Na co uważać, kiedy planujesz dziecko?
Toczeń rumieniowaty układowy jest chorobą autoimmunologiczną (kolagenozą), występującą bardzo rzadko, ale dotykającą głównie młode kobiety (90% zachorowań). Przed laty uważano, że choroba ta jest przeciwwskazaniem do zajścia w ciążę, ponieważ może ona zaostrzyć jej przebieg u matki oraz w zasadniczy sposób wpływać na rozwój płodu, doprowadzając do jego obumarcia bądź poronienia.
1. Leczenie tocznia w ciąży
Zmiany w sposobie leczenia spowodowały, że kobiety chore na toczeń mogą zajść w ciążę i urodzić zdrowe dziecko. Jest to możliwe tylko wtedy, gdy decyzja o urodzeniu dziecka (o jego poczęciu) podejmowana jest wspólnie przez pacjentkę i prowadzącego lekarza reumatologa/dermatologa oraz pod opieką lekarza ginekologa.
2. Objawy tocznia rumieniowatego
Toczeń rumieniowaty układowy to choroba o wielu twarzach (możliwe jest zajęcie procesem chorobowym wielu narządów).
Choroba może przebiegać łagodnie lub bardzo ostro, z okresami remisji i zaostrzeń. Toczeń nie powoduje trudności z zajściem w ciążę, ale może prowadzić do poronień, porodów przedwczesnych, ograniczenia wzrostu wewnątrzmacicznego płodu. Leki stosowane w terapii tocznia mogą prowadzić do wad wrodzonych dziecka, obumarcia płodu, poronień, a sama ciąża może wywołać zaostrzenie choroby.
W podjęciu decyzji o posiadaniu potomstwa należy brać pod uwagę stan zdrowia pacjentki, a także możliwy niekorzystny wpływ stosowanych leków na przebieg ciąży i stan zdrowia dziecka. Co więc zrobić, aby urodzić zdrowe dziecko, nie pogarszając własnego stanu zdrowia, chorując na toczeń?
3. Wpływ ciąży na toczeń
Ciąża może powodować zaostrzenie tocznia rumieniowatego (zmian skórnych i objawów stawowych), dlatego musi być planowana w momencie najbardziej optymalnym dla niej i dla dziecka, tzn. w okresie remisji (wyciszenia objawów), kiedy pacjentka stosuje jak najmniej leków i to tych, które mogą być bezpiecznie stosowane w czasie ciąży. W okresie aktywnej choroby (np. z zajęciem nerek) złe rokowanie dotyczy zarówno matki, jak i płodu. Ciąża indukować może nadciśnienie (stan przedrzucawkowy). U wszystkich chorych zalecana jest systematyczna kontrola ciśnienia i parametrów nerkowych.
Choroba może wpływać na przebieg ciąży. Zwiększa ryzyko poronienia, obumarcia płodu, porodu przedwczesnego. Wtórny (w przebiegu tocznia) zespół antyfosfolipidowy (związany z obecnością krążących przeciwciał antyfosfolipidowych) objawiać się może występowaniem zakrzepicy naczyń lub powikłań położniczych takich jak poronienia czy obumarcie płodu. Aby zmniejszyć ryzyko w okresie ciąży i połogu, niezbędna jest profilaktyka przeciwzakrzepowa.
U 2% matek chorujących na toczeń, u których stwierdza się obecne we krwi przeciwciała SSA i/lub SSB, u noworodków rozpoznawany jest toczeń noworodków. Przeciwciała te występują u ponad 30% chorych na toczeń. Nie u wszystkich kobiet, u których stwierdzono przeciwciała i które zaszły w ciążę dojdzie do rozwoju tocznia noworodków. W większości przypadków jego objawy ustępują samoistnie do 3 lub 6 miesiąca życia, nie pozostawiając żadnych śladów. Bardzo rzadko obserwowany jest szczególny rodzaj zaburzeń rytmu serca, tzw. wrodzony blok serca (dziecko ma nieprawidłowo wolne tętno). Może to zostać zdiagnozowane jeszcze w czasie ciąży (między 18 a 24 tygodniem) na podstawie badania ultrasonograficznego serca płodu. Dolegliwość ta nie ustępuje w odróżnieniu od innych objawów. Niektóre dzieci z wrodzonym blokiem serca wymagają wszczepienia rozrusznika serca.
4. Przeciwwskazania do ciąży przy toczniu
W pewnych sytuacjach klinicznych i znacznym zaawansowaniu choroby ciąża może być przeciwwskazana. Tak jest w przypadku ciężkiego uszkodzenia nerek, nadciśnienia płucnego. Jak postępować, planując prokreację? Przede wszystkim uzgodnić plany z lekarzem prowadzącym. W okresie 3 do 6 miesięcy przed zapłodnieniem nie powinno być stwierdzanych objawów zajęcia nerek, centralnego układu nerwowego, a więc objawów zagrażających życiu.
5. Przyjmowanie leków na toczeń w ciąży
W tym czasie pacjentka nie powinna już przyjmować leków takich jak cyklofosfamid, methotrexat, które są absolutnie przeciwwskazane dla płodu. W wyjątkowych przypadkach może być stosowana azatiopryna, cyklosporyna. Bezpieczne są leki sterydowe w niskich dawkach, do 10 mg/d, a także chlorochina i niedostępna w Polsce hydroksychlorochina.
Jeśli pacjentka stosuje te leki, czuje się dobrze i zachodzi w ciążę, nie należy ich w żadnym przypadku odstawiać, bo może to doprowadzić do zaostrzenia i niepomyślnego zakończenia ciąży. Niesterydowe leki przeciwzapalne (NLPZ) nie powinny być stosowane w okresie „okołokoncepcyjnym”, ponieważ utrudniają zagnieżdżenie się zarodka i mogą prowadzić do poronienia. Nie powinny być stosowane również w III trymestrze ciąży, ponieważ mogą spowodować przedwczesne zamknięcie przewodu tętniczego płodu i prowadzić do nadciśnienia płucnego u dziecka, jak również do wydłużenia czasu porodu i przedłużającego się krwawienia. Jeśli NLPZ będą stosowane w czasie ciąży, to powinny to być leki o krótkim czasie działania i w jak najniższych dawkach.
Aspiryna może być stosowana w dawkach antyagregacyjnych do 80 mg/d (w przypadkach zespołu antyfosfolipidowego jest lekiem koniecznym, często łącznie z heparyną podawaną podskórnie). Większość kobiet z toczniem rumieniowatym może przebyć niepowikłaną ciążę i urodzić zdrowe dziecko.
Decyzja o tym, kiedy zajść w ciążę powinna zostać podjęta w uzgodnieniu z lekarzem. W czasie ciąży pacjentka powinna być pod opieką reumatologa i ginekologa doświadczonego w prowadzeniu ciąży u chorych na toczeń.
Jeśli chcesz podzielić się swoimi doświadczeniami odnośnie do tocznia, odwiedź nasze forum abcZdrowie.pl.
Artykuł sponsorowany przez GlaxoSmithKline
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.