Na co uważać, kiedy planujesz dziecko?
Toczeń rumieniowaty układowy jest chorobą autoimmunologiczną (kolagenozą), występującą bardzo rzadko, ale dotykającą głównie młode kobiety (90% zachorowań). Przed laty uważano, że choroba ta jest przeciwwskazaniem do zajścia w ciążę, ponieważ może ona zaostrzyć jej przebieg u matki oraz w zasadniczy sposób wpływać na rozwój płodu, doprowadzając do jego obumarcia bądź poronienia.
Na co uważać, kiedy planujesz dziecko?
W tym artykule:
Leczenie tocznia w ciąży
Zmiany w sposobie leczenia spowodowały, że kobiety chore na toczeń mogą zajść w ciążę i urodzić zdrowe dziecko. Jest to możliwe tylko wtedy, gdy decyzja o urodzeniu dziecka (o jego poczęciu) podejmowana jest wspólnie przez pacjentkę i prowadzącego lekarza reumatologa/dermatologa oraz pod opieką lekarza ginekologa.
Objawy tocznia rumieniowatego
Toczeń rumieniowaty układowy to choroba o wielu twarzach (możliwe jest zajęcie procesem chorobowym wielu narządów).
Choroba może przebiegać łagodnie lub bardzo ostro, z okresami remisji i zaostrzeń. Toczeń nie powoduje trudności z zajściem w ciążę, ale może prowadzić do poronień, porodów przedwczesnych, ograniczenia wzrostu wewnątrzmacicznego płodu. Leki stosowane w terapii tocznia mogą prowadzić do wad wrodzonych dziecka, obumarcia płodu, poronień, a sama ciąża może wywołać zaostrzenie choroby.
W podjęciu decyzji o posiadaniu potomstwa należy brać pod uwagę stan zdrowia pacjentki, a także możliwy niekorzystny wpływ stosowanych leków na przebieg ciąży i stan zdrowia dziecka. Co więc zrobić, aby urodzić zdrowe dziecko, nie pogarszając własnego stanu zdrowia, chorując na toczeń?
Wpływ ciąży na toczeń
Ciąża może powodować zaostrzenie tocznia rumieniowatego (zmian skórnych i objawów stawowych), dlatego musi być planowana w momencie najbardziej optymalnym dla niej i dla dziecka, tzn. w okresie remisji (wyciszenia objawów), kiedy pacjentka stosuje jak najmniej leków i to tych, które mogą być bezpiecznie stosowane w czasie ciąży. W okresie aktywnej choroby (np. z zajęciem nerek) złe rokowanie dotyczy zarówno matki, jak i płodu. Ciąża indukować może nadciśnienie (stan przedrzucawkowy). U wszystkich chorych zalecana jest systematyczna kontrola ciśnienia i parametrów nerkowych.
Choroba może wpływać na przebieg ciąży. Zwiększa ryzyko poronienia, obumarcia płodu, porodu przedwczesnego. Wtórny (w przebiegu tocznia) zespół antyfosfolipidowy (związany z obecnością krążących przeciwciał antyfosfolipidowych) objawiać się może występowaniem zakrzepicy naczyń lub powikłań położniczych takich jak poronienia czy obumarcie płodu. Aby zmniejszyć ryzyko w okresie ciąży i połogu, niezbędna jest profilaktyka przeciwzakrzepowa.
U 2% matek chorujących na toczeń, u których stwierdza się obecne we krwi przeciwciała SSA i/lub SSB, u noworodków rozpoznawany jest toczeń noworodków. Przeciwciała te występują u ponad 30% chorych na toczeń. Nie u wszystkich kobiet, u których stwierdzono przeciwciała i które zaszły w ciążę dojdzie do rozwoju tocznia noworodków. W większości przypadków jego objawy ustępują samoistnie do 3 lub 6 miesiąca życia, nie pozostawiając żadnych śladów. Bardzo rzadko obserwowany jest szczególny rodzaj zaburzeń rytmu serca, tzw. wrodzony blok serca (dziecko ma nieprawidłowo wolne tętno). Może to zostać zdiagnozowane jeszcze w czasie ciąży (między 18 a 24 tygodniem) na podstawie badania ultrasonograficznego serca płodu. Dolegliwość ta nie ustępuje w odróżnieniu od innych objawów. Niektóre dzieci z wrodzonym blokiem serca wymagają wszczepienia rozrusznika serca.
Przeciwwskazania do ciąży przy toczniu
W pewnych sytuacjach klinicznych i znacznym zaawansowaniu choroby ciąża może być przeciwwskazana. Tak jest w przypadku ciężkiego uszkodzenia nerek, nadciśnienia płucnego. Jak postępować, planując prokreację? Przede wszystkim uzgodnić plany z lekarzem prowadzącym. W okresie 3 do 6 miesięcy przed zapłodnieniem nie powinno być stwierdzanych objawów zajęcia nerek, centralnego układu nerwowego, a więc objawów zagrażających życiu.
Przyjmowanie leków na toczeń w ciąży
W tym czasie pacjentka nie powinna już przyjmować leków takich jak cyklofosfamid, methotrexat, które są absolutnie przeciwwskazane dla płodu. W wyjątkowych przypadkach może być stosowana azatiopryna, cyklosporyna. Bezpieczne są leki sterydowe w niskich dawkach, do 10 mg/d, a także chlorochina i niedostępna w Polsce hydroksychlorochina.
Jeśli pacjentka stosuje te leki, czuje się dobrze i zachodzi w ciążę, nie należy ich w żadnym przypadku odstawiać, bo może to doprowadzić do zaostrzenia i niepomyślnego zakończenia ciąży. Niesterydowe leki przeciwzapalne (NLPZ) nie powinny być stosowane w okresie „okołokoncepcyjnym”, ponieważ utrudniają zagnieżdżenie się zarodka i mogą prowadzić do poronienia. Nie powinny być stosowane również w III trymestrze ciąży, ponieważ mogą spowodować przedwczesne zamknięcie przewodu tętniczego płodu i prowadzić do nadciśnienia płucnego u dziecka, jak również do wydłużenia czasu porodu i przedłużającego się krwawienia. Jeśli NLPZ będą stosowane w czasie ciąży, to powinny to być leki o krótkim czasie działania i w jak najniższych dawkach.
Aspiryna może być stosowana w dawkach antyagregacyjnych do 80 mg/d (w przypadkach zespołu antyfosfolipidowego jest lekiem koniecznym, często łącznie z heparyną podawaną podskórnie). Większość kobiet z toczniem rumieniowatym może przebyć niepowikłaną ciążę i urodzić zdrowe dziecko.
Decyzja o tym, kiedy zajść w ciążę powinna zostać podjęta w uzgodnieniu z lekarzem. W czasie ciąży pacjentka powinna być pod opieką reumatologa i ginekologa doświadczonego w prowadzeniu ciąży u chorych na toczeń.
Jeśli chcesz podzielić się swoimi doświadczeniami odnośnie do tocznia, odwiedź nasze forum abcZdrowie.pl.
Artykuł sponsorowany przez GlaxoSmithKline
Treści w naszych serwisach służą celom informacyjno-edukacyjnym i nie zastępują konsultacji lekarskiej. Przed podjęciem decyzji zdrowotnych skonsultuj się ze specjalistą.
