Objawy grzybicy układu pokarmowego. Zobacz, czy jesteś narażony na grzybicę przełyku
Grzybica układu pokarmowego to choroba, do której dochodzi w wyniku infekcji grzybiczej, najczęściej grzybem z gatunku Candida albicans. Zazwyczaj grzybica układu pokarmowego atakuje organizm o obniżonej odporności, na przykład w wyniku antybiotykoterapii, oraz osoby cierpiące na AIDS.
1. Choroby wywołane przez grzyby
Grzyby to organizmy, które mają niektóre cechy zwierząt, a niektóre – roślin, jednak nie należą do żadnej z tych grup. Zasiedlają przeróżne środowiska – glebę, rośliny, zbiorniki wodne. Niektóre gatunki są patogenne dla człowieka i w przypadku infekcji zawsze powodują chorobę (kokcydioidomykoza, histoplazmoza, blastomykoza). Wśród innych grzybów wyróżnić należy również te o nazwie Candida albicans. Ten gatunek grzybów zaliczany do rzędu drożdżaków wchodzi w skład naszej fizjologicznej flory.
Candida albicans są stałymi mieszkańcami naszego organizmu, zalicza się je do grona saprofitów, które zasiedlają organizm, nie powodując mu żadnej krzywdy. Należy podkreślić, że takie gatunki również mogą być czynnikiem chorobotwórczym - w takiej sytuacji mówimy o grzybicy oportunistycznej. Z reguły nie występuje ona u pierwotnie zdrowych ludzi. Do jej wystąpienia przyczyniają się pewne okoliczności - czynniki usposabiające do tego, by spokojny saprofit zaczął zagrażać zdrowiu żywiciela. Głównym powodem rozpanoszenia się tego zazwyczaj nieszkodliwego grzyba jest upośledzenie odporności organizmu, czy to wrodzone, czy też nabyte – np. AIDS, nowotwory, przewlekła wyniszczająca choroba. To właśnie układ immunologiczny, a konkretnie odpowiedź komórkowa, trzyma saprofit w ryzach, kontrolując liczebność jego populacji.
Mała liczba strzępek Candida albicans jest dla organizmu znośna, ale zbyt duża staje się uciążliwa, a nawet szkodliwa. W takim ujęciu grzybica oportunistyczna jest chorobą wtórną do obniżenia sprawności układu immunologicznego, co zazwyczaj jest skutkiem innej choroby, np:
Specjalista, który diagnozuje chorego na grzybicę zazwyczaj zastanawia się, co jest jej pierwotną przyczyną. Trzeba pamiętać, że o ile np. grzybica jamy ustnej nie alarmuje nas tak bardzo (to dość powszechne schorzenie), o tyle grzybicza drożdżyca przełyku jest raczej niepokojąca (należy do chorób wskaźnikowych AIDS).
Grzybica przełyku w populacji ogólnej występuje stosunkowo rzadko - tylko u 0,5% ludzi badanych endoskopowo (czyli w populacji z dolegliwościami skłaniającymi do wykonania tego badania, a nie w grupie całkowicie zdrowej). Jest ona natomiast zdecydowanie częstsza u osób z obniżoną odpornością – u chorych z zespołem AIDS częstość występowania schorzenia wynosi aż 50%.
2. Grzybica jamy ustnej
Grzybica jamy ustnej może przebiegać w sposób ostry (postać rzekomobłoniasta lub zanikowa) albo przewlekły. Ostra kandydoza o postaci rzekomobłoniastej objawia się powstawaniem na błonie śluzowej białych plam, jakby nalotów, które przypominają ścięte mleko. Po ich usunięciu widać zaczerwienienie, a nawet krwawienie. Zazwyczaj zajęte są podniebienie i język. Ta postać drożdżycy występuje dość często u niemowląt. Kandydoza ostra w formie zanikowej objawia się silnym zaczerwienieniem błony śluzowej, której towarzyszą ból i pieczenie. Pojawić się może także nadwrażliwość na pokarmy kwaśne i słone, jak również suchość w jamie ustnej. Powierzchnia języka jest wygładzona.
Z przewlekłą drożdżycą jamy ustnej zmagają się przede wszystkim pacjenci noszący protezy. W takiej sytuacji grzybica zajmuje błonę śluzową położoną pod powierzchnią protezy. Pacjenci uskarżają się na dolegliwości bólowe w jamie ustnej, uczucie pieczenia, zaczerwienienie.
3. Grzybica przełyku
Grzybica przełyku (kandydoza) jest chorobą infekcyjną, którą wywołują grzyby. W wielu przypadkach jest ona powikładniem choroby wrzodowej. Zaliczamy ją do chorób wskaźnikowych AIDS, dlatego rozpoznanie kandydozy, powinno być dla pacjenta alarmujące. W przypadku wystąpienia grzybicy przełyku niezwykle ważne jest odnalezienie możliwych przyczyn osłabienia odporności. Wielu specjalistów zaleca wykonanie testu na przeciwciała wobec wirusa HIV.
Warto nadmienić, że u 60 procent chorych z drożdżycą przełyku nie występują żadne objawy – jest to postać utajona. Do grzybicy przełyku dochodzi w wyniku wzrastania grzybni w ścianę naczyń krwionośnych błony śluzowej przełyku. W konsekwencji przerostu grzybni dochodzi do uszkodzenia błony śluzowej, czego objawem może być krwawienie z przewodu pokarmowego.
Wśród popularnych objawów grzybicy przełyku można wyliczyć:
- zgaga;
- nudności;
- ból przy połykaniu;
- uczucie ciała obcego w przełyku;
- ból zamostkowy;
- ból kręgosłupa;
- ból okolicy łopatek;
- ból całych pleców;
- objawy grzybicy ogólnoustrojowej.
Zdarza się, że pojawia się gorączka i ból brzucha. Charakterystyczne są także afty, (nadżerki), a także współistniejąca grzybica jamy ustnej. Podczas badania, w zależności od zaawansowania patologii, widoczne są różne zmiany: nieliczne białe zmiany plamiste, białawe naloty pokrywające zmienioną zapalnie błonę śluzową, ale również obrzęki i owrzodzenia.
Grzybica przełyku może być spowodowana przez grzyby z rodzaju Candida, zwłaszcza Candida albicans. Wśród innych rodzajów wymienić należy Blastomyces, Coccidioides, Histoplasma, a także grzyby oportunistyczne (Trichosporon, Aspergillus, Mucor, Rhizopus).
Na grzybicę przełyku w szczególności narażeni są pacjenci:
- chorzy na nowotwory, cukrzycę, zespół upośledzonego wchłaniania,
- z zaburzeniami układu immunologicznego: chorujący na AIDS, przyjmujący leki immunosupresyjne po przeszczepieniach, w przebiegu leczenia przeciwnowotworowego,
- niedożywieni, z niedoborem witamin A, B1, B2, żelaza
- na diecie bogatowęglowodanowej,
- uzależnieni od narkotyków,
- uzależnieni od alkoholu,
- po operacjach,
- z rozległymi ranami pourazowymi,
- po zabiegach chirurgicznych czy badaniu endoskopowym górnej części układu pokarmowego, a także po zabiegach chirurgicznych, takich jak transplantacje, implantacja protez, cewnikowanie,
- w podeszłym wieku,
- noworodki z małą masą urodzeniową,
- mający zwężony przełyku,
- posiadający uchyłki przełyku lub niedrożność przełyku,
- leżący na oddziałach intensywnej terapii.
Do czynników ryzyka zaliczyć należy również:
- stosowanie przez długi czas leków przeciwzapalnych z grupy glikokortykosteroidów;
- długotrwałe stosowanie leków hamujących wydzielanie kwasu w żołądku (powszechnie stosowanych w dolegliwościach takich jak zgaga, czy choroba refluksowa przełyku);
- niektóre bakteryjne i wirusowe choroby zakaźne;
3.1. Rozpoznanie grzybicy przełyku
Rozpoznanie grzybicy przełyku opiera się na przeprowadzeniu badania:
- gastroskopowego,
- cytologicznego,
- histopatologicznego.
W diagnostyce wykorzystuje się także badania immunologiczne, wykrywające krążące przeciwciała i antygeny. W rozpoznaniu grzybicy przełyku niezwykle ważne jest również badanie endoskopowe – czyli wziernikowanie przełyku przy pomocy światłowodu. Przy pomocy badania, specjalista może na bieżąco obserwować wnętrze przełyku, a także oglądać miejsca zmienione chorobowo. Wszystko widoczne jest na ekranie monitora.
W przypadku wykonywania endoskopii, możliwe jest także pobranie drobnych wycinków, które są poddawane badaniom mikroskopowym, a także mogą służyć do wykonania posiewu mykologicznego - badania identyfikującego gatunek grzyba oraz jego lekowrażliwość.
Pomocne może być także badanie radiologiczne przełyku po doustnym podaniu papki barytowej, które może na zdjęciu uwidocznić zmienioną błonę śluzową przełyku np. nadżerki. Jest ono jednak mniej przydatne od badania endoskopowego, gdyż uwidocznione na zdjęciu RTG zmiany jednoznacznie nie przesądzają o rozpoznaniu, a w badaniu tym nie ma możliwości pobrania wycinków do badań laboratoryjnych.
Istnieje klasyfikacja zmian endoskopowych przełyku w przypadku drożdżycy wg Kodsiego:
- nieliczne, do 2mm zmiany plamiste, białe, bez owrzodzeń i obrzęku błony śluzowej;
- mnogie, uniesione zmiany plamiste, o średnicy >2mm, z obrzękiem, lecz bez owrzodzeń błony śluzowej;
- zlewne zmiany plamiste, bądź guzkowe z przekrwieniem oraz owrzodzeniami;
- zlewne zmiany plamiste, bądź guzkowe z przekrwieniem oraz owrzodzeniami, a także kruchość błony śluzowej lub zwężenie światła przełyku.
4. Rozwój grzybicy żołądka
Do rozwoju grzybicy żołądka może dojść na skutek przyjmowania leków, stosowanych między innymi w leczeniu choroby wrzodowej, marskości wątroby, cukrzycy oraz chorób nowotworowych, a także po przyjmowaniu sterydów. Kwasy żołądkowe nie stanowią przeszkody dla rozwoju chorobotwórczych grzybów, które rozwijają się w błonie śluzowej żołądka. Objawy grzybicy żołądka są przede wszystkim objawami nadżerki powstałej w wyniku uszkodzenia błony śluzowej żołądka przez grzyby.
5. Objawy grzybicy układu pokarmowego w jelitach
U osób z obniżoną odpornością i zaburzoną równowagą flory bakteryjnej jelit może dojść do rozwoju chorobotwórczych grzybów w ścianach jelit. Grzybica układu pokarmowego w tym przypadku wywołuje takie objawy, jak:
PYTANIA I ODPOWIEDZI LEKARZY NA TEN TEMAT
Zobacz odpowiedzi na pytania osób, które miały do czynienia z tym problemem:
- Jak pozbyć się kandydozy? - odpowiada lek. Krzysztof Majdyło
- Co zrobić, aby kandydoza nie nawracała? - odpowiada lek. Tomasz Budlewski
- Jakie naturalne produkty zwalczają kandydozę? - odpowiada dr n. med. Krzysztof Gierlotka
Wszystkie odpowiedzi lekarzy
- nudności;
- zaparcia;
- biegunka;
- zaburzenia trawienia;
- nieprzyjemny zapach z ust;
- burczenie w brzuchu;
- bóle brzucha;
- przelewania;
- gazy;
- zapalenie wyrostka robaczkowego;
- rozdrażnienie;
- większa ochota na słodycze i węglowodany skrobiowe;
- nadwaga lub utrata wagi;
- zespół jelita drażliwego;
- nietolerancja oraz alergie pokarmowe;
- zgaga;
- żylaki odbytu;
- nadwrażliwość i nietolerancja mleka, glutenu, pszenicy i żyta;
- śluzowe stolce;
- wrzodziejące zapalenie jelita grubego;
- swędzenie i pieczenie w okolicy odbytu.
Osoby zmagające się z przewlekłą grzybicą mogą zauważyć u siebie duży spadek masy ciała, obniżenie nastroju, zmęczenie. Ze względu na dużą powierzchnię wchłaniania jelit może łatwo dojść do przedostania się komórek grzyba do krwi i uogólnienia się grzybicy z zajęciem wątroby, śledziony, a nawet do sepsy o etiologii drożdżakowej, co jest zagrożeniem życia.
Przy nadmiernym rozplenieniu się drożdżaka w jelicie może bardzo łatwo dochodzić do nadkażania pochwy u kobiet. A zatem nawracające grzybice pochwy mogą być wskazaniem do leczenia przeciwgrzybiczego ukierunkowanego na jelita, zwłaszcza jeśli obecne są dolegliwości „brzuszne” – bóle, przelewania, gazy.
Zobacz także
6. Leczenie grzybicy układu pokarmowego
W leczeniu grzybicy układu pokarmowego niezwykle ważne jest przestrzeganie diety niskowęglowodanowej. Spożywanie dużej ilości cukrów sprzyja bowiem rozwojowi grzybów, a zrezygnowanie z ich spożywania może zahamować ich przyrost w przewodzie pokarmowym i zminimalizuje ryzyko grzybicy układu pokarmowego. Zalecane jest również wyeliminowanie mąki pszennej, białego pieczywa, makaronów oraz sera pleśniowego. Warto przestrzegać racjonalnej, dobrze zbilansowanej, a przy tym różnorodnej diety. Nasze posiłki powinny być bogate w warzywe i owoce. Nie należy unikać także białka. Dietę przeciwgrzybiczą warto wzmacniać działaniem probiotyków, a także produktami, które są źródłem witamin A, B1, B2 czy żelazo. Pomocne są również zioła, w tym napary i płukanki. Warto wykorzystać liście podbiału, korę dębu, szałwię, tymianek, czarci pazur, siemię lniane, a także olejek miętowy i rumiankowy.
Sposób leczenia, wybór leków, czas stosowania oraz droga podania są dobierane w zależności od stanu ogólnego chorego, pierwotnej przyczyny grzybicy, a także stopnia upośledzenia odporności pacjenta.
Objawy grzybicy układu pokarmowego są niespecyficzne, dlatego też często mogą być potraktowane jako symptomy innych chorób lub problemów trawiennych. Właściwa diagnoza grzybicy jest kluczem do rozpoczęcia skutecznego leczenia grzybicy układu pokarmowego.
W przypadku wystąpienia grzybicy przełyku, terapia najczęściej opiera się na flukonazolu podawanym doustnie przez 14–21 dni. Czasem niezbędne jest leczenie dożylne. Jeżeli patogen jest odporny na flukonazol, stosuje się pozakonazol, worykonazol lub itrakonazol. Jeśli choroba przebiega bezobjawowo, nie stosuje się leczenia. W przypadku grzybicy przełyku bardzo ważne również jest leczenie domowe i profilaktyka, dzięki której zapobiega się zakażeniom i ich nawrotom. U osób młodych, bez objawów chorobowych, ani dolegliwości bólowych leczenie nie jest wskazane.
U osób z grupy ryzyka szalenie ważne jest okiełznanie choroby podstawowej. Należy także zwrócić uwagę na zażywane leki (na przykład podczas antybiotykoterapii stosować probiotyki, które wspierają florę bakteryjna i odporność organizmu). Nie mniej ważny jest zdrowy tryb życia: aktywność fizyczna, unikanie stresu, dbanie o relaks i odpoczynek.
U chorych z upośledzoną odpornością w stopniu średnim stosuje się również leki doustne, jednak wchłaniające się do układu krwionośnego, czyli działające ogólnoustrojowo – flukonazol czy ketokonazol. Osobom chorym na AIDS z nawracającym grzybiczym zapaleniem przełyku, zaleca się wcześniej wspomniany flukonazol.
Grzybicę żołądka i jelit, a także ciężkie grzybice pozostałych części przewodu pokarmowego (np. zaawansowaną postać grzybicy przełyku) lepiej leczyć dożylnie, najczęściej amfoterycyną B. Metoda ta jest w szczególności ważna w przypadku osób z ciężkimi deficytami odporności, np. granulocytopenią. Podawana pacjentom amfoterycyna B czasami kojarzona z innym środkiem leczniczym.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.