Tętnica – budowa, położenie, rola i rodzaje naczyń
Tętnica, inaczej naczynie tętnicze, to duże to naczynie krwionośne, które prowadzi krew z serca do narządów ciała. Jest grube, elastyczne, o nieprzepuszczalnej ścianie. Posiada zdolność do kurczenia się i rozkurczania w rytm pracy serca. Co warto o niej wiedzieć?
1. Co to jest tętnica?
Tętnica, inaczej naczynie tętnicze (łac. arteria), to największe naczynie krwionośne o nieprzepuszczalnych ściankach, które rozszerza i zwęża się w rytmie pracy serca. Odbiera z niego krew, która dzięki niej jest rozprowadzona po całym organizmie.
Tętnice stanowią ważny element układu krwionośnego, nazywanego układem naczyniowym. Jego pozostałe elementy to serce i krew oraz inne naczynia krwionośne, takie jak żyły i włosowate naczynia krwionośne.
Główne funkcje układu krwionośnego to transport tlenu, dwutlenku węgla, hormonów i substancji odżywczych (witaminy, aminokwasy, sole mineralne, glukoza) oraz wydalanie zbędnych produktów przemiany materii, utrzymywanie prawidłowej temperatury ciała i obrona przed wykrwawieniem (poprzez krzepnięcie krwi).
2. Rodzaje tętnic
Tętnice - pod względem wielkości - dzieli się na trzy grupy: duże, średnie i małe. Do pierwszych, czyli dużych, zalicza się aortę i jej główne odgałęzienia. Tętnice średnie to tętnice mięśniowe, na przykład tętnice wieńcowe serca czy tętnice krezkowe układu pokarmowego.
Małe tętnice nazywane są tętniczkami. Przechodzą w naczynia włosowate. Ze względu na budowę, wyróżnia się tętnice sprężyste, największe, najbliżej serca.
Drugi typ to tętnice mięśniowe (stanowią większość naczyń tętniczych), będące odgałęzieniami tętnic sprężystych oraz typ – mieszany (tętnica szyjna zewnętrzna oraz tętnica pachowa).
3. Budowa tętnicy
Tętnica to naczynie krwionośne o nieprzepuszczalnej ścianie, które mają postać różowawych, tętniących cew, rozszerzających się i zwężających zgodnie z pracą serca. Ruchy tętnic to tętnienie.
Ściany tętnic składają się z kilku warstw. To:
- warstwa wewnętrzna lub błona wewnętrzna (łac. tunica intima),
- błona sprężysta wewnętrzna (łac. membrana elastica interna),
- warstwa środkowa lub błona środkowa (łac. tunica media),
- błona sprężysta zewnętrzna (łac. membrana elastica externa),
- warstwa zewnętrzna, przydanka lub błona zewnętrzna (łac. tunica adventitia lub tunica externa).
Tętnice są unerwione czuciowo i ruchowo. Obydwa rodzaje włókien tworzą gęstą sieć dookoła naczynia i w jego błonie zewnętrznej.
Czym się różni tętnica od żyły i naczynia włosowatego?
Tętnica jest naczyniem krwionośnym zbudowanym z grubych i elastycznych ścianek (zawiera wiele elementów sprężystych oraz komórek mięśniowych regulujących napięcie ściany). Ma to związek z tym, że panuje w niej wysokie ciśnienie. Za sprężystość odpowiada duża ilość tkanki łącznej sprężystej znajdująca się w ich ścianach.
Żyły są naczyniami krwionośnymi, których ścianki są znacznie cieńsze od ścianek tętnic (krew płynie w nich pod małym ciśnieniem). Ich zadanie to doprowadzanie krwi z tkanek do serca lub wątroby w przypadku żyły wrotnej.
Ważnym elementem są zastawki żylne, które zapobiegają cofaniu się krwi. Jest między nimi jeszcze inna różnica. Tętnice to naczynia wyprowadzające krew z komór serca na obwód. Żyły to naczynia, którymi krew powraca do serca.
Naczynia włosowate to z kolei drobne naczynia krwionośne, które łączą żyły z tętnicami. Ich funkcją jest wymiana między krwią a tkanka substancji pokarmowych, zbędnych produktów przemiany materii, tlenu, dwutlenku węgla oraz hormonów. Dzięki nim układ naczyń tętniczych jest połączony z układem naczyń żylnych (poprzez sieć naczyń włosowatych).
4. Główne tętnice człowieka
Jakie są ważne tętnice człowieka? Duże naczynia w bezpośrednim sąsiedztwie serca to aorta, pień ramienno-głowowy, tętnice szyjne wspólne i wewnętrzne, tętnice podobojczykowe, tętnice biodrowe wspólne oraz tętnice płucne. Najważniejszą tętnicą w organizmie człowieka jest aorta.
W kończynie dolnej do najważniejszych należą następujące tętnice:
- tętnica udowa,
- tętnica podkolanowa,
- tętnica piszczelowa przednia,
- tętnica piszczelowa tylna,
- tętnica grzbietowa stopy,
- tętnica podeszwowa przyśrodkowa,
- tętnica podeszwowa boczna.
Gdzie jest tętnica na ręce? Najważniejsze tętnice kończyny górnej to tętnice:
- tętnica pachowa,
- tętnica ramienna,
- tętnica promieniowa,
- tętnica łokciowa.
Gdzie jest tętnica szyjna? Warto wiedzieć, że z zasady tętnica kieruje się do obszaru unaczynianego najkrótszą drogą.
5. Choroby tętnic
Do najpoważniejszych, jednocześnie najczęściej rozpoznawanych chorób tętnic należy miażdżyca (arterioskleroza). To schorzenie przewlekłe związane z odkładaniem się blaszek miażdżycowych, które z czasem zwężają światło naczynia krwionośnego.
Ma to poważne konsekwencje dla samopoczucia i zdrowia. Niedrożność i zatkanie tętnicy może nie tylko wywoływać nieprzyjemne objawy, takie jak bóle głowy czy zaburzenia równowagi, ale i skutkować niedokrwieniem mózgu bądź serca czy zawałem.
Rekomendowane przez naszych ekspertów
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.