Nietolerancja fruktozy - co jeść, przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie

Nietolerancja fruktozy to stan, w którym organizm nie jest w stanie prawidłowo przyswajać fruktozy, naturalnego cukru występującego w wielu owocach, niektórych warzywach i produktach spożywczych. To zaburzenie metaboliczne wynika z niedoboru lub braku enzymu aldolazy B, niezbędnego do przekształcenia fruktozy w glukozę i wykorzystania jej jako źródła energii.

Jeśli proces trawienia przebiega prawidłowo, fruktoza wchłaniana jest w jelicie cienkim. Niezbędne są do tego między innymi transportery GLUT-5 oraz GLUT-2.

Gdy proces transportu fruktozy z jelita do krwi jest zaburzony, zalega ona w świetle tego narządu. Tam fermentuje w wyniku działania bakterii jelitowych i wywołuje działanie osmotyczne, czyli powstawanie wodoru, dwutlenku węgla, krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych i mleczanów, czego objawem są luźne, sfermentowane stolce, biegunki, bóle brzucha i wzdęcia.

Możliwe przyczyny nietolerancji fruktozy to genetyczne zaburzenia enzymu aldolazy B (wrodzona nietolerancja fruktozy) lub nabyte zaburzenie powstałe w wyniku chorób wątroby, przewlekłego zapalenia jelit lub schorzeń dziedzicznych (nabyta nietolerancja fruktozy).

U połowy osób dotkniętych uczuleniem na fruktozę stwierdza się obecność innych schorzeń, takich jak:

• zespół jelita drażliwego,
• nietolerancja laktozy lub histaminy,
• niedobór cynku oraz kwasu foliowego.

Problemy z trawieniem fruktozy mogą rozwinąć się również w wyniku schorzeń, takich jak celiakia, ostre zapalenie żołądka i jelit oraz choroba Leśniowskiego-Crohna.

Objawy nietolerancji fruktozy mogą być różne w zależności od stopnia nasilenia schorzenia i indywidualnych czynników. Symptomy spowodowane alergią na fruktozę to:

• ból brzucha,
• wzdęcia,
• biegunka,
• nudności,
• wymioty,
• nadmierne zmęczenie,
• osłabienie,
• problemy z wagą,
• problemy ze wzrostem u dzieci,
• powiększenie obwodu brzucha,
• zgaga,
• bóle głowy,
• niepokój i nerwowość,
• brak apetytu,
• częste zakażenia dróg moczowych,
• hipoglikemia.

Objawy te mogą pojawić się po spożyciu produktów zawierających fruktozę lub sorbitol, który jest obecny w owocach i niektórych produktach spożywczych.

Produkty, które zawierają fruktozę to:

• owoce (wszystkie owoce zawierają fruktozę, ale jej ilość różni się w zależności od gatunku),
• soki owocowe,
• miód,
• niektóre warzywa (np. czosnek, cebula, szparagi),
• nabiał (mleko, jogurty, desery mleczne),
• wędlina i kiełbasa,
• produkty piekarnicze (bułki, ciasta i ciastka),
• napoje słodzone,
• napoje izotoniczne,
• gotowe produkty spożywcze (sosy do sałatek, marynaty, przetwory i fast foody),
• keczup, sos sojowy i rybny,
• dżemy owocowe i konfitury,
• płatki śniadaniowe i musli,
• słodycze i lody,
• niektóre napoje alkoholowe (słodkie koktajle i likiery).

Rozpoznanie nietolerancji fruktozy może być trudne, ponieważ objawy alergii na cukier mogą przypominać wiele innych schorzeń przewodu pokarmowego. Pierwszym etapem jest wywiad medyczny na temat odczuwanych dolegliwości, częstotliwości ich występowania, stosowanej diety i historii chorób.

Następnym krokiem są badanie, takie jak morfologia krwi, oznaczenie poziomu enzymu aldolazy B oraz wodorowy test oddechowy. Test na nietolerancję fruktozy polega na monitorowaniu poziomu wodoru wydychanego przez pacjenta po spożyciu fruktozy.

Sporą wartość diagnostyczną ma również wyeliminowanie tego składnika z diety, pacjent może jeść wyłącznie produkty bez fruktozy, by sprawdzić, czy objawy złagodnieją lub znikną.

Po zdiagnozowaniu nietolerancji ważne jest dostosowanie diety, aby unikać produktów zawierających dużą ilość fruktozy i sorbitolu. W diecie bez fruktozy mogą znaleźć się następujące produkty:

• mięso i ryby,
• jajka,
• kiełki,
• niektóre warzywa (np. szpinak, sałata, kalafior, seler, buraki),
• owoce niskofruktozowe,
• produkty mleczne bez laktozy,
• twaróg,
• orzechy i nasiona,
• produkty bezglutenowe,
• napoje słodzone glukozą lub aspartamem,
• kawa i herbata,
• ryż,
• kasza jaglana i gryczana,
• tofu,
• makaron ryżowy,
• mąka kokosowa,
• mleko migdałowe.

W początkowej fazie leczenia nietolerancji fruktozy należy na sześć tygodni całkowicie wyeliminować z diety wszystkie produkty ją zawierające, czyli cukier, miód, słodziki, płatki śniadaniowe, suszone owoce, świeże owoce (zwłaszcza arbuzy, gruszki, jabłka, liczi, melony, mango, morele, papaje, śliwki), soki owocowe, syropy (np. klonowy) oraz koncentrat pomidorowy.

Ograniczyć trzeba spożywanie suchych roślin strączkowych, można je jeść co cztery dni i powinny być dobrze ugotowane. Podczas zakupów warto zrezygnować z produktów, które mają w swoim składzie fruktozę lub syrop glukozowo-fruktozowy. Prawdopodobnie obecność tego składnika w pożywieniu przetworzonym doprowadza do coraz częstszych problemów z trawieniem fruktozy.

Aby przyspieszyć proces nabywania tolerancji na ten cukier, dobrze jest unikać żywności zawierającej słodziki, zwłaszcza wyrobów z dodatkiem sorbitolu, który utrudnia wchłanianie fruktozy. Naturalny sorbitol zawierają również owoce, w niektórych występuje on w większych ilościach, są to jabłka, gruszki, brzoskwinie i śliwki.

Po okresie eliminacji fruktozy z diety większość pacjentów zaczyna ją trawić. To dobra wiadomość dla wielbicieli owoców i miodu. Prawdopodobnie po odbudowie śluzówki jelita cienkiego oraz flory bakteryjnej będzie można na nowo wprowadzić te produkty do diety.

Na początku zaczynamy jeść niewielkie ilości owoców (1-2 porcje dziennie), a potem stopniowo zwiększamy ich ilość. Ważne jest także prowadzenie dzienniczka objawów. Niektórzy pacjenci z nietolerancją fruktozy muszą stosować dietę bezfruktozową co najmniej przez jeden rok, na szczęście nie musi ona być bardzo rygorystyczna.

Fruktoza najlepiej wchłania się w obecności glukozy, gdy stosunek tych cukrów wynosi 1:1. Jeżeli diety eliminacyjnej trzeba przestrzegać dłużej niż trzy miesiące, można od czasu do czasu zjeść owoce, w których stosunek fruktozy do glukozy jest właśnie taki, jak powyżej.

Są to: agrest, borówki, brzoskwinie, cytryny, czereśnie, grejpfruty ekologiczne, jeżyny, limonki, maliny, mandarynki ekologiczne, pomarańcze ekologiczne, porzeczki czarne i czerwone, rabarbar, truskawki oraz wiśnie. W tym okresie proponuję wprowadzić do diety większą ilość roślin strączkowych.

Fragmenty pochodzą z książki "Co mi dolega? Poradnik Skutecznego Leczenia" wyd. ZNAK, której autorką jest Bożena Kropka.

Długotrwała nietolerancja fruktozy może doprowadzić do następujących powikłań:

• problemy z wagą,
• problemy ze wzrostem u dzieci,
• niedokrwistość,
• przewlekłe problemy żołądkowo-jelitowe,
• częste oddawanie moczu,
• częste zakażenia układu moczowego,
• zaburzenia hormonalne,
• zaburzenia elektrolitowe,
• zaburzenia snu,
• stres i obniżenie nastroju.

Osoby z nietolerancją fruktozy powinny znajdować się pod opiekę medyczną i dietetyczną, aby minimalizować ryzyko wystąpienia konsekwencji. Poprzez dostosowanie diety i unikanie produktów zawierających fruktozę lub sorbitol można uniknąć powstania kolejnych problemów zdrowotnych.