Uwaga na leki z kodeiną. Ich długotrwałe przyjmowanie może być groźne
Kodeina to organiczny związek chemiczny z grupy alkaloidów - jest składnikiem wielu leków. Znajdziemy ją przede wszystkim w syropach na kaszel i popularnych środkach przeciwbólowych, również w tych dostępnych bez recepty. Eksperci ostrzegają przed stosowaniem środków z kodeiną przez dłuższy okres, pacjenci nie zdają sobie sprawy z ryzyka groźnych powikłań.
1. Leki z kodeiną mogą uzależniać
Kodeina naturalnie występuje w opium, czyli mlecznym soku niedojrzałych makówek maku lekarskiego. Substancja spowalnia perystaltykę żołądka i jelit, wywołuje senność i euforię, łagodzi dolegliwości bólowe lub zupełnie eliminuje ból. Kodeina w połączeniu z paracetamolem, ibuprofenem czy kwasem acetylosalicylowym jest składnikiem wielu leków przeciwbólowych, które są dostępne bez recepty. Poza uśmierzaniem bólu kodeina oddziałuje też na ośrodek kaszlu w układzie nerwowym, przez co znajduje zastosowanie w lekach stosowanych na suchy, meczący kaszel.
- W Unii Europejskiej leki zawierające kodeinę zostały dopuszczone do obrotu w ramach procedur narodowych i są dostępne na receptę lub bez, w zależności od państwa członkowskiego. Kodeina jest sprzedawana jako lek jednoskładnikowy lub w połączeniu z innymi substancjami - mówi dr Leszek Borkowski, farmakolog kliniczny ze Szpitala Wolskiego.
Eksperci wskazują, że stosowanie leków z kodeiną w uzasadnionych przypadkach i zgodnie z zaleceniami pomaga złagodzić dolegliwości, ale sytuacja może stać się groźna, gdy pacjenci zaczynają ich nadużywać, stosują większe dawki niż zalecane lub przyjmują je zbyt często. To może doprowadzić do uzależnienia.
Farmaceutka Hanna Przerada autorka bloga "Gapownik Farmaceutyczny" tłumaczy, co się dzieje w organizmie pod wpływem kodeiny.
- Kodeina jest prolekiem i w naszym organizmie jest metabolizowana przez CYP2D6 do aktywnego metabolitu-morfiny. Skoro ok. 10 proc. kodeiny zostanie przekształcone w naszym organizmie do morfiny, to możemy zakładać, że przyjmując 30 mg kodeiny, uzyskamy w naszym organizmie 3 mg morfiny, czyli przyjmując kodeinę tak naprawdę leczysz się morfiną - ostrzega w mediach społecznościowych Hanna Przerada. - Od kodeiny łatwo się uzależnić, dlatego nie lecz kodeiną kaca ani lekkiego bólu, z którym poradziłby sobie paracetamol albo ibuprofen.
2. Farmakolog ostrzega przed groźnymi powikłaniami
Komitet ds. Oceny Ryzyka w Ramach Nadzoru nad Bezpieczeństwem Farmakoterapii (PRAC) bada przypadki groźnych powikłań, które wystąpiły u pacjentów, którzy długotrwale stosowali wysokie dawki leków zawierających ibuprofen w połączeniu z kodeiną.
Eksperci ostrzegają: to może być toksyczne połączenie. Kodeina z ibuprofenem przyjmowana w większych dawkach lub przez dłuższy okres może doprowadzić m.in. do uszkodzenia nerek, kwasicy cewkowej i hipokaliemii. Zgłoszono też kilka przypadków śmiertelnych.
- Te zgony zapaliły kolejne światła alarmowe nad kodeiną. Natomiast ta substancja nadal jest bardzo powszechnie stosowana w produktach OTC, w wielu lekach na przeziębienie. Są przypadki, kiedy pacjenci nie sprawdzają składu leków i jednocześnie przyjmują kilka leków z kodeiną, w związku z tym aplikują bardzo duże dawki tej substancji. Konsekwencje są bardzo groźne, widać to również na SOR-ach w szpitalach warszawskich, gdzie trafiają pacjenci, którzy mają powikłania po kodeinie - podkreśla dr Leszek Borkowski, farmakolog kliniczny ze Szpitala Wolskiego.
Maksymalna dawka dobowa, której nie można przekroczyć, to 240 mg.
3. Kto jest najbardziej narażony na działania niepożądane?
Kto nie powinien stosować leków z kodeiną?
- osoby poniżej 12. roku życia;
- dzieci w wieku od 12 do 18 lat, u których występują zaburzenia oddychania;
- matki karmiące piersią (kodeina jest przekazywana dzieciom wraz z mlekiem);
- kobiety w ciąży;
- pacjenci, którzy mają ultraszybki metabolizm CYP2D6.
Kodeina nie powinna być także stosowana u pacjentów z niewydolnością nerek. Nie wolno jej łączyć z alkoholem i środkami nasennymi czy uspokajającymi, ponieważ wzmaga ich działanie. Kodeiny nie powinno się też podawać osobom poniżej 18. roku życia, które przeszły operację usuwania migdałków w leczeniu bezdechu sennego, ponieważ ci pacjenci są bardziej podatni na zaburzenia oddychania.
- Osobiście bardzo mocno ograniczyłbym stosowanie leków z kodeiną, tym bardziej że kodeina nie jest cudowną substancją czynną, to jest już stary produkt, mamy wiele nowszych, skuteczniejszych leków. Po pierwsze jest ryzyko uzależnienia, po drugie ryzyko pogorszenia pracy układu oddechowego, mogą się też pojawić niepożądane działania ze strony układu gastrycznego - ostrzega dr Borkowski.
Farmakolog wyjaśnia, że w przypadku dzieci kodeinę stosowaną w celu zniesienia bólu powinno się zastąpić paracetamolem lub ibuprofenem lub innymi lekami przeciwbólowymi.
- Dostępne dane sugerują, że sposób, w jaki kodeina jest przetwarzana w morfinę u dzieci w wieku do lat 12, jest bardziej zmienny i nieprzewidywalny, w porównaniu z populacją ogólną, co sprawia, że ta grupa jest bardziej narażona na wywołane morfiną działania niepożądane. Co więcej, dowody na skuteczność kodeiny w leczeniu kaszlu u dzieci są ograniczone, a wytyczne międzynarodowe podkreślają, że kaszel w przebiegu infekcji wirusowych można leczyć za pomocą płynów i zwiększenia wilgotności powietrza otoczenia, a w przypadku przewlekłego kaszlu, leczenie należy ukierunkować na zwalczanie wywołującej go choroby - wyjaśnia farmakolog.
Katarzyna Grzęda-Łozicka, dziennikarka Wirtualnej Polski
Masz newsa, zdjęcie lub filmik? Prześlij nam przez dziejesie.wp.pl
Rekomendowane przez naszych ekspertów
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.
