Riketsje – choroby, diagnostyka i leczenie

Riketsje są groźnymi bakteriami chorobotwórczymi, które dostają się do organizmu człowieka za pośrednictwem kleszczy, pcheł, wszy i roztoczy. Wywołują wiele chorób, które przebiegają z wysoką gorączką i należą do grupy durów wysypkowych oraz gorączek plamistych. Najgroźniejszą riketsjozą jest tyfus plamisty (dur plamisty). Co warto o nich wiedzieć?

1. Co to są riketsje?

Riketsje (Rickettsia) to grupa Gram-ujemnych bakterii o pałeczkowatym kształcie. Mikroorganizmy te wywołują wiele chorób przebiegających z wysoką gorączką. Nazywa się je riketsjozami. Te groźne patogeny występują głównie w Afryce oraz krajach basenu Morza Śródziemnego. W Polsce zakażenia nimi są sporadyczne.

Riketsje to bakterie wewnątrzkomórkowe, które są bezwzględnymi pasożytami. Namnażają się tylko w komórkach żywiciela. Człowiek jest ich żywicielem przypadkowym (wyjątek stanowi dur wysypkowy epidemiczny). Bakterie dostają się do organizmu nie bezpośrednio, a za pośrednictwem innych organizmów, tak zwanych wektorów, dla których nie są patogenne, czyli nie wywołują u nich chorób. Bakterie riketsji przenoszą pchły, kleszcze, roztocza oraz wszy, ponieważ bytują na owadach, ssakach oraz stawonogach.

Zobacz film: "#dziejesienazywo: Czy warto wykonywać badania profilaktyczne?"

Nazwa patogenów pochodzi od nazwiska Howarda Taylora Rickettsa, amerykańskiego lekarza bakteriologa, który zmarł prowadząc badania nad durem plamistym.

U ludzi choroby wywołują następujące riketsje:

• Anaplasma phagocytophilum - anaplazmoza granulocytarna, przenoszona przez określone gatunki kleszczy,
• Rickettsia acari - ospa riketsjowa, przenoszona przez określone roztocza,
• Rickettsia conori - gorączka guzkowa śródziemnomorska, izraelski dur kleszczowy, gorączka astrachańska, indyjski dur kleszczowy, kenijski dur kleszczowy, przenoszone przez niektóre gatunki kleszczy,
• Rickettsia prowazekii - dur wysypkowy (dur epidemiczny, tyfus plamisty), przenoszony przez wesz ludzką,
• Rickettsia rickettsii - gorączka guzkowa Gór Skalistych, przenoszona przez określone gatunki kleszczy,
• Rickettsia slovaca - TIBOLA (limfadenopatia odkleszczowa), przenoszona przez niektóre gatunki kleszczy,
• Rickettsia typhi - dur endemiczny (dur mysi), przenoszony przez pchły.

2. Choroby wywołane riketsjami

Riketsjozy stanowią grupę ostrych chorób gorączkowych wywołanych przez różne gatunki bakterii należących do rzędu Rickettsiales. Wyróżnia się trzy grupy chorób:

• grupa durów wysypkowych: dur wysypkowy epidemiczny, sporadyczny i szczurzy.
• grupa gorączek plamistych: gorączka plamista Gór Skalistych, gorączka śródziemnomorska, północno-azjatycka gorączka kleszczowa, ospa riketsjozowa, dur kleszczowy z Queensland, dur zaroślowy,
• zakażenia wywołane przez drobnoustroje z rodzaju Coxiella, Bartonella, Anaplasma.

Bakterie, po przedostaniu się do organizmu zaatakowanej osoby, niszczą gruczoły dokrewne, serce, naczynia krwionośne oraz układ nerwowy. Najczęściej wnikają wskutek drapania skóry. Następnie dochodzi do rozsiewu bakterii drogą krwi. Patogeny powodują zapalenia naczyń, głównie małych tętnic i naczyń włośniczkowych.

Choroby wywołane riketsjami to: gorączka plamista Wyspy Flindersa, kleszczowa gorączka afrykańska, gorączka plamista Gór Skalistych, dur plamisty, zwany także tyfusem plamistym, choroba Brilla-Zinssera, nazywana również tyfusem nawrotowym wysypkowym, japońska gorączka plamista, gorączka guzkowa (gorączka śródziemnomorska), ospa riketsjowa - riketsjoza pęcherzykowa.

3. Objawy zakażenia riketsjami

Obraz kliniczny wywołanej przez patogeny zależy od tego, do jakiej grupy riketsjoz należy dana jednostka chorobowa. Charakterystyczne dla chorób wywoływanych przez riketsje jest bardzo wysoka gorączka, która dochodzi do 40 stopni C. Ponadto pojawia się krwotoczna, plamista wysypka, a także:

• zapalenie spojówek,
• bóle mięśni,
• zaczerwienienie gałek ocznych,
• bradykardia.

4. Diagnostyka i leczenie

Na podejrzenie riketsjozy wskazuje triada objawów: gorączka, bóle głowy i wysypka, występujące wiosną lub latem. W celu wykluczenia lub potwierdzenia zakażenia riketsjami wykonuje się badanie poziomu przeciwciał IgM przeciwko bakteriom riketsji.

Leczenie zakażenia riketsjami jest w niektórych przypadkach bardzo trudne, ponieważ typowe objawy łatwo pomylić z oznakami innych chorób. W leczeniu riketsjoz stosuje się antybiotyki aktywne wobec tzw. bakterii atypowych. Wszystkie riketsje są wrażliwe na tetracykliny. Lekiem z wyboru jest doksycyklina, która nie może być stosowana w przypadku kobiet ciężarnych, dzieci oraz alergii na tetracykliny.

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.