Retinoidy – rodzaje, właściwości, działanie i skutki uboczne
Retinoidy to pochodne witaminy A, które dzięki leczniczemu działaniu znajdują zastosowanie w dermatologii i kosmetyce. Ich właściwości pozwalają na poprawę wyglądu oraz efekty w walce z chorobami skóry. Jakie są efekty ich stosowania? Czy możliwe są skutki uboczne?
1. Co to retinoidy?
Retinoidy to organiczne związki chemiczne, kwasowe pochodne witaminy A. Pojęcie obejmuje naturalne i syntetyczne związki będące analogami retinolu (witamina A). Tworzą sporą grupę substancji, które cechuje wysoka skuteczność oraz szerokie spektrum działania.
Rodzaje retinoidów
Ze względu na budowę i właściwości wyróżnia się 4 generacje retinoidów (czasem tylko 3). To:
- retinoidy I generacji – retinoidy monoaromatyczne naturalne, działające nieselektywnie – retinol (witamina A), retinal, alitretynoina tretynoina, izotretynoina. To retinoidy na trądzik. Stosuje się je również przeciwstarzeniowo,
- retinoidy II generacji – retinoidy monoaromatyczne, syntetyczne analogi witaminy A –acytretyna, motretynid, etretynat. To substancje używane głównie do leczenia łuszczycy,
- retinoidy III generacji – retinoidy poliaromatyczne (tzw. arotinoidy), cechujące się selektywnym działaniem receptorowym, co oznacza skuteczność w wiązaniu się z odpowiednim receptorem skóry. To beksaroten, tazaroten, adapalen, arotynoid,
- retinoidy IV generacji, pochodne pironu: seletinoid G, trifaroten.
Warto pamiętać, że formą aktywną wszystkich retinoidów jest kwas retinowy. Oznacza to, że każdy z nich musi przekształcić się do kwasu retinowego.
2. Właściwości i działanie retinoidów
Jak działają retinoidy miejscowe? Pełnią różne funkcje. Na przykład:
- pobudzają wzrost i wpływają na różnicowanie się komórek nabłonkowych,
- zwiększają syntezę glikoprotein błonowych,
- pobudzają wzrost komórek w warstwie kolczystej nabłonka,
- zmniejszają spójność komórek w tkance,
- powodują złuszczanie nabłonka, normalizują proces keratynizacji, czyli rogowacenia w naskórku, sprzyjają spłyceniu warstwy zrogowaciałej,
- wykazują działanie przeciwzaskórnikowe,
- działają przeciwzapalnie,
- normalizują funkcję komórek gruczołu łojowego,
3. Retinoidy - efekty stosowania**
Dzięki swoim właściwościom i działaniu retinoidy:
- sprzyjają syntezie kolagenu oraz elastyny, mają zdolność regeneracji włókien kolagenowych i elastylowych
- poprawiają koloryt skóry, rozjaśniają ją, ale i wpływając na proces melanogenezy.
- działają złuszczająco,
- wygładzająco powierzchnię skóry,
- poprawiają sprężystość skóry
- zapobiegają utracie wody,
- stymulują syntezę kwasu hialuronowego,
- zmniejszają produkcję łoju,
- sprzyjają regeneracji i odżywieniu skóry,
- zmniejszają zmarszczki, zapobiegają pojawianiu się nowych.
4. Zastosowanie retinoidów
Właściwości retinoidów sprawiają, że substancje znajdują szerokie stosowane w dermatologii (zarówno miejscowo, jak i ogólnie) oraz kosmetyce, głównie ze względu na działanie korygujące i anti-aging.
Sprawdzają się w stanach zapalnych, przy oparzeniach i odmrożeniach oraz leczeniu schorzeń dermatologicznych, przede wszystkim w terapii trądziku czy łuszczycy.
Preparaty z retinolem są polecane do skóry z cechami fotostarzenia oraz starzenia hormonalnego, pielęgnacji skóry suchej oraz atopowej (zmagającej się z AZS), jak również skóry tłustej, mieszanej oraz trądzikowej, problemach związanych z nadmiernym łuszczeniem i rogowaceniem skóry, takich jak łuszczyca, rybia łuska czy rogowacenie mieszkowe.
Warto wiedzieć, że retinoidy znalazły zastosowanie w terapii niektórych stanów przednowotworowych i chorób nowotworowych, takich jak na przykład rogowacenie słoneczne, skórne postaci chłoniaków wywodzących się z komórek T czy choroby rozrostowe.
5. Skutki uboczne i środki ostrożności
Stosowanie retinoidów, choć przynosi wiele korzyści, wiąże się z działaniami niepożądanymi. Najbardziej niebezpieczne są skutki ogólnoustrojowe.
Najłatwiej i najszybciej zauważalne zaś są zmiany skórne. Najczęściej pojawia się: pieczenie, podrażnienie i zaczerwienienie skóry, uczucie suchości i napięcia skóry.
Inne skutki uboczne to zaburzenia w krzepnięciu krwi, łatwe zasinienia, krwawienia czy zaburzenia w obrazie czerwonych krwinek, bóle brzucha, nudności i wymioty, a także ból głowy, senność, drgawki i nadciśnienie wewnątrzczaszkowe.
Podczas kuracji retinoidami należy pamiętać o:
- unikaniu nadmiernej ekspozycji na promieniowanie UV,
- stosowaniu kremów z wysokim filtrem,
- zrezygnować z różnych zabiegów estetycznych (terapia stanowi ich przeciwwskazanie).
Retinoidy a ciąża i karmienie piersią
Ponieważ retinoidy wykazują działanie teratogenne, nie mogą ich stosować kobiety w ciąży, jak i te, które starają się o dziecko. Bezwzględnym przeciwwskazaniem do stosowania retinoidów jest także okres karmienia piersią.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.