Wirusowe zapalenie wątroby typu B - objawy i powikłania

Przewlekłe zapalenie wątroby typu B jest dziesiątą przyczyną zgonów na świecie. W 80 proc. przypadków chorych na tę chorobę konsekwencję jej powikłań stanowi rak wątroby.

Wirusowe zapalenie wątroby typu B jest najczęstszym po tytoniu czynnikiem kancerogennym na świecie. 

W Polsce problem WZW typu B dotyka około 1,5 proc. społeczeństwa. Mimo dobrze funkcjonującego programu szczepień i istnieniu szczepionki przeciw WZW B, wczesna diagnostyka zakażonych i dostęp do nowoczesnego leczenia wirusowego zapalenia wątroby typu B ciągle wymagają poprawy.

WZW typu B przenosi się przez krew oraz płyny ustrojowe. Wirusem HBV, wywołującym wirusowe zapalenie wątroby, może się zarazić każdy, kto nie został przeciw niemu zaszczepiony. Przeniesienie wirusa może nastąpić w wyniku uszkodzenia skóry niewyjałowioną igłą strzykawki czy nożyczkami, które są skażone wirusem HBV.

Wzrost zachorowań na WZW typu B notuje się też przez niebezpieczne kontakty seksualne z zakażonym partnerem. Wirus HBV może być też przekazany noworodkowi) podczas ciąży przez matkę zakażoną wirusem WZW B.W Polsce co roku notuje się około 2000 nowych zachorowań na WZW typu B.

Do zakażenia wirusem WZW B dochodzi w wyniku naruszenia ciągłości skóry oraz podczas kontaktu z zakażoną krwią i wydzielinami osoby chorej. Żeby się zarazić wirusowym zapaleniem wątroby typu B, wystarczy zaledwie kilka kropli.

Do ponad 60 proc. wszystkich zakażeń WZW typu B dochodzi w placówkach zdrowia, w dodatku częściej na oddziałach niezabiegowych niż zabiegowych. Przyczyną przenoszenia wirusa HBV jest źle wysterylizowany sprzęt lub inne zaniedbania higieniczne personelu, związane z myciem rąk i zmianą rękawiczek.

Do zakażenia wirusem WZW B dochodzi też podczas badań diagnostycznych (gastroskopia, dializa, robienie zastrzyków itp.) i podczas zabiegów operacyjnych.

Przyczyną zakażenia WZW typu B u ludzi młodych są często kontakty seksualne, zabiegi w zakładach fryzjerskich, kosmetycznych, stomatologicznych czy salonach tatuażu. Do zakażenia wirusem WZW B może dojść nawet na siłowni.

Wirus zapalenia wątroby typu B jest 50 do 100 razy bardziej zakaźny niż wirus HIV. Jak wykazują dane Kliniki Hepatologii i Nabytych Niedoborów Immunologicznych Akademii Medycznej w Warszawie, przyczyną 43 proc. wszystkich zakażeń HBV wśród młodzieży w wieku 16-20 lat było branie narkotyków. W przypadku osób w wieku 21-40 lat narkotyki były przyczyną 1/5 wszystkich zachorowań na WZW typu B.

Konsekwencjami zakażenia się wirusem HBV, które mogą zagrażać życiu są przede wszystkim: zwłóknienia, marskość wątroby i rak wątroby. Na świecie ponad 350 mln ludzi jest nosicielami tego wirusa, a 25 proc. pozornie bezobjawowych nosicieli umiera z powodu przewlekłego zapalenia wątroby typu B.

Czasami zakażenie WZW typu B przybiera tzw. piorunującą postać, kiedy wirus rozwija się w ciągu kilu godzin od zakażenia i sieje w organizmie nieodwracalne spustoszenie. Stąd tak ważna jest profilaktyka i szczepienia ochronne.

Odpowiednia kuracja rozpoczęta we właściwym momencie eliminuje ryzyko poważnych, a nawet zagrażających życiu powikłań, obejmujących takie schorzenia, jak marskość, czy nowotwór wątroby. Niezbędne jest przyjęcie leku powodującego zatrzymanie procesu namnażania się drobnoustrojów u osoby chorej na wirusowe zapalenie wątroby typu B.

Skuteczne leczenie można przeprowadzić w oparciu o:

• interferon, który stymuluje układ immunologiczny do walki z wirusem;

• leki przeciwwirusowe, zatrzymujące replikację wirusa.

Jeżeli osoba zakażona wirusem WZW B nie może przyjmować interferonu, lekarz powinien zapisać najsilniejszy lek przeciwwirusowy, który jednak nie powoduje oporności. W Polsce jest to warunek nieosiągalny, ponieważ w ramach NFZ uzyskamy tylko jeden medykament tego typu – lamiwudynę.

Po 5 latach przyjmowania tego leku przeciwwirusowego oporność występuje u ¾ pacjentów. Taki stan rzeczy naraża chorych na rozwój zagrażających ich życiu chorób wątroby, w tym nowotworu wątroby, a państwo – na finansowanie leczenia poważnych następstw zakażenia HBV, m.in. transplantacji wątroby.

Mimo że testy diagnostyczne, mogące wykryć WZW, są ogólnodostępne, choroba wciąż rozpoznawana jest w późnym stadium, czyli dopiero wtedy, gdy u osoby zakażonej wirusem rozwiną się poważne zmiany w wątrobie – m.in. marskość, czy włóknienie.

Niestety, przez wiele lat schorzenie to może przebiegać bezobjawowo, co dodatkowo utrudnia jej wczesne zdiagnozowanie.

Zadziwia fakt, że wiele osób choruje na WZW typu B latami, nie mając pojęcia o zakażeniu. Dzieje się tak, ponieważ zarażony nie odczuwa żadnych martwiących dolegliwości.

Kolejnym powodem jest brak podstawowej wiedzy dotyczącej schorzenia oraz możliwych sposobów przenoszenia się wirusa wśród jego nosicieli. W Polsce nie praktykuje się badań okresowych w kierunku wirusa HBV, jednak lekarz pierwszego kontaktu może zlecić wykonanie darmowego testu diagnostycznego. Z drugiej strony bezobjawowy przebieg lub niespójne symptomy sprawiają, że wielu lekarzy stawiając diagnozę nie rozważa nawet możliwości wystąpienia zakażenia.

Na szczęście w ubiegłych latach nastąpił gwałtowny spadek liczby zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby typu B. Efekt ten osiągnęliśmy dzięki wprowadzeniu programu obowiązkowych szczepień noworodków przeciw WZW B, a także powszechnemu zastosowaniu akcesoriów jednorazowego użytku w ośrodkach zdrowia, co skutecznie zmniejszyło ryzyko infekcji szpitalnych. Z drugiej strony wielu ludzi wciąż nie zaszczepiło się przeciw chorobie, co czyni ich potencjalnymi celami wirusa HBV.

Jedyną i długotrwałą metodą zapobiegania WZW typu B jest szczepionka WZW B. Szczepionkę tę uważa się za pierwszą zapobiegającą chorobie nowotworowej. Do pełnego uodpornienia potrzeba trzech dawek szczepionki, podanych w odstępie miesiąca od pierwszej dawki i sześć miesięcy od pierwszego szczepienia.

Osoby młode, aktywne, często podróżujące powinny pomyśleć o podwójnej ochronie – narażone są bowiem również na zachorowanie na WZW typu A, czyli żółtaczkę pokarmową. Wystarczą trzy dawki szczepionki skojarzonej, by zabezpieczyć się przed dwoma chorobami.