Objawy zespołu suchego oka

Powierzchnia gałki ocznej powleczona jest filmem łzowym, którego najważniejszym zadaniem jest ochrona oka przed wysychaniem. Składa się on z trzech warstw: warstwy tłuszczowej, warstwy wodnej i warstwy śluzowej. Patomechanizm powstawania zespołu suchego oka najczęściej polega na zaburzeniach czynności dwóch pierwszych warstw lub zbyt małym wydzielaniu filmu łzowego. Owe zaburzenia najczęściej są spowodowane:

• pracą przy komputerze, długotrwałym oglądaniem telewizji, czytaniem - prowadzi to do obniżenia częstotliwości mrugania i niedostatecznego wydzielania łez;
• przebywaniem w miejscach sztucznie wentylowanych, klimatyzowanych lub ogrzewanych – powoduje to zwiększone odparowywanie wody z filmu łzowego;
• zanieczyszczeniem powietrza, np. dymem papierosowym, kurzem, gazami przemysłowymi – prowadzi to do zaburzenia właściwości warstwy tłuszczowej filmu łzowego i zwiększonego odparowywania wody z warstwy wodnej filmu łzowego;
• związanym z wiekiem obniżeniem produkcji łez - zwykle po 40. roku życia dochodzi do powolnego zaniku gruczołu łzowego, co prowadzi do zmniejszonego wydzielania łez;
• przebywaniem na słońcu lub wietrze;
• nieprawidłowym odżywianiem się;
• nadmiernym spożywaniem alkoholu;
• noszeniem soczewek kontaktowych - tworzą one barierę pomiędzy filmem łzowym i powierzchnią gałki ocznej;
• chorobami takimi jak: zespół Sjögrena, cukrzyca, choroby tarczycy, alergie, zaburzenia gospodarki lipidowej i niedobory witamin (głównie witaminy A);
• zmianami hormonalnymi podczas menopauzy lub ciąży - wahania hormonów powodują zmniejszoną produkcję łez i ich nieprawidłowy skład;
• przyjmowaniem leków takich jak: leki stosowane w leczeniu nadciśnienia tętniczego (leki moczopędne, alfa-blokery) oraz choroby wieńcowej (beta-blokery), leki przeciwarytmiczne, leki przeciwbólowe, leki antyhistaminowe, leki stosowane w leczeniu choroby wrzodowej, doustne środki antykoncepcyjne, hormonalna terapia zastępcza, leki przeciwdepresyjne i psychotropowe, inhibitory anhydrazy węglanowej stosowane w leczeniu jaskry;
• stosowaniem preparatów zmniejszających przekrwienie spojówek, zawierających substancje obkurczające naczynia krwionośne w spojówce - wysuszają one powierzchnię gałki ocznej i tym samym mogą nasilać objawy zespołu suchego oka.

Objawy zespołu suchego oka spowodowane są podrażnieniem bogato unerwionej rogówki, która nie jest chroniona przez film łzowy. Początkowo nieznaczne dolegliwości z czasem przybierają na sile. Najczęstsze skargi zgłaszane przez pacjentów to uczucie ciała obcego lub piasku pod powieką, pieczenie, swędzenie, kłucie, przekrwienie spojówek, zmęczenie oczu, trudności przy ruchach powiek, czerwone oczy, nadwrażliwość na światło, śluzowa wydzielina, która zbiera się w kątach zewnętrznych oka. Zazwyczaj objawy suchego oka nasilają się pod wieczór, ale mogą również występować rano, bezpośrednio po przebudzeniu. Dolegliwości spowodowane niedostatecznym nawilżeniem gałki ocznej nasilają się również podczas jazdy samochodem, przebywania w pomieszczeniach klimatyzowanych, w przeciągu, przy wielogodzinnym patrzeniu w monitor komputerowy lub w trakcie oglądania telewizji. U pacjentów z bardziej zaawansowanym, przewlekłym schorzeniem mogą występować zaburzenia ostrości widzenia, ból oczu i światłowstręt. Paradoksalnie w początkowych okresach choroby w odpowiedzi na bodźce świetlne, bólowe lub emocjonalne może dochodzić do wzmożonego wydzielania łez (tak zwane krokodyle łzy).

Nasilone i przewlekające się objawy zespołu suchego oka wymagają konsultacji okulistycznej. Do postawienia rozpoznania zespołu suchego oka oprócz dokładnie zebranego wywiadu, konieczne jest przeprowadzenie dwóch krótkich i bezbolesnych testów.

Pierwszym jest test Schirmera, który ocenia ilość wydzielanych łez. Niewielki pasek bibuły umieszcza się pod dolną powieką tak, że krótki fragment znajduje się w worku spojówkowym, a pozostała część znajduje się na zewnątrz (w kierunku policzka). Po 5 minutach ocenia się ilość łez na podstawie odległości od brzegu powieki, na której pasek został zwilżony. Wynik przekraczający 15 mm jest prawidłowy. Wynik pomiędzy 10 a 15 mm pozostaje na granicy normy i w przyszłości pacjent może wymagać powtórzenia testu. Wynik poniżej 10 mm jest nieprawidłowy, świadczy on o zbyt małej ilości produkowanych łez.

Drugi test, tzw. test przerwania ciągłości filmu łzowego (BUT), służy ocenie stabilności filmu łzowego, która zależy od prawidłowego stanu warstwy tłuszczowej i śluzowej filmu łzowego. Test polega na podaniu do worka spojówkowego barwnika fluoresceiny, którą badany rozprowadza mrugnięciem po powierzchni oka. Następnie badany powstrzymuje mruganie, a lekarz obserwuje powierzchnię oka w lampie szczelinowej. W oczach o niedostatecznej stabilności filmu łzowego dochodzi do przerwania ciągłości filmu, co badający widzi jako pojawiające się czarne plamy na powierzchni oka, spowodowane brakiem w tym miejscu barwnika. Czas przerwania filmu łzowego krótszy niż 10 sekund jest uważany za nieprawidłowy.