Trwa ładowanie...

Retinoidy – rodzaje, właściwości, działanie i skutki uboczne

Avatar placeholder
Monika Grudzińska 25.01.2023 15:44
Retinoidy to pochodne witaminy A stosowane w dermatologii i kosmetyce.
Retinoidy to pochodne witaminy A stosowane w dermatologii i kosmetyce. (Adobe Stock)

Retinoidy to pochodne witaminy A, które dzięki leczniczemu działaniu znajdują zastosowanie w dermatologii i kosmetyce. Ich właściwości pozwalają na poprawę wyglądu oraz efekty w walce z chorobami skóry. Jakie są efekty ich stosowania? Czy możliwe są skutki uboczne?

spis treści

1. Co to retinoidy?

Retinoidy to organiczne związki chemiczne, kwasowe pochodne witaminy A. Pojęcie obejmuje naturalne i syntetyczne związki będące analogami retinolu (witamina A). Tworzą sporą grupę substancji, które cechuje wysoka skuteczność oraz szerokie spektrum działania.

Rodzaje retinoidów

Zobacz film: "Polacy żyją aż 7 lat krócej niż Szwedzi"

Ze względu na budowę i właściwości wyróżnia się 4 generacje retinoidów (czasem tylko 3). To:

  • retinoidy I generacji – retinoidy monoaromatyczne naturalne, działające nieselektywnie – retinol (witamina A), retinal, alitretynoina tretynoina, izotretynoina. To retinoidy na trądzik. Stosuje się je również przeciwstarzeniowo,
  • retinoidy II generacji – retinoidy monoaromatyczne, syntetyczne analogi witaminy A –acytretyna, motretynid, etretynat. To substancje używane głównie do leczenia łuszczycy,
  • retinoidy III generacji – retinoidy poliaromatyczne (tzw. arotinoidy), cechujące się selektywnym działaniem receptorowym, co oznacza skuteczność w wiązaniu się z odpowiednim receptorem skóry. To beksaroten, tazaroten, adapalen, arotynoid,
  • retinoidy IV generacji, pochodne pironu: seletinoid G, trifaroten.

Warto pamiętać, że formą aktywną wszystkich retinoidów jest kwas retinowy. Oznacza to, że każdy z nich musi przekształcić się do kwasu retinowego.

2. Właściwości i działanie retinoidów

Jak działają retinoidy miejscowe? Pełnią różne funkcje. Na przykład:

  • pobudzają wzrost i wpływają na różnicowanie się komórek nabłonkowych,
  • zwiększają syntezę glikoprotein błonowych,
  • pobudzają wzrost komórek w warstwie kolczystej nabłonka,
  • zmniejszają spójność komórek w tkance,
  • powodują złuszczanie nabłonka, normalizują proces keratynizacji, czyli rogowacenia w naskórku, sprzyjają spłyceniu warstwy zrogowaciałej,
  • wykazują działanie przeciwzaskórnikowe,
  • działają przeciwzapalnie,
  • normalizują funkcję komórek gruczołu łojowego,

3. Retinoidy - efekty stosowania**

Dzięki swoim właściwościom i działaniu retinoidy:

  • sprzyjają syntezie kolagenu oraz elastyny, mają zdolność regeneracji włókien kolagenowych i elastylowych
  • poprawiają koloryt skóry, rozjaśniają ją, ale i wpływając na proces melanogenezy.
  • działają złuszczająco,
  • wygładzająco powierzchnię skóry,
  • poprawiają sprężystość skóry
  • zapobiegają utracie wody,
  • stymulują syntezę kwasu hialuronowego,
  • zmniejszają produkcję łoju,
  • sprzyjają regeneracji i odżywieniu skóry,
  • zmniejszają zmarszczki, zapobiegają pojawianiu się nowych.

4. Zastosowanie retinoidów

Właściwości retinoidów sprawiają, że substancje znajdują szerokie stosowane w dermatologii (zarówno miejscowo, jak i ogólnie) oraz kosmetyce, głównie ze względu na działanie korygujące i anti-aging.

Sprawdzają się w stanach zapalnych, przy oparzeniach i odmrożeniach oraz leczeniu schorzeń dermatologicznych, przede wszystkim w terapii trądziku czy łuszczycy.

Preparaty z retinolem są polecane do skóry z cechami fotostarzenia oraz starzenia hormonalnego, pielęgnacji skóry suchej oraz atopowej (zmagającej się z AZS), jak również skóry tłustej, mieszanej oraz trądzikowej, problemach związanych z nadmiernym łuszczeniem i rogowaceniem skóry, takich jak łuszczyca, rybia łuska czy rogowacenie mieszkowe.

Warto wiedzieć, że retinoidy znalazły zastosowanie w terapii niektórych stanów przednowotworowych i chorób nowotworowych, takich jak na przykład rogowacenie słoneczne, skórne postaci chłoniaków wywodzących się z komórek T czy choroby rozrostowe.

5. Skutki uboczne i środki ostrożności

Stosowanie retinoidów, choć przynosi wiele korzyści, wiąże się z działaniami niepożądanymi. Najbardziej niebezpieczne są skutki ogólnoustrojowe.

Najłatwiej i najszybciej zauważalne zaś są zmiany skórne. Najczęściej pojawia się: pieczenie, podrażnienie i zaczerwienienie skóry, uczucie suchości i napięcia skóry.

Inne skutki uboczne to zaburzenia w krzepnięciu krwi, łatwe zasinienia, krwawienia czy zaburzenia w obrazie czerwonych krwinek, bóle brzucha, nudności i wymioty, a także ból głowy, senność, drgawki i nadciśnienie wewnątrzczaszkowe.

Podczas kuracji retinoidami należy pamiętać o:

  • unikaniu nadmiernej ekspozycji na promieniowanie UV,
  • stosowaniu kremów z wysokim filtrem,
  • zrezygnować z różnych zabiegów estetycznych (terapia stanowi ich przeciwwskazanie).

Retinoidy a ciąża i karmienie piersią

Ponieważ retinoidy wykazują działanie teratogenne, nie mogą ich stosować kobiety w ciąży, jak i te, które starają się o dziecko. Bezwzględnym przeciwwskazaniem do stosowania retinoidów jest także okres karmienia piersią.

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.

Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze