Reaguj, dopóki nie jest za późno. Jak zapobiec cukrzycy?
Co pięć sekund ktoś na świecie dowiaduje się, że ma cukrzycę. Co dziesięć sekund ktoś umiera z powodu jej powikłań. WHO uznała cukrzycę za epidemię XXI wieku. Dzisiaj jej rozmiary są bliskie pandemii. Szacuje się, że w Polsce cukrzycę ma ok. 3 mln Polaków. Rozwija się latami. Często pozostaje niezdiagnozowana i niezauważona przez chorego. Nieleczona może doprowadzić do groźnych powikłań i przedwczesnej śmierci. Jak przeciwdziałać cukrzycy? Odpowiedź jest prostsza, niż ci się wydaje.
Liczba chorych na cukrzycę rośnie na świecie lawinowo. Żyje z nią 415 mln ludzi (8,8 proc. populacji), czyli co jedenasta dorosła osoba. Do 2040 roku liczba chorych urośnie aż do 642 mln. Tak wynika z szacunków Międzynarodowej Federacji Diabetologicznej.
– Przybywa chorych na cukrzycę typu pierwszego, choć do końca nie wiemy dlaczego. Sprawdzają to naukowcy. Zdecydowana większość chorych ma cukrzycę typu drugiego, o którą prosimy się sami, w dużym stopniu przez niezdrowy tryb życia – ostrzega Anna Śliwińska, prezes Polskiego Stowarzyszenia Diabetyków.
Narodowy Fundusz Zdrowia w nowym raporcie "NFZ dla zdrowia — Cukrzyca" podaje, że w 2018 roku na cukrzycę chorowało 2,86 mln dorosłych osób, czyli 9,1 proc. ludności. Wśród nich największa grupa to osoby po 55 roku życia (84 proc.). W latach 2013–2018 zachorowalność na cukrzycę wśród dorosłych Polaków wzrosła o 14 proc. Tylko w połowie za ten wzrost odpowiadają czynniki demograficzne.
Powikłania, które może powodować nieleczona i niekontrolowana cukrzyca, dzielimy na ostre oraz przewlekłe. Nasilona hiperglikemia, kwasica oraz ciężka hipoglikemia to ostre powikłania, które bezpośrednio zagrażają życiu chorych na cukrzycę. Z kolei do najgroźniejszych przewlekłych powikłań cukrzycowych możemy zaliczyć: zawał serca, udar mózgu, ślepotę, demencję, niewydolność nerek czy martwicę kończyn.
1. Co powoduje cukrzycę?
Do głównych czynników ryzyka, które mają największy wpływ na rozwój choroby, zalicza się nadwagę i otyłość, brak aktywności fizycznej, niewłaściwą dietę bogatą w tłuszcze i cukry proste, składającą się głównie z wysokoprzetworzonej żywności, ubogą w warzywa i owoce. Zwiększone ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2 mają również osoby, u których w rodzinie występuje cukrzyca. Wpływ na rozwój choroby ma również czynniki genetyczne.
Nieleczona lub leczona niewłaściwie cukrzyca może doprowadzić do licznych komplikacji. Wśród nich udaru, ślepoty, niewydolności nerek i choroby wieńcowej. Niebezpieczna dla zdrowia człowieka jest także cukrzyca niezdiagnozowana (stan podwyższonego stężenie glukozy we krwi, czyli hiperglikemia). Przewlekła hiperglikemia może powodować uszkodzenie, zaburzenie czynności i niewydolność różnych narządów, zwłaszcza oczu, nerek, nerwów, serca i naczyń krwionośnych.
– Cukrzyca to >>cichy zabójca<<. Już dekadę temu uznana epidemią XXI wieku, dziś przyjmująca wymiary pandemii. To problem zdrowotny, społeczny i ekonomiczny. Dlatego konieczne są konkretne i mądre działania zwiększające efektywność profilaktyki i jakości opieki nad chorym na cukrzycę, aby w ściganiu się z chorobą nie zostać na straconej pozycji – podkreśla prof. Dorota Zozulińska–Ziółkiewicz.
2. Jak skutecznie zapobiegać cukrzycy?
– W profilaktyce cukrzycy pamiętajmy o regularnej aktywności fizycznej, zdrowej diecie, monitorowaniu stresu i badaniach poziomu glukozy – wylicza Alicja Szewczyk, konsultant krajowy w dziedzinie pielęgniarstwa diabetologicznego.
Osoby z nadwagą i otyłością powinny dążyć do zmniejszenia masy ciała. Wyniki badania Nurses Health Study wskazały, że ryzyko cukrzycy dla osób z BMI przekraczającym 35 kg/m2 jest 40-krotnie wyższe niż dla osób z BMI poniżej tego progu. Szacuje się, że do 65 proc. przypadków cukrzycy typu 2 wynika z nadwagi, a cukrzyca występowała w przypadku 13–16 proc. otyłych osób.
Zadbaj o swoją dietę. Postaw na produkty naturalnie, nieprzetworzone, o niskim indeksie glikemicznym. Ogranicz spożycie tłuszczów nasyconych i cukrów prostych. Wprowadź do swoich codziennych posiłków warzywa i owoce w każdym kolorze. Unikaj kolorowych, słodzonych napojów. Ich częsta konsumpcja wiąże się z rozwojem zaburzeń metabolicznych oraz cukrzycy typu 2.
Pamiętaj, że w puszce takiego napoju, czyli 330 ml jest aż 7 kostek cukru! Zamiast nich pij wodę mineralną. Przynajmniej 1,5 – 2 litrów dziennie. Wybieraj ryby, rośliny strączkowe i orzechy. Jeśli nie wiesz, jak ułożyć sobie zdrową dietę skorzystaj z bezpłatnego portalu od Narodowego Funduszu Zdrowia – diety.nfz.gov.pl. Na stronie znajdziesz jadłospisy nawet na 28 dni oparte na najbardziej przebadanej diecie DASH.
Nie zapominaj się ruszać. Wystarczy pół godziny ćwiczeń każdego dnia realnie zmniejsza ryzyko zachorowania na cukrzycę. Ważne, aby utrzymywać przynajmniej umiarkowaną aktywność, czyli taką, gdy mówienie do drugiej osoby podczas wysiłku przychodzi z trudem. Aktywność fizyczna jest istotna nie tylko w przypadku prewencji cukrzycy typu 2, ale również właściwej jej kontroli – podkreślają autorzy raportu "NFZ dla zdrowia — Cukrzyca".
Unikaj używek. Alkohol i papierosy raz na zawsze powinny zniknąć z twojego życia. nie tylko Zwiększają ryzyko cukrzycy, ale też wielu innych równie groźnych chorób, w tym raka płuc czy miażdżycy.
Światowa Organizacja Zdrowia uznała cukrzycę za pierwszą niezakaźną pandemię i podkreśla, że od ponad trzech dekad, a szczególnie w XXI w., liczba chorych na cukrzycę na świecie dynamicznie rośnie1. Warto więc zadbać o profilaktykę, a zmianę stylu życia zacząć już dzisiaj.
