Czynniki zwiększające ryzyko zachorowania na raka jelita grubego

Najważniejsze czynniki wpływające na wystąpienie raka jelita grubego

• polipy - od 60 do 80 % nowotworów jelita grubego rozwija się na łagodnych zmianach przednowotworowych: polipach i gruczolakach. Częstotliwość występowania tych zmian wzrasta z wiekiem. Występują one u 12% osób w wieku poniżej 55 lat, natomiast między 65. a 74. rokiem życia odsetek ten wzrasta do ponad 30%. Ryzyko przekształcenia tych łagodnych zmian w nowotwór złośliwy zależy przede wszystkim od ich rozmiarów i czasu, w którym się rozwijały. Szacuje się, że po 20 latach rozwoju 25% polipów o przekroju powyżej 1 cm przekształci się w raka. Polipy mniejsze niż 1 cm nie przekształcają się w nowotwór. Usunięcie polipa wystarczy dla powstrzymania ewentualnego rozwoju nowotworu, jednak zwiększa się ryzyko powstania nowych polipów, dlatego bardzo istotna jest regularna kontrola lekarska.
• wiek - rzadko występujące przed 40. rokiem życia, ryzyko raka jelita grubego, podobnie jak polipów, znacznie wzrasta po 50. roku życia. Między 40. a 70. rokiem życia prawdopodobieństwo nowotworu podwaja się co dziesięć lat. Średni wiek diagnozowania raka jelita grubego to 70 lat.
• dziedziczność - ryzyko zachorowania na raka jelita grubego znacznie wzrasta, jeśli w najbliższej rodzinie zdiagnozowano już wcześniej ten nowotwór (rodzice, rodzeństwo, dzieci), szczególnie jeżeli rak jelita pojawił się w młodym wieku. Przyjmuje się, że występowanie raka jelita grubego u członków rodziny pierwszego stopnia pokrewieństwa zwiększa dwukrotnie ryzyko zachorowania.
• choroby rodzinne - niektóre choroby dziedziczne znacznie zwiększają ryzyko zachorowania na nowotwór jelita grubego. Chodzi tutaj w szczególności o zespół Lyncha i o rodzinną polipowatość gruczolakowatą, która polega na pojawianiu się dużej liczby polipów na całej długości jelita grubego, w młodym wieku. W przypadku rodzinnej polipowatości wczesny rozwój raka jest nieunikniony, dlatego najczęściej proponuje się profilaktyczne usunięcie jelita grubego już na początku dorosłego życia. Zespół Lyncha również bardzo zwiększa ryzyko wystąpienia raka jelita grubego, ale w trochę późniejszym wieku.
• nieswoiste zapalenie jelita - wrzodziejące zapalenie jelita grubego jest klasycznym czynnikiem warunkującym raka jelita grubego. Ryzyko zachorowania zależy od obszaru dotkniętego zapaleniem oraz od czasu rozwoju zmian chorobowych. Wpływ choroby Leśniowskiego-Crohna na ryzyko nowotworu jelita grubego przez długi czas był niepotwierdzony. Dzisiaj już wiadomo, że stanowi ona jeden z czynników ryzyka, pod warunkiem że choroba dotyczy jelita grubego i że rozpoczęła się w młodym wieku. Należy jednak pamiętać o tym, że wnioski dotyczące chorób zapalenia jelit opierają się na dosyć dawnych badaniach i powinny zostać zrewidowane w świetle nowych metod leczenia.

Wymienia się również inne czynniki, zwiększające ryzyko wystąpienia raka jelita grubego, jak np. dieta uboga w błonnik i bogata w tłuszcze. Według innych danych, długotrwałe zażywanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych może pełnić rolę ochronną przed nowotworem. Są to jednak wciąż niepotwierdzone założenia.