Objaw zachodzącego słońca i wodogłowie – co warto wiedzieć?
Objaw zachodzącego słońca to sytuacja, gdy nad tęczówką u patrzącego na wprost dziecka, poniżej górnej powieki, widać rąbek białkówki. Specyficzny wygląd oczu może wskazywać na wzrost ciśnienia wewnątrz czaszki dziecka czy wodogłowie, dlatego obserwując go, z dzieckiem należy niezwłocznie udać się do pediatry. Co warto wiedzieć?
1. Co to jest objaw zachodzącego słońca?
Objaw zachodzącego słońca to objaw patologiczny, o którym mówi się, gdy źrenice dziecka patrzącego w górę lub w dół są w połowie przykryte dolną powieką, a w oku, pod górną powieką, widać ciałko białe oka. Tęczówka oka pozostaje częściowo ukryta pod dolną powieką, a twardówka jest widoczna ponad tęczówką, co może przywoływać na myśl skojarzenie z zachodem słońca.
Sytuacja taka może towarzyszyć wzrostowi ciśnienia śródczaszkowego w przebiegu wodogłowia, jest to jednak objaw późny i nie zawsze związany z tą chorobą.
Warto wiedzieć, że istnieje również fałszywy lub rzekomy objaw zachodzącego słońca u niemowlaka. Nie jest to patologia, ponieważ obserwuje się go u zdrowych maluchów, gdy te są pobudzone. Specyficzny wygląd oka jest wówczas skutkiem niewielkiego wzmożenia napięcia mięśnia dźwigacza powieki górnej.
Ponad tęczówką jest widoczny odsłonięty przez powiekę rąbek twardówki, a sama tęczówka nie jest częściowo zakryta dolną powieką. Objaw nie wymaga leczenia i ustępuje z wiekiem.
Gdy objaw zachodzącego słońca ma charakter rzekomy:
- ruchy gałki ocznej są zachowane,
- reakcje źreniczne są prawidłowe,
- nie pojawiają się problemy ze ssaniem ani połykaniem,
- niemowlę jest w dobrym stanie ogólnym,
- dziecko robi postępy w rozwoju,
- maluch dobrze przybiera na wadze.
Brak przyrostu masy ciała może być objawem wczesnym wodogłowia: dziecko nie chce jeść, przesypia posiłki i wymiotuje z powodu nadciśnienia wewnątrzczaszkowego.
2. Wodogłowie u niemowlaka
Objaw zachodzącego słońca może wskazywać na wodogłowie (łac. hydrocephalus). Mówi się o nim, gdy dochodzi do nagromadzenia się płynu mózgowo-rdzeniowego w komorach mózgu.
Wodogłowie może być:
- wadą wrodzoną. To: wady wrodzone wodociągu mózgu, zespoły genetyczne (w tym zespół Arnolda-Chiariego i Dandy-Walkera), wady naczyń krwionośnych mózgu i nowotwory i tylnej jamy czaszki. Przyczyną może być również przebycie infekcji przez matkę podczas ciąży,
- wadą nabytą z powodu czynników oddziałujących na organizm, na przykład krwawień, urazu czaszkowo-mózgowego, progresji wady, krwawienia dokomorowego u noworodków przedwcześnie urodzonych, torbieli podpajęczynówkowych, neuroinfekcji czy nacieków nowotworowych.
Objawy wodogłowia u niemowlaka i noworodka to:
- nadmierny przyrost obwodu głowy (wielkość głowy jest nieproporcjonalna do reszty ciała),
- wzmożone ciśnienie śródczaszkowe,
- objaw zachodzącego słońca,
- uwypuklenie ciemiączek (ciemiączko przednie jest tętniące i uwypuklone),
- rozejście się szwów czaszkowych,
- leniwa reakcja źrenic na światło,
- anizokoria,
- poszerzenie i napięcie żył na głowie (nasilające się podczas kaszlu czy płaczu),
- skóra na głowie jest rozciągnięta i błyszcząca, podatna na uszkodzenia),
- płacz wysokotonowy,
- objaw Macewena (podczas opukiwania czaszki słyszalny jest dźwięczny odgłos),
- zaburzenia świadomości (rozdrażnienie, pobudzenie, senność, śpiączka),
- nieprawidłowe odruchy niemowlęce.
3. Diagnostyka i leczenie
O wodogłowiu wrodzonym można dowiedzieć się podczas wykonywanych rutynowo w ciąży badaniach USG. Jest widoczne już w 14 tygodniu życia płodowego.
U dzieci przedwcześnie urodzonych, noworodków i niemowląt zleca się USG przezciemiączkowe. Wykonywane są także inne badania obrazowe, takie jak tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny.
Dziecko z podejrzeniem objawu zachodzącego słońca zazwyczaj kierowane jest na dodatkowe badania, których celem jest zweryfikowanie stanu mózgoczaszki. Lekarz sprawdza, czy w mózgu nie dochodzi do mikrowylewów lub gromadzenia płynu mózgowo – rdzeniowego, który może powodować wodogłowie. Niezbędna jest również konsultacja neurologiczna, pozwalająca na ocenę rozwoju neurologiczny dziecka.
Jeżeli zarówno USG przezciemiączkowe, jak i badanie neurologiczne wykażą nieprawidłowości, dziecko kierowane jest na dalsze leczenie. W przypadku stwierdzenia wodogłowia konieczny może być zabieg operacyjny.
Wodogłowie można odbarczyć chirurgicznie. Zakłada się: układ komorowo-otrzewnowy, komorowo-przedsionkowy oraz komorowo-opłucnowy. Stosuje się również drenaż lędźwiowo-otrzewnowy. Inne metody to endoskopowa wentrikulocysternostomia, zewnętrzny drenaż komorowy oraz zespolenie międzykomorowe.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.