objawami zmagała się córka Karoliny Waligóry – Julia. U dziewczynki zdiagnozowano celiakię, gdy miała 3 lata.

– Nasza diagnostyczna bolączka zaczęła się od tego, że szukałam przyczyny niskorosłości u córki. Była zdecydowanie niższa niż jej koleżanki i miała wydęty brzuszek. Na tym niepokojące objawy się kończyły, ale nie mijały. Dopiero u endokrynologa dziecięcego dowiedziałam się, że może to być celiakia, choć objawy były niespecyficzne. Wykonałyśmy badania krwi, które jednoznacznie nie potwierdziły choroby. Konieczne było przeprowadzenie biopsji, która polegała na pobraniu wycinków z jelita cienkiego. To badanie dało nam już pewność, że moja córeczka cierpi na celiakię – mówi w rozmowie z WP abcZdrowie mama dziewczynki.

Po diagnozie życie rodziny się zmieniło. Wiedzą, co szkodzi Julii, więc bardzo uważają na to, co chora na celiakię może jeść.

– W tych produktach nie może być ani odrobiny glutenu. Więc dokładnie czytamy etykiety, a przeważnie wybieramy te oznaczone przekreślonym kłosem, a one często są niestety dużo droższe. Co ważne, na takiej restrykcyjnej diecie Julka będzie do końca życia. Tylko to pozwoli zachować jej zdrowie. Dieta bezglutenowa jest jedyną formą leczenia tej choroby. Bez wsparcia systemowego wielu rodzinom, których dotyka problem celiakii, jest po prostu ciężko – mówi mama dziewczynki.

Dr Kondej-Muszyńska przyznaje, że to właśnie długotrwałość objawów powinna zapalić w naszej głowie czerwoną lampkę. – Mogą to być objawy ze strony przewodu pokarmowego np. biegunki, bóle brzucha, zaparcia, utrata masy ciała, ale także problemy neurologiczne – bóle czy zawroty głowy, mogą być to niedobory witaminy B12, witaminy D, kwasu foliowego czy problemy z niedokrwistością z niedoboru żelaza, a także bóle kostno-stawowe – wylicza.

Niestety, na ich podstawie ciężko zdiagnozować celiakę. Podobne objawy są też charakterystyczne dla wielu innych chorób. – Mówi się, że celiakia jest mistrzynią kamuflażu – podnosi lekarka.

Natomiast dr n. med. Magdalena Cubała-Kucharska, specjalistka medycyny rodzinnej alarmowała, że nierozpoznana celiakia może mieć tragiczne konsekwencje. – W mechanizmach autoimmunologicznych nasz własny układ odpornościowy dosłownie "pożera" tkanki, w których odkłada się gluten. Na pierwszej linii frontu są jelita i kosmki jelitowe, które ulegają zapaleniu i spłaszczeniu. Celiakia zaczyna się więc od objawów związanych z przewodem pokarmowym, jednak jest chorobą ogólnoustrojową – mówiła w rozmowie z WP abcZdrowie ekspertka.

Zobacz też: Mówili, że ma alergię na gluten. Rak był już w czwartym stadium

Konsekwencji choroby jest wiele. Zależą przede wszystkim od wieku pacjenta.

– U dzieci będą to przede wszystkim zaburzenia wzrostu, niedobór masy ciała czy niedokrwistość. W okresie dojrzewania choroba może powodować zaburzenia hormonalne – tłumaczy dr Kondej-Muszyńska.

– W okresie dorosłości, w przypadku kobiet mogą wystąpić zaburzenia cyklu miesiączkowego czy problemy z zajściem w ciążę. U osób dorosłych z niezdiagnozowaną celiakią może dojść do dołączenia się innych chorób autoimmunizacyjnych, takich jak np. cukrzyca, niedoczynność tarczycy, zapalenie stawów czy wątroby. A takim najbardziej niekorzystnym powikłaniem jest dołączanie się chorób nowotworowych. Z reguły są to nowotwory ze strony układu pokarmowego – mówi lekarka.

Do takich wniosków doszli również badacze z Wielkiej Brytanii, którzy obserwowali 210 pacjentów z celiakią przez 19 lat. W tej grupie rozwinęło się łącznie 39 nowotworów złośliwych z 33 zgonami z nimi powiązanymi. Naukowcy zaobserwowali u pacjentów z celiakią większe ryzyko zachorowania nie tylko na nowotwory układu pokarmowego, ale także na raka gardła i przełyku.

– Największą bolączką przy diagnozowaniu celiakii jest to, że skierowanie na badanie, które może ją wykryć, możemy otrzymać jedynie od lekarza specjalisty. Badania pomocne przy rozpoznawaniu celiakii to przeciwciała w klasie IgA przeciwko transglutaminazie tkankowej oraz ocena całkowitej wartości IgA – wyjaśnia dr Kondej-Muszyńska.

W niektórych przypadkach wykonuje się test genetyczny. Wskazuje on predyspozycję genetyczną do celiakii, ale nie diagnozuje choroby.

Anna Klimczyk, dziennikarka Wirtualnej Polski